عضو هیأت علمی سازمان تات:
نخلستان‌ها بدون مدیریت علمی آب و انتخاب ارقام مقاوم، توان مقابله با تغییر اقلیم را ندارند
به گفته پژوهشگر و مروج ارشد کارگروه علوم باغبانی با تشدید نوسانات دمایی، کاهش بارش‌ها و افزایش تنش‌های آبی، آینده نخلستان‌های کشور با تهدیدهای جدی روبه‌رو شده و بدون مدیریت علمی آب، انتخاب ارقام مقاوم و بازنگری در نظام تولید، نخلستان‌ها توان مقابله با شرایط جدید اقلیمی را نخواهند داشت.
تهران- ایانا- پژوهشگر و مروج ارشد کارگروه علوم باغبانی با اشاره به این‌که با تشدید تغییرات اقلیمی، افزایش نوسانات دمایی و کاهش بارش‌ها، آینده تولید خرما در بسیاری از مناطق کشور در معرض تهدید قرار گرفته است، ضمن تشریح چالش‌های اقلیمی نخلستان‌ها، مجموعه‌ای از مهم‌ترین راهبردهای سازگاری را ارائه کرد.
حمید زرگری در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایانا با بیان این‌که افزایش دما، کاهش بارندگی، تشدید تنش‌های آبی و گرمایی و تغییر الگوهای تبخیر و تعرق، الگوی تولید خرما را در بسیاری از مناطق کشور تحت تأثیر قرار داده، توضیح داد: «دامنه دمای بهینه برای میوه‌نشینی خرما بین ۲۲ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد است و خروج از این دامنه، چه افت دما تا حدود ۱۸ درجه و چه افزایش آن به بیش از ۴۳ درجه، می‌تواند فرآیند گل‌دهی و تشکیل میوه را مختل کند.»
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، با اشاره به این‌که روند بروز عارضه پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما، رو به افزایش است، اظهار داشت: «این عارضه که در مرحله تبدیل خارک به رطب رخ می‌دهد، طی ده سال اخیر شدت بیشتری یافته و بخشی از محصول باغداران را از چرخه اقتصادی خارج کرده است؛ افزایش دما، رطوبت نسبی پایین و وزش بادهای گرم از عوامل اصلی تشدید این مشکل است.»
زرگری با تأکید بر این‌که بارندگی‌های موسمی مونسون چالشی دیگر برای نخیلات بوده و موجب پوسیدگی و ترشیدگی میوه خرما شده است، افزود: «این مسئله به‌ویژه در مناطق ساحلی و گرمسیری خسارات قابل توجهی به همراه داشته است.»
این عضو هیأت علمی با اشاره به نتیجه مطالعات مختلف، اظهار داشت: «در صورت ادامه روند فعلی، سطح زیرکشت کشاورزی کشور ممکن است بین ۲۶ تا ۳۶ درصد کاهش یابد که این موضوع بر امنیت غذایی، درآمد خانوارهای کشاورز و پایداری روستاها تأثیر مستقیم خواهد داشت.»
به گفته او، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد میانگین بارش کشور تا سال ۲۰۵۰ بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کمتر و دما حدود ۲٫۶ درجه سانتی‌گراد بیشتر خواهد شد؛ شرایطی که احتمال افزایش تنش خشکی، بروز سیلاب‌های ناگهانی و گسترش آفات و بیماری‌های نخیلات را دوچندان می‌کند.
زرگری توضیح داد: «افزایش دما و نوسانات رطوبتی موجب گسترش آفات و بیماری‌هایی مانند سوسک سرخرطومی حنایی، خشکیدگی خوشه در مرحله خارک و انواع پوسیدگی‌های رطوبتی شده و این تهدیدها در صورت نبود مدیریت صحیح می‌تواند آینده تولید خرمای کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد.»
پژوهشگر و مروج ارشد کارگروه علوم باغبانی با تأکید بر این‌که نگاه سنتی به تولید خرما در شرایط فعلی پاسخگو نیست و نیاز به اقدام علمی و کاربردی وجود دارد، گفت: «گسترش استفاده از ارقام مقاوم به گرما، خشکی یا شوری یکی از ضرورت‌های راهبردی آینده نخلستان‌هاست و مدیریت آب نیز باید بر اساس نیاز واقعی نخل و شرایط اقلیمی جدید طراحی شود.»
او تصریح کرد: «استفاده از سامانه‌های آبیاری هوشمند، تنظیم تقویم کاشت، گرده‌افشانی، تنک‌کردن و برداشت بر اساس تغییرات دمایی و بارشی، و همچنین افزایش سطح دانش بهره‌برداران در حوزه کشاورزی اقلیم‌سازگار، از اقدامات ضروری و فوری است.»
زرگری با بیان این‌که نخلستان‌ها تنها زمانی قادر به ادامه حیات اقتصادی خواهند بود که راهبردهای سازگاری با شرایط اقلیمی جدید به‌صورت سریع، هماهنگ و یکپارچه اجرا شود، افزود: «مدیریت بهینه منابع آب با استفاده از آبیاری تحت فشار و اصلاح شیوه‌های آبیاری، توسعه ارقام مقاوم و کشت ارقام زودرس قابل برداشت در مرحله خارک، بهبود خاک و افزایش ماده آلی و استفاده از مالچ، اصلاح ساختار خاک، کاهش فواصل کشت، احداث بادشکن‌های مؤثر، پوشش خوشه برای کاهش تنش حرارتی، برخی از این اقدامات است.»
او ادامه داد: «مدیریت سلامت نخیلات شامل کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز و انجام هرس‌های اصولی، کشت توأم با گیاهان یک‌ساله، پایش اقلیمی و تقویت سامانه‌های هشدار، و همچنین آموزش و توانمندسازی کشاورزان همراه با حمایت اقتصادی از بهره‌برداران از دیگر راهبردهای سازگاری با شرایط اقلیمی جدید است.»
زرگری با اشاره به این‌که اگر این فعالیت‌ها به شکل یکپارچه و در سطح گسترده اجرا شود، می‌توان انتظار داشت خسارت‌های ناشی از خشکسالی و گرما کاهش یافته و پایداری تولید و کیفیت محصول افزایش پیدا کند، تأکید کرد: «تجربه جهانی نشان داده که مدیریت علمی و داده‌محور تنها راه عبور از بحران تغییر اقلیم است و نخلستان‌های کشور نیز از این قاعده مستثنی نیستند.»
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، خاطرنشان کرد: «در سال‌های اخیر مطالعات ارزشمندی درباره سازوکارهای مقاومت نخل در برابر تنش گرما و خشکی و همچنین مدل‌های پیش‌بینی آینده اقلیمی مناطق نخل‌خیز منتشر شده و این داده‌ها می‌تواند مسیر تحقیقات و سیاست‌گذاری‌های آتی را روشن‌تر کند.»
این پژوهشگر با تأکید بر این‌که بخش قابل توجهی از چالش‌های اقلیمی چندعاملی و پیچیده بوده و راه‌حل‌های مقطعی پاسخگو نیست، گفت: «دنبال شدن مدیریت نخلستان‌ها در قالب یک برنامه جامع، تلفیقی، بلندمدت و ترویجی برای تضمین پایداری تولید خرما در دهه‌های آینده، ضروری است.»
خبرنگار: شهرزاد مسعودی
دیدگاه تان را بنویسید