نقش آموزش و مشارکت مردمی در مدیریت پایدار مراتع

مراتع به‌عنوان یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی، نقش کلیدی در حفظ تنوع زیستی، تعادل اکولوژیکی، تأمین معیشت جوامع محلی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی ایفا می‌کنند. آموزش، ترویج و مشارکت مردمی از عوامل حیاتی برای حفظ، بهبود، توسعه و مدیریت پایدار این منابع هستند که در ادامه به تبیین نقش آن‌ها پرداخته می‌شود.

آموزش: پایه‌ای برای آگاهی و توانمندسازی

آموزش، ابزاری اساسی برای ارتقای آگاهی جوامع محلی و بهره‌برداران مراتع است. این فرآیند با تبیین اهمیت اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی مراتع، تهدیدات پیش روی آن‌ها و روش‌های بهره‌برداری صحیح، حساسیت و مسئولیت‌پذیری مردم را تقویت می‌کند. آموزش‌های فنی نظیر تکنیک‌های چرای اصولی، بذرکاری، مدیریت آب و کنترل آفات، جوامع محلی را به مهارت‌های لازم برای مدیریت پایدار مجهز می‌سازد. همچنین، معرفی فناوری‌های نوین مانند سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور، برنامه‌ریزی و مدیریت منابع مرتعی را بهبود می‌بخشد. آموزش با تغییر نگرش و رفتار، زمینه‌ساز مشارکت فعال جوامع در تصمیم‌گیری و توسعه پایدار مراتع می‌شود.

ترویج: پلی برای انتقال دانش و تشویق به اقدام

ترویج با استفاده از ابزارهای ارتباطی نظیر کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه‌ها، بروشورها و رسانه‌ها، دانش و اطلاعات را به جوامع محلی منتقل می‌کند. این فرآیند با ارائه الگوهای موفق مدیریت پایدار مراتع و تشویق به فعالیت‌هایی مانند کاشت بذر، جمع‌آوری زباله و اجرای طرح‌های مرتع‌داری، مشارکت مردم را تقویت می‌کند. ترویج همچنین با ایجاد شبکه‌های ارتباطی بین جوامع محلی، کارشناسان و سازمان‌های دولتی و غیردولتی، تبادل تجربیات را تسهیل کرده و پذیرش روش‌های نوین را ترغیب می‌نماید.

مشارکت مردمی: کلید پایداری و موفقیت

مشارکت جوامع محلی در برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های مدیریت مراتع، حس مالکیت و مسئولیت را در آن‌ها تقویت کرده و تعهد به حفظ و بهبود مراتع را افزایش می‌دهد. بهره‌گیری از دانش بومی در کنار دانش علمی، به طراحی برنامه‌های مؤثرتر منجر می‌شود. این مشارکت، همکاری بین ذی‌نفعان مختلف را بهبود بخشیده و با در نظر گرفتن نیازها و تجربیات جوامع محلی، پذیرش و پایداری طرح‌ها را تضمین می‌کند.

اهمیت و چالش‌ها

مراتع با حفظ تنوع زیستی، کاهش فرسایش خاک، افزایش نفوذ آب و جذب دی‌اکسید کربن، نقش مهمی در اکوسیستم و اقتصاد جوامع محلی دارند. با این حال، اجرای برنامه‌های آموزش، ترویج و مشارکت مردمی با چالش‌هایی نظیر کمبود بودجه، مقاومت در برابر تغییر روش‌های سنتی و عدم هماهنگی بین سازمان‌ها مواجه است. برای غلبه بر این موانع، تخصیص بودجه کافی، استفاده از روش‌های نوین آموزشی و ترویجی، تقویت مشارکت جوامع محلی و افزایش هماهنگی بین سازمان‌ها ضروری است.

جمع‌بندی

آموزش، ترویج و مشارکت مردمی، ارکان اصلی حفاظت، بهبود و مدیریت پایدار مراتع هستند. سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها نه‌تنها به حفظ این منابع ارزشمند کمک می‌کند، بلکه آینده‌ای پایدار را برای نسل‌های آتی تضمین می‌نماید. با تقویت این سه رکن، می‌توان مراتع را به‌عنوان سرمایه‌ای ماندگار برای محیط‌زیست و معیشت مردم حفظ کرد.

ترحم بهزاد/ سرپرست دفتر آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور