قرنطینه نباتی؛ خط دفاع ایران در برابر بی‌سامانی آفات

سازمان حفظ نباتات، نه تنها یک ساختار اداری چندوجهی، که مسیری بنیادین در توسعه امنیت غذایی کشور بوده و انحلال یا تضعیف این ساختار نوین کنترلی، به معنای باز کردن دروازه‌ها بر روی انواع تهدیدات مبتنی بر جریان تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی و تهدیدات عامدانه کشورهای متخاصم است.

معاهده بین‌المللی حفظ نباتات (IPPC) که ایران نیز یکی از متعاهدین آن است، کشورهای عضو را موظف می‌کند پیش از ورود یا صادرات هر محموله کشاورزی و متفرعات آن، استانداردهای بهداشت گیاهی را برای عاری بودن محموله از عوامل خسارت‌زا اعمال کنند. این الزامات، هم از ورود آفات جدید پیشگیری می‌کند و هم شرایط لازم برای پذیرش محصولات ما در بازارهای جهانی را فراهم می‌سازد. همچنین این سازمان حلقه اتصال ایران با شبکه تبادل اطلاعات آفات در سطح بین‌المللی بوده که لازمه اقدامات مبتنی بر واکنش سریع به تهدیدات مشترک منطقه‌ای است.

جدای از تعهدات بین المللی، قانون حفظ نباتات ایران (مصوب ۱۳۴۶ مجلس ملی) به‌عنوان ستون فقرات نظام پیشگیری از حشرات آفت، بیماری‌ها و علف‌های هرز، صریحاً بر وظایفی چون قرنطینه، کنترل واردات و صادرات، نمونه‌برداری، آزمایش و حتی معدوم‌سازی محصولات آلوده تأکید دارد. این چارچوبهای مقرراتی بنیادین، تحقق‌بخش بندهای مهم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و امنیت غذایی است که بر «خودکفایی، کاهش وابستگی و صیانت از منابع تولید» توجه ویژه دارد.

در حوزه تجارت بین الملل بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی به‌شدت بر رعایت پروتکل‌های بهداشت گیاهی حساس بوده و کوچک‌ترین تخطی می‌تواند منجر به ممانعت از ورود محصولات کشاورزی ایران، تقلیل ارزآوری و اختلال در بازارهای اقتصادی شود. در این میان، سازمان حفظ نباتات ضامن اجرای این الزامات و حفظ اعتبار تجاری کشور بوده و پرواضح است که پیشگیری از ورود آفات، از حیث اقتصادی، هزاران برابر کم‌هزینه‌تر از مبارزه پس از شیوع  و  برجسته‌ترین خرد عملی در تقلیل هزینه‌ها است؛ طبق تجربه جهانی نبود ساختار قرنطینه و بهداشت گیاهی مؤثر، خسارت‌های چند میلیارد دلاری به همراه دارد.

مضاف بر این، سازمان حفظ نباتات با آموزش، پایش و همکاری با کشاورزان، خط دفاع داخلی را تقویت و با ایجاد زیرساخت‌های ردیابی، تأمین و تدارک سموم مجاز و فرایندهای مبارزه هوشمند با آفات از طریق پیش‌آگاهی، نقش بی‌بدیلی در پایداری تولید ایفا می‌کند.

از بین رفتن این نهاد، بی‌شک شکافی امنیتی در دیوار اقتصاد مقاومتی ایجاد و منجر به بی‌سامانی آفات داخلی و خارجی خواهد شد که نه‌تنها کشاورزی، بلکه تجارت و امنیت ملی را تهدید می‌کند. بنابراین، چابک‌سازی و تقویت این نهاد چندوجهی، دفاع از معیشت و استقلال کشور است؛ سد استواری که فروپاشی‌اش بهای جبران‌ناپذیری دارد.

محمدرضا مجیدی؛ کارشناس ارشد حفظ نباتات