یک گام فراتر از خشکی؛ نهایی‌سازی برنامه‌هایی برای مدیریت آب

تهران-ایانا- در حالی که چالش‌های آبی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران هر روز گسترده‌تر می‌شود، یونسکو و نهادهای کشاورزی ایران _ وزارت جهاد کشاورزی_ از اردیبهشت ۱۴۰۳ پای کار آمدند تا با اولین نشست شورای حکام مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه آبخیز و منابع زیستی به فکر چاره باشند. این مرکز که زیر چتر معنوی و تخصصی یونسکو به‌عنوان یک مرکز «نوع دوم» فعالیت می‌کند، تمرکز خود را بر مدیریت یکپارچه حوزه‌های آبخیز و حفاظت از تنوع زیستی در خشک‌سالی‌های پی‌درپی گذاشته است.

دور نخست نشست شورای حکام اردیبهشت 1403 با حضور نمایندگان دائمی یونسکو، رئیس کمیسیون ملی یونسکو در ایران و معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان جنگل‌ها برگزار شد. در این جلسه اساسنامه و ساختار حاکمیتی مرکز بررسی شد، اعضای اصلی و علی‌البدل شورای حکام انتخاب و خط‌‌مشی‌های کلان برای سال‌های پیش‌رو تدوین شد. همچنین مأموریت مرکز تبدیل شدن به قطب منطقه‌ای در مدیریت حوزه‌های آبخیز و تنوع زیستی مناطق خشک و نیمه‌خشک تصویب شد تا همه دستگاه‌های اجرایی استانی و ملی بتوانند هماهنگ و هدفمند ظرفیت‌های آبی را به خدمت بگیرند.

با گذشت یک سال از تشکیل شورای حکام و مرکز آن، به نظر می‌رسد در یک سال نخست حدود ۳۲ درصد از اهداف محقق شده است: برگزاری ۱۸ دوره آموزشی از ۵۶ دوره پیش‌بینی‌شده، تدوین پیش‌نویس سند راهبردی برای ۴ استان از ۱۲ استان هدف و اجرای ۳ پروژه پایلوت از ۱۰ پروژه مصوب. اما تأخیر در هماهنگی بین‌دستگاهی، محدودیت اعتبارات و مشکلات بروکراسی در دریافت مجوزهای لازم، همراه با کمبود زیرساخت و نیروی آموزش‌دیده در برخی استان‌ها، مانع تحقق کامل برنامه‌ها شده است.

اکنون چشم‌ها به نشست دوم شورا دوخته شده که قرار است شهریورماه با حضور مقام‌هایی از وزارت جهادکشاورزی، به همراه وزارت امورخارجه و سفرای برخی کشورها برگزار،  برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت تصویب و گزارش دوره‌ای ارائه شود. ایران در این نشست بر تولید دانش بومی در حوزه اکو–هیدرولوژی، تقویت روش‌های کشاورزی سازگار با اقلیم خشک و بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی علمی برای جذب منابع مالی و فناوری‌های نوین تأکید کرده است. اجرای پروژه‌های پایلوت—از احیای سفره‌های آب زیرزمینی تا کنترل فرسایش خاک و ترویج کشاورزی اکولوژیک—قرار است در گستره ۱۲ استان آزموده و نتایج آن برای سایر مناطق مشابه به‌کار گرفته شود.

با تعمیق همکاری در شبکه مراکز نوع دوم یونسکو، چتر گسترده‌تری از تجربیات موفق جهانی بر سر مدیریت منابع آب ایران خواهد نشست. اگر نشست دوم بتواند نقاط ضعف سال نخست را جبران کند، این مرکز نه‌تنها جایگاه ملی خود را تثبیت خواهد کرد، بلکه گام بلندی در مقابله با بحران آبی و حفاظت از اراضی خشک کشور برداشته است.

گفتنیست مراکز نوع دوم یونسکو مؤسساتی هستند که براساس توافق‌نامه‌ای بین یونسکو و یک یا چند دولت یا سازمان غیردولتی تأسیس می‌شوند. این مراکز تحت حمایت معنوی و تخصصی یونسکو فعالیت می‌کنند، اما از نظر حقوقی مستقل هستند و بودجهٔ خود را از محل کمک‌های دولت میزبان، مشارکت سایر کشورها و سازمان‌های همکار تأمین می‌کنند.