چرا با وجود خودکفایی در گندم، گندم وارد می‌کنیم؟
اول خودکفایی بعد ارتقای کیفیت
گندم محصول راهبردی که کمبودش شوخی‌بردار نیست
تلاش وزارت جهادکشاورزی ابتدا در خودکفایی گندم و سپس در بالابردن کیفیت تولید گندم مبتنی بوده تا جایی که هم‌اکنون در حدود نیمی از گندم تولیدی در کشور از کیفیت ممتاز برخوردار است. با این حال برخی واحدهای تولیدی خصوصی برای تولید برخی محصولات مانند ماکارانی و شیرینی و برخی نان‌ها اقدام به وردات گندم می کنند
به گزارش گروه سیاسی ایانا در حالی که به گفته مسئولان و مدیران کشاورزی ایران، خودکفایی در گندم، دومین سال خود را سپری می‌کند از گوشه و کنار نیز اخباری مبنی بر واردات گندم به گوش می‌رسد. بخشی از این اخبار نیز درگوشی و از جمله شنیدنی‌‌های نگفتنی است. وارداتی که به عقیده برخی با خودکفایی منافات دارد و طبیعی است در صورتی که در تولید گندم خودکفا شده باشیم، توجیهی برای واردات وجود نداشته باشد. این منتقدین اصل بده و بستان و مراوده را نیز در تجارت بین الملل نادیده میگیرند.
چرا که خودکفایی به معنای عدم واردات و یا صادرات نیست. بلکه چرخه تجارت بینالملل اینگونه میچرخد. برای نمونه اگر گندم تولیدی در غرب کشور را به دلیل تولید بالا به عراق بفروشیم و سپس برای مصرف شرق کشور از پاکستان گندم وارد کنیم. آیا این به معنای وابستگی است؟ یا اینکه خودکفایی ما زیر سوال می‌رود؟
اما پرسش این است تا چه اندازه واردات گندم صحت دارد و در صورت درست بودن واردات، چه عامل یا عواملی موجب این واردات میشود؟
از جمله خبرگزاری تسنیم که گوی انتقاد از دولت را از رقبا ربوده در دی ماه سال گذشته دولت را متهم به دروغگویی درباره واردات گندم کرد و مدعی شد یک و دو دهم میلیون تن گندم وارداتی وارد کشود شده است.
اما در مقابل مسایلی مطرح شد تا پاسخ‌های لازم در این رابطه ارایه شود. اما داستان چه بود؟
گندم با کیفیت
مطابق آنچه در منظر و مرعا وجود دارد، یکی از بهانه‌ها برای واردات گندم، کیفیت پایین گندم تولیدی در ایران است.
در این راستا گفته میشود بخشی از گندمی که در ایران تولید میشود از کیفیت بالایی برخوردار نیست. به بیان دیگر گفته میشود تولید گندم با کیفیت، نیاز به عواملی چون شرایط آب، هوا و خاکی مناسب دارد، در نتیجه برای تأمین آرد باکیفیت برای برخی محصولات مانند ماکارانی و شیرینی و برخی نان‌ها نیاز به واردکردن گندم باکیفیت است. اما این تمام ماجرا نیست. آنهایی که عواملی همچون آب، خاک و هوا را از جمله شرایط تولید گندم مناسب عنوان می‌کنند از بیان اصلی‌ترین عامل یعنی بذر مناسب خودداری می‌کنند. چرا؟ نمی‌دانیم.
اما باز هم این تمام ماجرا نیست، برخی بازرگانان، آب بر بودن گندم را با توجه به خشک‌سالی کشور، عاملی برای واردات می‌دانند و واردات آن را مقرون به‌صرفه عنوان می‌کنند. همچنین پایین بودن میزان گلوتین و پروتئین گندم تولید داخل و بالا بودن قیمت آن نسبت به محصول وارداتی را از دیگر دلایل واردات این محصول عنوان می‌کنند تا اهرمی برای فشار به دولتمردان و برای باز کردن درهای واردات گندم به کشور باشد.
اما واقعیت آن است که موضوع کیفیت گندم داخلی به چالشی اساسی برای تولید آرد و نان در کشور تبدیل‌شده است و هر بخش از زنجیره تولید نیز دیگری را مقصر بی‌کیفیتی استراتژیکی‌ترین محصول کشور، یعنی تولید نان می‌داند.
