گرما در مرغداری مهارشدنی است

سیدعادل مفتخرزاده در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا تأکید کرد: با عبور دمای محیط از ۳۳ درجه سانتی‌گراد، پرندگان وارد وضعیت «تنش حرارتی» می‌شوند که بر تمامی جنبه‌های زیستی، رشد و تولید آن‌ها اثر می‌گذارد.

کاهش مصرف خوراک، افت رشد، و افزایش تلفات

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات تغذیه در مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور با بیان این‌که  پرنده در شرایط تنش حرارتی با وجود آن‌که برای حفظ تعادل متابولیکی خود نیاز بیشتری به انرژی دارد گفت: همزمان مصرف خوراک خود را برای به حداقل رساندن گرمای حاصل از گوارش و سوخت و ساز کاهش می‌دهد؛ در مقابل مصرف آب در آن‌ها افزایش پیدا کرده و کاهش دریافت مواد مغذی موجب افت وزن، کاهش رشد و نیز در گله‌های تخم‌گذار باعث افت تولید تخم می‌شود.

وی افزود: در موارد شدید ضمن آن‌که تلفات می‌تواند به ۳۰ درصد برسد؛ مصرف خوراک پرنده بین ۱۰ تا ۴۰ درصد و متناسب با آن، رشد نیز ۳۰ تا ۳۵ درصد و ضریب تبدیل غذایی معمولاً تا ۱۵ درصد کاهش می‌یابد که این ارقام وابسته به مدت زمان و شدت تنش می تواند متفاوت باشد.

آثار مستقیم بر سیستم ایمنی و بروز بیماری

مفتخرزاده با اشاره به این‌که گرمای شدید با افزایش ترشح هورمون‌هایی مثل کورتیزول موجب تضعیف سیستم ایمنی طیور می‌شود؛ گفت: به‌دلیل عدم وجود غدد عرقی در پرنده، برای دفع گرما به له‌له‌زدن روی آورده و همین افزایش تنفس می‌تواند زمینه بروز سندروم‌های تنفسی مزمن یا حاد را فراهم کند.

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات تغذیه در مؤسسه تحقیقات علوم دامی افزود: همچنین بالا رفتن مصرف آب نسبت به خوراک، خطر بروز اسهال و اختلالات گوارشی را افزایش می‌دهد.

وی ادامه داد: حساسیت پرندگان به بیماری‌های ویروسی مانند نیوکاسل و آنفلوانزا در شرایط تنش حرارتی افزایش یافته و  بیماری‌هایی مانند تورم روده نکروتیک و کاهش عملکرد سد دفاعی دستگاه گوارش نیز از دیگر پیامدهای قابل انتظار است.

نقش طراحی سالن، تهویه و مدیریت تغذیه

مفتخرزاده در تشریح اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با تنش حرارتی گفت: اولین مرحله از کنترل، از زمان ساخت مرغداری آغاز شده و طراحی مناسب سالن از جمله رعایت ارتفاع سقف 5/2 تا ۳ متر، عرض محدودتر برای مناطق گرمسیری، جهت‌یابی شمالی- جنوبی ساختمان، و عایق‌بندی سقف و دیواره‌ها می‌تواند در کاهش تأثیر گرما بسیار مؤثر باشد.

وی ادامه داد: در مناطق با رطوبت بالا تأکید بر عایق‌بندی سالن و افزایش تهویه است و در مناطق گرم و خشک در صورت ایجاد جریان هوای مؤثر بین 5/2 تا ۳ متر بر ثانیه توسط فن‌ها، استفاده از پدهای سلولزی و مه‌پاش‌ها توصیه شده و  بهترین سیستم تهویه در این شرایط، تهویه تونلی است.

این محقق با بیان این‌که چربی‌ نسبت به کربوهیدرات‌ گرمای کمتری در بدن تولید می‌کند؛ افزایش میزان انرژی از طریق افزودن روغن‌ها در جیره‌های غذایی را  توصیه کرد و افزود: همچنین کاهش پروتئین خام جیره همراه با تآمین کامل اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری پیشنهاد می‌شود.

وی ادامه داد: به‌دلیل به‌هم ریختن تعادل الکترولیتی بدن طیور در گرما، استفاده از ویتامین‌هایی مانند C و E، عناصر معدنی مانند سلنیوم و کروم و تنظیم الکترولیت‌ها (پتاسیم، سدیم، کلر) از طریق آب آشامیدنی  بسیار مهم بوده و دریافت برخی افزودنی های دیگر نظیر پروبیوتیک‌ها و برخی گیاهان دارویی نیز می تواند در جهت کاهش اثرات منفی تنش حرارتی موثر باشند.

اهمیت تأمین آب خنک و کافی

مفتخرزاده با اشاره به این‌که در شرایط نرمال مصرف آب تقریباً ۲ برابر خوراک است و در دوره‌های تنش حرارتی امکان رسیدن آن به ۴ تا ۵ برابر وجود دارد؛ تأکید کرد: خنک نگه‌داشتن آب، اطمینان از وجود آب کافی با افزایش تعداد آبخوری‌ها و همچنین استفاده از نیپل‌ها (آبخوری پستانکی) متناسب با تراکم گله، از اقدامات ضروری در این شرایط است.

وی افزود: عایق‌بندی مخازن آب، جلوگیری از افزایش دمای آن و خنک‌سازی در مواقع ممکن، از اقدامات مؤثر دیگر برای حفظ سلامت و اشتهای طیور است.

راهکارهای ساده برای مرغداران سنتی 

مفتخرزاده با بیان این‌که مرغداران سنتی حتی با امکانات محدود هم می‌توانند شرایطی برای کاستن از شدت گرما فراهم کنند؛ توصیه کرد: ایجاد سایه‌بان‌های ساده، حمام شنی یا خاکی برای خنک‌سازی طبیعی بدن پرنده در سطوح زیر سایه بان ها، استفاده از پوسته‌های خنک میوه‌هایی مثل هندوانه برای تأمین آب و خنکی، و حتی افزایش تعداد ظرف‌های آب در محیط می‌تواند مفید باشد.

وی با تآکید بر این‌که مهم‌ترین نکته فراهم کردن شرایط به‌گونه‌ای است که پرنده دمایی نزدیک به دمای دامنه آسایش خود را تجربه کند؛ پیشنهاد داد: در محیط‌های باز با ایجاد سایه‌بان و قرار دادن پنکه‌های ساده یا تهویه‌های طبیعی در محل مناسب، می‌توان جریان هوا را بهبود بخشید.

خبرنگار: شهرزاد مسعودی