جنگلبانان، پاسداران فراموش شده بستر حیات

عبدالحسین  طوطیایی - |پژوهشگر کشاورزی

در شرایطی که افزایش روز افزون جمعیت انسانی کانون های حیات  را در معرض  هر چه بیشترنابودی قر ار داده است اهمیت اکوسیستم جنگلها  بیش از پیش مورد توجه می باشد.  حفظ  جنگل یکی از ارکانهای اصلی توسعه پایدار در هر کشوری بحساب می آید. در دنیای معاصر از نظر اشتغال 8/6 درصد کارگران صنعتی جهان در این بخش کار می کنند. مساحت جنگلهای جهان 4 میلیارد هکتار و معادل 29 درصد از خشکی های زمین می باشد. این میزان جنگل  بین همه کشورها به نسبت مساوی نبوده  و اغلب آن در کشورهای آمریکا ، کانادا و روسیه قرار دارند. سالانه 83 میلیون و 484 هزار هکتار از جنگلهای جهان نابود می شود طبق گزارش بانک جهانی اگر در هر دو متر مربع جنگل یک درخت وجود داشته باشد هر سال بیش از 410 هزار میلیارد درخت قطع می شود. مطابق نظر کارشناسان جهانی از جمله فائو چنانچه سطح جنگلهای هر کشوری کمتر از 25 درصد خاک آن کشور باشد، از نظر محیط زیست انسانی در وضعیت بحرانی قرار دارد. مزایای جنگل در حقیقت بمثابه مزیت حیات و پرشمار بوده و تنها به چند  مورد آن در زیر اشاره می گردد.

حفاظت از خاکپوشش های جنگلی با ثبات ترین شرایط را برای جلو گیری از فرسایش خاک فراهم می نمایند. نتایج یک آزمایش ۱۰ ساله نشان می‌دهد که میزان خاک  فرسایش یافته  در مناطق عاری از پوشش گیاهی بیش از ۱۰۰ برابر مناطق دارای پوشش گیاهی است.

- ذخیره آب : برای نفوذ یک لیتر آب در اراضی جنگلی پهن برگ هفت دقیقه و ۴۰ ثانیه، در اراضی کشاورزی ۴۶ دقیقه و ۴۶ ثانیه و در محیط خارج از جنگل چهار ساعت و ۲۶ دقیقه و ۴۰ ثانیه وقت لازم است. یک هکتار جنگل در حدود 500 تا 2 هزار مترمکعب آب در سال ذخیره می‌کند. یعنی جنگل‌های هیرکانی که نزدیک به 2 میلیون هکتار مساحت دارد ، سالانه قادر است حدود چهار میلیارد مترمکعب آب در خاک خود ذخیره ‌کند.

-تنظیم هوا و تولید اقتصادی اکسیژن : در ارتباط با تنظیم آب و هوا توسط جنگلها تخمین زده می شود که کل موجودی محصول جنگلهای جهان 650 تا 950 بیلیون تن می باشد. یعنی معادل 475 تا 825 بیلیون تن کربن است.جنگلهای جهان مخزن کربن دنیا هستند و وقتی تخریب شوند این ماده بصورت گاز کزبنیک متصاعد می شوند. امروزه میزان زیادی از دی اکسید کربن در دنیا 35 تا 50 درصد آن مربوط به تخریب و آتش زدن جنگلها است. بنابر این هوای کره زمین 5/0 تا 7/0درجه گرم شده است. در دانشگاه نیوکاسل تحقیقی انجام شده که عمدتا روی درختان سدر در سنین مختلف است. در این تحقیق مشخص کرده‌اند که حدود ۹ کیلوگرم اکسیژن برابر با ۵۴ دلار است و آن را به مول تبدیل کرده و گفته‌اند هر مول از اکسیژن معادل یک دلار است. از طرفی حساب کرده‌اند که به‌صورت کلی این اعداد در مورد گونه‌های مختلف گیاهی و حتی در سنین مختلف درختان می تواند متفاوت باشد. هر متر مربع از برگ چنین درختانی در هر روز معادل پنج مول اکسیژن تولید می‌کند که نصف این مقدار را بطورکلی به مصرف خودش می‌رساند و نصف این مقدار را می‌تواند به محیط خودش به عنوان خدمت پس بدهد. اگر یک درخت سدر پنج ساله را در نظر بگیریم و این درخت در حدود هفت متر تاج داشته باشد، بر اساس محاسبات خاص انجام شده سطح این درخت از نظر سطح برگ می‌تواند در حدود ۵۶ متر مربع باشد. در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که در حدود ۲۸ دلار در روز و در حدود ۱۰ هزار دلار طی سال می تواند اکسیژن تولید کند و ۷.۵ تا ۸.۵ تن دی اکسید کربن را طی سال جذب می‌کند.

نقش جنگل در تغذیه جوامع انسانی: بر اساس بررسی های به عمل آمده درسال ،۲۰۱۱ سرانه مصرف موادغذایی محصول جنگلها درازای هر یک نفراز جمعیت جهان حدود۱۱ کیلوگرم بوده است. البته که مزایای جنگل بسیار بیش از موارد اشاره شده است. گر چه کشور ما از لحاظ سرانه سطح جنگل در گروه کشور های فقیر قرار داشت اما نیمی از همین سطح محدود ( 9 میلیون هکتار)  نیز در 5 دهه اخیر  مورد تخریب و تغییر کاربری قرار گرفته است. در چنین شرایط می توان اهمیت حراست از بقایای این کانون حیاتی  درک و جنگل بانان  تلاشگر و وظیفه شناس کشورمان که در این فراموشی اما بر لوح عرصه حیات، نقش ماندگار می کشند پی برد. آنها که حتی ازجمع  محیط بانان سازمان حفظ محیط زیست کمتر در ذهن فعال مردم ، مسئولین و رسانه ها  قرار داشته و در این انزوای کم مهری چه بسیار که از جان و جسم مایه می گذارند. شاید که مهمترین عامل این انزوا،  قرار داشتن در وزارتی است که از صدر تا ذیل  پرسشگرانش  تنها مطالبه  توئلید غذا را از آن ئدارند. در این تلقی یکسویه از این اصل غفلت می شود  که اتفاقا بدون  حراست از جنگل ، پایداری در تولید هم آرزویی دست نیافتنی بشمار می آید. امیدواریم ین  گروه ازسربازان سبز و گمنام کشورمان همراه با پررنگ تر شدن حوزه منابع طبیعی  بر سکوی تکریم عمومی و حمایت دولت قرار بگیرند که در حقیقت رونق معیشت این پاسداران سبز نشان ااز  ادامه زندگانی  را دارد .