ایران را تمیز نگه‌دار!

گروه تحقیقاتی Resource Recovery (بازیابی منابع) در دانشگاه بوراس سوئد سال‌ها است در زمینه تبدیل پسماندهای مختلف به مواد و انرژی تحقیق می‌کند. این گروه تحقیقاتی در بحث آموزش، تحقیق، برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی مدیریت پسماند و بازیابی منابع در سوئد و کشورهای مختلف فعالیت می‌کند. یکی از موضوع‌های تحقیقاتی این گروه، جنبه‌های اجتماعی مربوط به پسماندهای شهری است. به‌عنوان مثال چگونه می‌توان با فرهنگ‌سازی و در نظر گرفتن مشارکت شهروندان، مقدار تولید زباله را کم کرد و میزان بازیافت پسماند شهری را افزایش داد. کامران روستا مدرس و محقق در این گروه تحقیقاتی در دانشگاه بوراس سال‌ها است درباره جنبه‌های اجتماعی مدیریت پسماند خشک  در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه تحقیق می‌کند و در اندونزی نیز تجربه‌هایی از این امر دارد.

آیا چالش بی‌زباله که به‌تازگی در ایران به ابتکار کاوه مدنی معاون آموزش و پژوهش سازمان محیط‌زیست راه افتاده و توانسته است هنرمندان و فعالان محیط‌زیست را با خود همراه کند، می‌تواند در موضوع فرهنگ‌سازی در این زمینه مؤثر باشد؟ این مدرس و محقق دانشگاه بوراس می‌گوید: با توجه به فیلم‌های منتشرشده که مردم در  آن‌ها تجربیات خود را به اشتراک گذاشته‌اند، این چالش می‌تواند شروع خوبی برای توجه به مسائل زیست‌محیطی مربوط به زباله شود و بسیار قابل‌تحسین است.

به گفته روستا معمولاً چالش‌هایی (کمپین‌هایی) به این شکل باعث شکل‌گیری یک حرکت می‌شود که اگر به‌درستی موردمطالعه و استفاده قرار بگیرد نتایج خوبی بهدست میدهد. این چالش به این شکل در قدم اول برای ایجاد فرهنگ بی‌زباله مؤثر است، اما قدم‌های بعدی هم نیاز است که باید به‌صورت مداوم برداشته شود. او دراین‌باره می‌افزاید: با تحقیق و مطالعه که روی این حرکت انجام‌شده می‌توان به شکل سیستماتیک قدم‌های بعدی را طراحی و اجرا کرد.

او ادامه می‌دهد: وقتی چالشی شروع می‌شود باید مرتب آن را با قدم‌های متوالی و درست، تازه نگه داشت تا بتوان فرهنگ به‌عنوان مثال، بازیافت زباله یا کاهش تولید زباله را نهادینه کرد. در این زمینه امیدوارم دانشگاهیان شروع به مطالعه این کمپین کرده و به سازمان محیط‌زیست در تصمیم‌های آینده کمک کنند.

این محقق دانشگاه بوراس با اشاره به کمپین‌های مشابه می‌گوید: در سوئد در سال ١٩٦٢ میلادی کمپینی به نام «طبیعت را تمیز نگه‌دار» شروع شد که هنوز هم ادامه دارد. در طول سال‌های متوالی تاکنون فعالیت‌های مختلفی در قالب این کمپین انجام شده که در حال حاضر در مجموعه‌ای به نام «سوئد را تمیز نگه‌دار» فعالیت می‌کنند.

او مخاطب این کمپین را قشرهای مختلف می‌داند و می‌گوید: در سال‌های متفاوت این کمپین مخاطبان متفاوتی داشت که از کل مردم تا بعضی فعالیت‌ها که مربوط به مدارس یا شهرداری‌ها بود را شامل می‌شد. مثلاً از سال ١٩٩٦ میلادی این کمپین مدارس را مخاطب قرار داده و ضوابطی تدوین کرده است و به مدارسی که این ضوابط را به‌صورت سیستماتیک اجرا می‌کنند به نشانه رعایت مسائل مختلف مربوط به محیط‌زیست، پرچم سبز می‌دهد. چنین رویه‌ای باعث می‌شود بچه‌ها از سن پایین با این مسائل آشنا شوند و این فرهنگ از سنین پایین نهادینه شود.

این محقق  می‌گوید: اخیراً در اروپا هم پروژه‌ای به نام «اروپا تولید زباله را کم می‌کند» راه‌اندازی شده است. این پروژه از سال ٢٠٠٩ شروع شده و هرساله به مدت یک هفته  در آن مجریان تمام فعالیت‌هایی که باعث کم کردن زباله شده می‌توانند فعالیت‌های خود را  معرفی کنند. این پروژه باعث می‌شود گروه‌ها و افراد مختلف تجربیات خود را با هم به مشارکت بگذارند و جایزه‌ای هم برای بهترین فعالیت‌ها در نظر گرفته می‌شود.

او می‌افزاید: چالش بی‌زباله در ایران که به همت دکتر مدنی راه افتاده، همان‌طور که خود ایشان هم عنوان کردند، دقیقاً همین اثر را خواهد داشت که مردم تجربیات خود را برای حل این مسئله به مشارکت بگذارند و در عین حال باعث بالا رفتن آگاهی در این زمینه شود.

آیا می‌توانیم تجربه‌های آموزشی سوئد یا اروپا را در ایران پیاده کنیم؟ روستا با بیان اینکه به‌طورکلی مخالف کپی کردن مسائل آموزشی و آگاهی رساندن درباره بازیافت و کم کردن زباله است، عنوان می‌کند: تحقیقات نشان داده که عوامل محلی بسیار حائز اهمیت هستند؛ البته همیشه می‌توان از تجربیات دیگران بهره برد، ولی در این زمینه کپی‌برداری جواب نمی‌دهد.

او معتقد است با چالش بی‌زباله پیش‌زمینه این امر کلید خورده است. با مطالعه دقیق از تمام فیلم‌ها و یادداشت‌هایی که مردم در این چالش در میان می‌گذراند می‌توان راه‌حل‌های بسیار مؤثر و مطمئن برای حل این مسئله در شهرهای مختلف به دست آورد./