نخستین مدل آزمایشگاهی قنات در کشورساخته شد

سید حسین رجائی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به ساخت نخستین مدل آزمایشگاهی قنات در کشور، اظهار داشت: این مدل به‌منظور بررسی دقیق پارامترهای هیدرولیکی قنات و ارائه راهکارهای علمی برای احیا و مرمت آن طراحی و اجرا شده است.

محقق بخش تحقیقات آبخیزداری مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان رضوی با بیان این‌که این طرح شامل پنج پروژه تحقیقاتی در قالب یک پژوهش کاربردی به سفارش شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان رضوی اجرا شد؛ افزود: یکی از این پروژه‌ها با عنوان «بررسی آزمایشگاهی تغییرات هیدرولیکی بخش تره‌کار بر میزان آبدهی قنات» برای نخستین بار به ساخت مدل آزمایشگاهی قنات منتج شد.

وی ادامه داد: این مدل قابلیت پایش سه پارامتر اصلی شامل تغییر بافت آبرفت در آبخوان، اندازه‌گیری سه‌بعدی تغییرات سطح ایستابی در مسیر قنات و اندازه‌گیری دبی در مدل قنات را دارد.

رجائی با اشاره به این‌که این پژوهش نقطه عطفی در مطالعات فنی قنوات محسوب می‌شود؛ گفت: مهم‌ترین دستاورد این طرح، ورود به موضوع مدل‌سازی فیزیکی قنات و برداشت اطلاعات در محیط آزمایشگاهی است که با استفاده از داده‌های حاصل و مبتنی بر اصول مدلسازی هیدرولیکی، اطلاعات علمی دقیقی از عملکرد هیدرولیکی قنوات به دست آمده است.

وی ادامه داد: بر اساس نتایج این پژوهش، رابطه هیدرولیکی محاسبه دبی قنات استخراج شد که ظرفیت بالقوه آبدهی هر قنات را مشخص می‌کند و می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری برای احیا و مرمت قنوات باشد.

رجائی با بیان این‌که در احداث قنات‌های جدید می‌توان با استفاده از این مدل و پس از تهیه اطلاعات لازم، پیش‌بینی دقیقی از دبی قنات ارائه کرد؛ افزود: در قنوات موجود نیز پتانسیل آبدهی مشخص شده و در صورت نیاز، امکان به‌سازی و مرمت فراهم می‌شود که این امر کمک مستقیمی به کشاورزان مناطق قنات‌خیز خواهد داشت.

این محقق تأکید کرد: نتایج این مدل‌سازی در صدور مجوزهای حفاری چاه و احداث قنوات جدید در مجاورت قنوات موجود نیز کاربرد دارد و می‌تواند به مدیریت بهتر منابع آب زیرزمینی کمک کند.

رجائی تصریح کرد: این مدل بر اساس ساختار فیزیکی قنوات ساخته شده و محدودیتی در تعمیم به سایر مناطق کشور ندارد؛ البته لازم است برای هر منطقه اطلاعات دقیق فیزیکی و هندسی قنات و آبخوان تهیه شود تا نتایج مناسب حاصل شود.

وی با بیان این‌که تاکنون مباحث مربوط به قنات عمدتاً جنبه توصیفی داشته یا بر پایه تجربیات پیشینیان بوده است؛ گفت: تحقیقات آکادمیک در این حوزه به دلیل دشواری کار اندک بوده و این پژوهش گامی مهم برای ورود فنی و کارشناسی به این موضوع محسوب می‌شود.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی