سایه سنگین فرسودگی بر روی ماشین‌آلات کشاورزی ایران

یکی از مولفه‌های اصلی و پررنگی که در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، داستان ماشین آلات کشاورزی است که به عنوان یکی از بازوهای اصلی در این بخش ایفای نقش می‌کند. از زمان پیدایش بخش کشاورزی تا کنون، این حوزه یکی از فصل‌های جدانشدنی و مرتبط با اقتصاد کشور بوده، اما در چند سال اخیر این حوزه بسیار برجسته و غیر قابل انکار شده است.

 این موضوع در بین تمام کشورهای جهان یک مساله مشترک و پراهمیت قلمداد می‌شود. از این رو رشد و پیشرفت در بخش کشاورزی، مستلزم مجموعه‌ای از پیش نیازهاست که یکی از این ارکان، ماشین‌آلات و ادوات به روز و نوین زراعتی است.

یکی از ایراداتی که کارشناسان و متخصصان امر به کشاورزی ایران وارد می‌کنند، سنتی بودن آن و نیز ماشین‌آلات قدیمی، فرسوده و پر سن و سال است.

از این رو کارشناسان معتقدند برای دستیابی به محصولات با کیفیت‌تر باید از شیوه‌های سنتی فاصله گرفت و به دنبال نوسازی و به روز کردن ابزارآلات کشاورزی بود. همچنین  بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایران استفاده از تراکتور و ماشین‌های کشاورزی خیلی دیرتر از سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی شروع شد.

از این رو سرآغاز دنیای توسعه ماشین‌های کشاورزی از سال 1331 و برای اولین بار با تراکتور، کمباین و سایر ادوات کشاورزی رقم خورد. این‌چنین بود که تراکتور وارد ایران شد و نقش بسیار حائز اهمیتی را در بخش کشاورزی ایفا کرد. بر این اساس می‌توان به جرات گفت، تراکتور یکی از ماشین‌آلات بسیار حیاتی برای کشاورزان و باغداران کشور است که براساس آمارها  نیمی از تراکتورهای موجود در کشور سنی بالای 13 سال دارند.

دوران طلایی مکانیزاسیون کشاورزی

در این باره کامبیز عباسی، رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی در گفت و گو با « خبرنگار ایانا» می‌گوید: «در طی پنج سال اخیر اتفاقات خوبی در زمینه مکانیزاسیون کشاورزی صورت گرفته و نوسازی مناسبی در حوزه ماشین آلات کشاورزی رخ داده است. از این رو سال 92 تا کنون را می‌توان به عنوان دوران طلایی در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی نام برد، چرا که 5500میلیارد تومان سرمایه با برنامه در این حوزه سرمایه گذاری شده. در طول این دوران درجات مختلف مکانیزاسیون در کشور و در عملیات مختلف به 1.61اسب بخار در هکتار رسید.»

او با اشاره به اینکه وضعیت مکانیزاسیون در تولید اکثر محصولات باغی و زراعی بسیار خوب است. ادامه می‌دهد: « سعی شده در طی پنج سال گذشته 90 درصد تمامی فرآیند تولید برای متقاضیانی که استقبال می‌کنند به صورت کاملا مکانیزه باشد. برای نمونه به جرات می‌توان گفت که  در کاشت برنج بیش از 700میلیارد تومان تا کنون برای  مکانیزاسیون آن سرمایه‌گذاری صورت گرفته. این موضوع نشان می‌دهد مکانیزه کردن کاشت برنج تا مرحله برداشت آن از رقم 10تا 12 درصد به آمار 70درصد رسیده.»

عباسی می‌گوید: « کشور در زمینه مکانیزه کردن نشاءکاری نیز، از 10 درصد به 45درصد صعود داشته، بنابراین تلاش می‌کنیم که مکانیزه کردن مراحل مختلف زراعی و باغی را به رقمی نزدیک به 90 درصد برسانیم.

بر این اساس تا کنون 90هزار دستگاه تراکتور و 200هزار ادوات کشاورزی برای بخش کشاورزی در نظر گرفته شده که پیش‌بینی می‌شود 2000 تا 2200میلیارد تومان تا پایان برنامه ششم هزینه بردارد.»

او با اشاره به اینکه در باغبانی نیز اتفاقات خوبی در این زمینه افتاده ادامه می‌دهد: «در طی سال گذشته نزدیک به 100تا 120میلیارد تومان در بخش ماشین‌آلات باغبانی سرمایه‌گذاری رخ داده است.

همچنین در پنج سال اخیر 35 تا40 درصد از ماشین‌آلات بخش کشاورزی نوسازی شده‌اند. در این بین ماشین‌آلاتی وجود داشت که حدود سه دهه نوسازی نشده بودند و در چند سال گذشته این اتفاق برای آنها افتاد.

اما با این وجود هنوز هم باید در نوسازی و جایگزینی ماشین‌آلات کشاورزی برنامه را ادامه داد، چرا که هنوز ماشین آلات فرسوده در بخش کشاورزی در حال مانور هستند.»

عباسی می‌گوید، عمر تراکتور در استاندارد جهانی 10 سال است و ادامه می دهد: « عمر تراکتور در استاندارد جهانی 10 سال ولی در ایران 13 سال از تراکتور استفاده می‌کنند. البته در برخی مواقع نیز این رقم به بالای 13 سال می‌رسد، چرا که تراکتور دارای هزینه ثابت و متغیر بالایی است و کشاورزان و باغداران مجبورند استفاده بیشتری از تراکتور انجام دهند. سعی شده در طی چند سال اخیر تراکتورهایی که بیش از 13 سال عمر دارند در طرح تعویض قرار بگیرند. »

او تاکید می کند: «تسهیلات در نظر گرفته شده برای تعویض و نوسازی ماشین آلات کشاورزی در کشور از دو طریق تامین می‌شود. روش اول تسهیلات کم بهره خط اعتباری بانک کشاورزی است و روش دوم از محل اعتبارات صندوق اشتغال عشایر و توسعه روستایی. این تسهیلات کم بهره و بسیار مناسب کشاورز و باغدار است.»

ساماندهی تراکتورهای فرسوده

همین سال گذشته بود که خبر پلاک‌گذاری تراکتورها و کمباین‌های مستعمل زیر 25 سال داده شد. این طرح به منظور ساماندهی این ماشین‌آلات اتفاق افتاد. بنابراین در بهمن سال 96 خبر از اجرایی شدن این طرح در چند استان و شهرستان به گوش رسید.

ناگفته نماند که در ابتدا قرار بود سن مجاز ماشین آلات برای پلاک گذاری 13 سال باشد که با پیگیری‌های صورت گرفته این رقم به 25 سال افزایش یافت.

نکته‌ای که در این طرح اهمیت فراوانی داشت، موضوع بیمه و نیز میزان تخصیص سوخت به این ماشین‌آلات فرسوده بود. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته حدود 50 درصد از تراکتورها و کمباین‌های موجود در حوزه کشاورزی فرسوده هستند و عمر استاندارد آنها به پایان رسیده است. در اصل باید ماشین‌آلات فرسوده را از رده خارج و موتورهای آنها را سوراخ کرد. متاسفانه در طرح نوسازی ماشین‌آلات چنین اتفاقی روی نمی‌دهد بلکه ماشین‌آلات بعد از نوسازی از یک مکان به مکان دیگری منتقل می‌شود.

با توجه به بررسی‌های صورت گرفته استفاده از ماشین‌آلات فرسوده در بخش کشاورزی هنوز به قوت خود باقی است و کشاورزان چشم امید به یاری دولت برای طرح تعویض ماشین‌آلات فرسوده خود دارند.