همکاری‌های جهانی، کلید امنیت غذایی

 به گزارش خبرنگار ایانا، کشت فراسرزمینی، به معنای تولید محصولات کشاورزی در خاک کشورهای دیگر برای تأمین نیازهای داخلی، در سال‌های اخیر به‌عنوان راهبردی برای مقابله با محدودیت‌های منابع طبیعی در بسیاری از کشورها مطرح شده است.

کشورهایی مانند چین، عربستان، امارات و هند با خرید یا اجاره زمین در مناطق پرباران، بخشی از امنیت غذایی خود را از طریق این روش تأمین می‌کنند و ایران نیز از سال ۱۳۹۱ این سیاست را در دستور کار قرار داده، اما اجرای آن با چالش‌های متعددی مواجه بوده است.

بحران آب و خاک و فرصتی برای تغییر

ایران با توجه به روبه‌رویی با بحران منابع آبی، سالانه حدود ۳۰ میلیون تن کالاهای اساسی وارد می‌کند. در این شرایط، کشت فراسرزمینی نه‌تنها راهی برای تأمین پایدار محصولات کشاورزی است، بلکه به گفته رضا فتوحی، مجری سابق طرح کشت فراسرزمینی در وزارت جهاد کشاورزی، «ورود آب مجازی از طریق این نوع کشت، سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب را شامل می‌شود» که این حجم آب، معادل بیش از ۴۸۰ برابر ذخیره سد کرج است.

بر اساس برنامه هفتم توسعه، سطح زیر کشت فراسرزمینی باید تا پایان برنامه به ۲ میلیون هکتار برسد و ۱۰ میلیون تن از واردات کشور از این مسیر تأمین شود. غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی نیز در نخستین جلسه شورای توسعه کشت فراسرزمینی ، با اشاره به این هدف‌گذاری، اظهار داشت: با توجه به محدودیت‌های آب و خاک، باید جدی‌تر به کشت فراسرزمینی بپردازیم تا فشار از سرزمین‌مان کاسته شود.

دستورالعمل‌ها می‌آیند، محصول‌ها نه

با وجود مزایای مطرح‌شده، برخی فعالان بخش خصوصی نسبت به اثربخشی این سیاست تردید دارند. فخرالدین عامریان، رئیس هیئت‌مدیره انجمن کشت فراسرزمینی، در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرده: «تا امروز، تنها تعداد بسیار کمی از زمین‌ها توسط وزارت جهاد کشاورزی خریداری شده‌اند که هیچ نتیجه ملموسی نداشته‌اند. حتی کشاورزی هم در این زمینه‌ها صورت نگرفته است.»

او معتقد است که نبود حمایت حقوقی و اجرایی کافی، باعث شده بخش خصوصی نیز وارد خرید زمین نشود و پروژه‌ها در حد شعار باقی بمانند.

آقاخان بهزاد، مشاور عالی کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران، نیز با اشاره به کاهش فعالیت‌های انجمن کشت فراسرزمینی به دلیل چالش‌های موجود، خواستار احیای نقش تخصصی این تشکل و بازنگری در مقررات محدودکننده شده است.

وزیر جهاد کشاورزی: زمان عمل فرا رسیده است

غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی، با تأکید بر اهمیت استراتژیک کشت فراسرزمینی، در نخستین جلسه شورای توسعه این سیاست اظهار داشت: کشت فراسرزمینی حدود ۱۰ تا ۱۲ سال است که در کشور مطرح شده، اما تاکنون به‌صورت جدی و اجرایی عملیاتی نشده و اغلب به‌صورت پراکنده توسط افراد با توانمندی‌های شخصی انجام شده است.

 وی با اشاره به اینکه «اتفاق شاخصی در سطح اقتصاد کلان رخ نداده»، بر ضرورت بازنگری در رویه‌های موجود تأکید کرد و افزود: رویه کنونی پاسخگوی نیازهای امروز نیست. به همین خاطر، در نظر داریم دستورالعمل جامعی تدوین کنیم که چابک، پاسخگو، و هم‌راستا با هدف‌گذاری برنامه هفتم توسعه باشد.

 نوری همچنین از فرصت‌های همکاری با کشورهایی مانند روسیه، ونزوئلا، قزاقستان و کنیا خبر داد و گفت: در اکثر این کشورها، اسنادی تدوین شده که زمین را در اختیار شرکت‌های ایرانی قرار می‌دهند تا کشت فراسرزمینی عملیاتی شود.

کارشناسان نیز بر ضرورت توسعه این سیاست تأکید دارند. احمد سلحشور، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با اشاره به تجربه موفق عربستان در کشت گندم در روسیه، می‌گوید: ما باید محصول تولیدشده در کشور دیگر را به‌عنوان محصول داخلی بپذیریم و سرمایه‌گذار را بیمه کنیم.

 آقاخان بهزاد نیز با اشاره به موفقیت کشورهای مانند امارات و عربستان، پیشنهاد می‌کند که کشت فراسرزمینی در برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی اولویت‌بندی شود و دفتری ویژه با اختیارات لازم از وزارتخانه‌های مرتبط تشکیل، و محدودیت‌های مشارکت بخش خصوصی و بازنگری در نظام‌نامه کشاورزی برای تسهیل حضور تولیدکنندگان در کشورهای هدف حذف شود.

از شعار تا واقعیت: آینده‌ای پایدار

کشت فراسرزمینی در ایران، با رویکرد جدی وزارت جهاد کشاورزی، می‌رود که در آستانه تحولی جدی قرار گیرد. با تدوین دستورالعمل جامع، ایجاد پنجره واحد خدمات، و فراهم‌سازی فرصت‌های همکاری بین‌المللی، این سیاست می‌تواند به یکی از ارکان اصلی تاب‌آوری غذایی کشور تبدیل شود.

با این حال، موفقیت آن نیازمند اصلاح ساختارها، حمایت‌های هدفمند از بخش خصوصی، و رفع موانع حقوقی و اجرایی است. اگر نگاه سیاست‌گذاران، از شعار به اجرا تغییر کند، کشت فراسرزمینی می‌تواند نقشی کلیدی در تأمین امنیت غذایی ایران در دهه‌های آینده ایفا کند.

خبرنگار: شبنم مسعودی