کشت دیم طبیعت ایران را به بیابان تبدیل می‌کند

به گزارش ایانا به نقل از روابط عمومی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مرتضی خداقلی رئیس بخش تحقیقات مرتع مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشورضمن هشدار به تبعات جدی تغییر کاربری مراتع اظهار داشت: مرتع فقط تولید علوفه و چراگاه نیست و در شرایطی که مراتع کشور به‌دلیل تغییر کاربری، تغییر اقلیم و فشار چرای بیش از ظرفیت، با بحران‌های جدی مواجه‌اند (در برخی اکوسیستم‌ها مانند گون‌زارها، شدت چرا تا ۷ برابر ظرفیت مرتع گزارش شده است)، اظهارات غیرکارشناسی در راستای بهره‌برداری از اراضی مرتعی می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد.

وی افزود: برخی دیدگاه‌های غیرکارشناسی که اخیراً مطرح شده، در ظاهر توسعه‌محور و نیز حامی بهره‌بردارن و توسعه کشاورزی به‌نظر می‌رسد، اما در واقع بازتاب درک نه‌چندان عمیق از ماهیت پیچیده و کارکردهای متنوع و حتی ناپیدای مراتع در اکوسیستم خشک و شکننده‌ ایران بوده که گاه با توفان‌های گرد و غبار، بخش وسیعی از کشور را به تعطیلی می‌کشاند.

خداقلی با اشاره به اهمیت و جایگاه مرتع در زیست بوم کشور تصریح کرد: برخلاف باور رایج، مرتع صرفاً چراگاه نیست و نباید به آن تنها از دریچه تولید علوفه برای دام نگریست.

وی ادامه داد: در سطح جهانی، سهم علوفه از کل ارزش اقتصادی مراتع، حدود ۲۰ درصد برآورد می‌شود که این عدد در ایران به ‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، به کمتر از ۱۰ درصد می‌رسد.

رئیس بخش تحقیقات مرتع در توضیح ارزش مراتع خاطرنشان کرد: بخش عمده‌ ارزش مراتع به خدمات اکوسیستمی غیر بازاری اما حیاتی و بنیادین آن‌ها از جمله حفظ و تقویت پوشش گیاهی و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی خاک، جذب و نگهداشت رواناب‌ها، حفظ جریان چشمه‌ها و رودخانه‌ها و تغذیه سفره‌های زیرزمینی، پایداری اکولوژیک اراضی کشاورزی پایین‌دست، ترسیب کربن و مقابله با تغییر اقلیم و حفظ تنوع زیستی و کنترل طبیعی آفات و بیماری‌ها بازمی‌گردد.

خداقلی ضمن تأکید بر ضرورت عدم تغییر کاربری مراتع اظهار داشت: در چنین بستر شکننده‌ای، تبدیل مراتع به اراضی زراعی برای کشت دیم، ضمن کاهش پوشش گیاهی و تولید علوفه روند بیابان‌زایی، وقوع توفان‌های گرد و غبار، تخریب منابع آب و خاک، کاهش بهره‌وری کشاورزی و مهاجرت روستایی را تشدید خواهد کرد.

وی افزود: تجربه دهه‌های گذشته نیز مؤید این نکته است که کشاورزی دیم در ایران، بدون برنامه‌ریزی دقیق اقلیمی و تناسب مکانی، عمدتاً پرخطر، کم‌بازده و ناپایدار بوده و طبق شواهد بیش از نیمی از مجموع حدود ۱۲ میلیون هکتار اراضی دیم‌زارها، رها شده‌ است؛ چرا که اصولاً  تغییر کاربری این اراضی از مرتع به دیم‌زار با اهداف غیر از تولید زراعی انجام شده است.

رئیس بخش تحقیقات مرتع ضمن اشاره به لزوم تبدیل دیم‌زارهای فعلی به عرصه‌های مرتع‌کاری، گفت: نظر تخصصی بخش تحقیقات مرتع مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، برخلاف دیدگاه‌های غیرکارشناسی مطرح‌شده، بر لزوم تبدیل دیم‌زارهای فعلی به عرصه‌های مرتع‌کاری با بهره‌گیری از گونه‌های مقاوم و پُربازده تأکید دارد و این رویکرد علاوه بر این که در حفاظت از منابع حیاتی آب و خاک کشور مؤثر خواهد بود؛ نقش به‌سزایی در تأمین پایدار علوفه ایفا می‌کند.

وی یادآور شد: اقدام وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در جلوگیری از کشت دیم در حدود ۱۲ میلیون هکتار از اراضی مرتعی، قانونی و قابل دفاع بوده و اقدامی کارشناسی، مسئولانه و در راستای توسعه پایدار بزرگترین و مهمترین اکوسیستم طبیعی کشور محسوب می‌شود و در مقابل، هرگونه فشار برای تغییر کاربری این اراضی، می‌تواند تبعات ‌محیطزیستی، اقتصادی و اجتماعی جبران‌ناپذیری برای کشور به همراه داشته باشد.