بخش کشاورزی مسئول بحران آب نیست

حسین دهقانی سانیچ رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی در گفت‌وگو با ایانا بیان کرد: امسال درهفته اول فروردین نشستی توسط سازمان ملل در مورد مسئله آب در نیویورک برگزار شد.

وی افزود: اگر لیست تمام مقالاتی که در این نشست ارائه شده را ورق بزنید، جلسه درباره بحران آب بوده ولی واژه کشاورزی یک بار و واژه غذا سه بار در مقالات تکرار شده است.

رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی گفت: بنابراین واژه غذا و کشاورزی نقشی در بحران آب ندارند بلکه آب در بحران غذا نقش دارد.

وی افزود: مسئله غذا بحران آب را تشدید نمی‌کند؛ این بحران آب است که بحران غذا را تشدید می‌کند. اگر این نگاه را بپذیریم، باید رویکردهایمان را تغییر بدهیم.

مصرف بالای آب خاص مناطق خشک

دهقانی سانیج بیان کرد: مصرف بالای آب در بخش کشاورزی خاص مناطق خشک و نیمه خشک است. کشور ایران نیز چون در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است، الزاما و بالاجبار تولیدات کشاورزی‌اش وابسته به کشاورزی آبی و نه دیم است.

وی ادامه داد: 90 درصد آبی که به مصرف اختصاص داده می‌شود، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. ما باید ادبیات خود در مورد آب و کشاورزی را اصلاح کنیم. 

رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی بیان کرد: بخش کشاورزی 90 واحد آب مصرف می‌کند و این یک واقعیت است. اگر نمی‌خواهید این میزان آب در بخش کشاورزی مصرف شود، نباید تخصیص آب انجام شود.

وی یادآور شد: وزارت نیرو مسئول صرفه‌جویی در مصرف آب و مدیریت منابع آب است. هرکجا آب در اختیار بخش کشاورزی قرار داده شده است، این بخش هم مصرف کرده است.

دهقانی سانیچ اضافه کرد: بخش کشاورزی اجازه ندارد جایی چاه غیر مجاز حفر کند، دریچه سد را باز کند یا مثلا دریچه سد کرخه را باز کرده و در خوزستان برنج بکارد. مسئول آب کشور، خودش این رفتارها را می‌کند و چون نمی‌تواند مدیریت کند، مشکل را روی میز بخش کشاورزی می‌اندازد.

اعطای مشوق به کشاورزان برای مصرف کمتر آب

به گفته رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی، بخش آب در کالیفرنیا به کشاورزان مشوق می‌دهد که آب کمتری برداشت کنند. آب آنها را می‌خرد. این حداقل کاری است که این بخش انجام می‌دهد. 

وی تاکید کرد: بنابراین بخش آب کشور ما اگر می‌خواهد بحران آب را مدیریت کند، باید برای آن برنامه داشته باشد.

دهقانی سانیچ گفت: هرچقدر آب در اختیار بخش کشاورزی قرار بگیرد، مصرف خواهد شد. بخش کشاورزی اجازه ندارد یک لیتر کمتر مصرف کند. مگر شرکت نفت اجازه دارد 40 لیتر بنزین به هر فرد اختصاص بدهد بعد به افراد بگوید که سه لیتر از این سهمیه خودشان را استفاده نکنند.

وی یادآور شد: اگر وزارت  نیرو می‌خواهد آب در بخش کشاورزی مصرف نشود، باید سهم آب کشاورزان را بخرد. اگر به کشاورزان پروانه بهره‌برداری داده است و می‌خواهد مصرف پروانه را کاهش دهد، باید سهم کشاورز خریداری شود تا آنها هم برداشت آب را کاهش بدهد. این نگاه اگر جاری بشود خیلی از مشکلات حل می‌شود.

تحویل حجمی آب به کشاورزان

رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی مهمترین درخواست بخش کشاورزی از وزارت نیرو را تحویل حجمی آب اعلام کرد.

وی افزود: متولی کم یا زیاد شدن گندم، بخش کشاورزی است. اگر الگوی کشت غلط باشد، این بخش مسئول اصلاح رویه است. اگر نباید هندوانه کشت شود، وزارت جهاد کشاورزی بر اساس آب تخصیص یافته به دنبال اصلاح می‌رود.

دهقانی سانیچ تاکید کرد: اگر تحویل آب به بخش کشاورزی حجمی شود، این بخش برای آب تحویلی برنامه‌ریزی می‌کند.

وی بیان کرد: بنابراین، اگر بگوییم بخش کشاورزی آب زیاد مصرف می‌کند، جمله غلطی را به زبان آورده‌ایم. بخش کشاورزی آبی که در اختیارش قرار می‌گیرد را مصرف می‌کند.

رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی ادامه داد: چاه غیر مجاز به بخش کشاورزی ربطی ندارد. این بخش تسهیلات خود شامل پمپ، کود و غیره را فقط به کسانی اختصاص می‌دهد که چاه و آب مجاز دارند. بنابراین حل مشکل چاه‌های غیر مجاز روی میز جهاد کشاورزی نیست و روی میز گروه دیگری است.

راه‌های تامین غذا با کاهش سهم آب

دهقانی سانیچ به این پرسش که اگر سهم آب بخش کشاورزی کم شود، غذای مورد نیاز را چگونه تامین کنیم، این‌گونه پاسخ داد: وزارت خارجه باید روابطش را با کشورها قوی کند. محصولی که نداریم را وارد کند. یک محصول کم آب‌بر را صادر کند و یک محصول پرآب‌بر را به جای آن وارد کند. این تجارت آب مجازی است.

وی ادامه داد: وقتی با این دیدگاه وارد می‌شویم، برای همه تعیین تکلیف می‌شود. اکنون همه در کناری نشسته‌اند و به غلط به جان بخش کشاورزی افتاده‌اند.

رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی اضافه کرد: اگر در راستای تحقق برنامه کاهش مصرف آب، سیاست و قانون کم داریم، دوستان ما درمجلس باید قوانینی تصویب کنند که بتوانیم این برنامه‌ها را جلو ببریم. وزارت خارجه اگر مشکل دارد، باید این مسئله را درست کند. دانشگاه ما اگر به دانشجویان یاد نداده است که چه بکنیم، باید دوره‌های جدید تعریف کند. باید ببیند کالیفرنیا برای کاهش مصرف چه می‌کند.

وی ادامه داد: اگر ضایعات کشاورزی بالاست و زنجیره ارزش کامل نیست؛ بنابراین کشاورز سود نمی‌کند، وزارت کشاورزری باید زنجیره ارزش را تکمیل کند. با این دیدگاه هر بخش کم کم جایگاه خود را پیدا می‌کند.

به گفته دهقانی سانیچ، در کالیفرنیا برای آنکه بتوانند آب زیرزمینی را احیا کنند به کشاورزان مشوق داده‌اند. به آنها گفته‌اند آب کمتر برداشت کنند و به جای کاهش برداشت، به بهره‌بردار پول می‌پردازند. 

وی افزود: به ازای برداشت آب کمتر پول برق از آنها نمی‌گیرد. یک بانک آب درست کرده‌اند تا تبادل منابع در این بانک انجام شود. چاه زیرزمینی یک بانک است. هرچه برداشت کنیم و چیزی داخل آن نریزیم، این بانک یک روز خالی می‌شود. همان‌طور که در خیلی از دشت‌های کشور این اتفاق رخ داده است.

رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی گفت: اگر مسایل آب حساب و کتاب داشت، کشاورزی که محصول آب‌بر می‌کارد می‌توانست از کشاورز دیگر آب خریداری کند و پولش را پرداخت کند. اما بالادستی این حوزه که وزارت نیرو است، باید این داستان را مدیریت می‌کرد. ما چون مدیر بانک نداریم، همه مشکلات را گردن جامعه کشاورزانی که دستشان به جایی نمی‌رسد، می‌اندازیم.