در همین راستا پاییز سال گذشته بود که وزیر بهداشت، با اشاره به اعتراض نانوایان به کیفیت آرد مصرفی در تهیه نان‌های سنتی، گفت: «نانوایان درباره کیفیت نامناسب آرد ایرانی و مصرف نمک زیاد در آن، اعتراض دارند و معتقدند گندم خارجی باید وارد شود و به‌صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد تا شاهد کاهش استفاده از نمک باشیم. خودکفایی و وابستگی نداشتن در حوزه گندم، بسیار خوب است اما بهتر است بخشی از گندم تولید داخل را صادر و به‌جای آن، برای ارتقای کیفیت نان و استفاده کمتر از نمک، گندم خارجی را وارد کنیم.»
البته وزیر بهداشت خیلی زود حرف‌هایش را پس گرفت و سازی دیگر نواخت. هر چند که او در حرف‌هایش به طور مشخص وزارت جهاد کشاورزی را هدف گرفته بود، اما وزارت جهاد کشاروزی به نتیجه‌ای متهم می‌شد که ناشی از عملکردش نبود.
۳۵ درصد گندم نانوایی‌های کشور درجه‌یک است
همان زمان بود که قاسم زراعت‌کار، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی سخنان وزیر بهداشت مبنی بر شور بودن نان‌ها را رد کرد اما بخش بی‌کیفیت بودن گندم‌های داخلی را تائید کرد و گفت: «۳۵ درصد از گندم دریافتی نانوایی‌های کشور درجه‌یک، ۳۵ درصد درجه ۲ و ۳۰ درصد درجه ۳ است.»
رئیس اتحادیه نانوایان سنتی در این مسیر نه تنها گندم‌های تولید ایران بلکه گندم‌های وارداتی که در چرخه تولید قرار میگیرند را مناسب خوراک دام دانست و به روزنامه گسترش صنعت گفت: «در واقع گندم‌های وارداتی گندم‌های دامی بوده اما برای پخت نان نیز استفاده میشود.»
زراعت کار خاطرنشان کرد: «باید توجه داشت که بخشی از گندم‌های تولیدی داخل نیز کیفیت مناسبی ندارند.»
واردات گندم به معنای عدم خودکفایی نیست
از سوی دیگر حسن عباسی معروفان، مدیر بازرگانی داخلی GTC در گفتگو با تارنمای خبری نگاشته عنوان کرده است: سال 95 واردات گندم ممنوع بود و واردات انجام‌شده مربوط به ثبت سفارش‌های قبل از ممنوعیت بوده است که تمامی آن واردات توسط بخش خصوصی بود و دولت هیچ وارداتی نداشت که سال 96 نیز ممنوعیت واردات گندم برقرار بود. درواقع سال 95 یک‌میلیون تن گندم را بخش خصوصی وارد کرد. لذا اگر واردات به معنای عدم خودکفایی است شاید به آنها بگوییم بله؛ اما ازنظر کسانی که دانش این کار را دارند، واردات و صادرات در کشور به‌صورت معمول انجام میشود و این ترازی است که وضعیت را نشان می‌دهد.
واردات باید کنترل‌شده باشد
در همین رابطه که آرد تولید شده برای نانوایی مناسب نیست و نانوایان را مجبور می‌کند برای تولید نان ترفندهایی به کار ببرند، سبب شد تا راهکاری اندیشیده شود. بدین ترتیب هم نظر نانوایان تامین شود و هم اعتراض وزارت بهداشت را بخواباند. از این رو نانوایان و تولیدکنندگان آرد در کشور با توجه به کیفیت پایین آرد مصرفی پیشنهاد واردت کنترل‌شده گندم را دادند.
آرزو حاجی‌آقا زاده، مدیرعامل یکی از واحدهای تولیدکننده آرد در این رابطه معتقد است: درحال‌حاضر از نظر کمی به خودکفایی برای تولید گندم رسیده‌ایم اما کیفیت بخشی از گندم‌های تولید داخلی مطابق استانداردهای بین‌المللی نیست و برای افزایش کیفیت نیاز به گندم‌های خارجی با گلوتن بالا وجود دارد تا با ادغام با گندم‌های داخلی به کیفیت مرغوب برسیم.
حاجی آقازاده بابیان اینکه واردات گندم در حمایت از تولید داخل ممنوع شده است، اظهار کرد: ممنوعیت واردات باعث لطمه به کیفیت محصولات داخلی شده بنابراین ممنوعیت واردات اشتباه است و باید واردات کنترل‌شده و تنها برای کارخانه‌های تولید آرد و ترکیب با گندم داخلی مصرف شود. نسبت اختلاط گندم خارجی با گندم داخلی برای رسیدن به کیفیت مرغوب ۳۰ به ۷۰ است که با واردات کنترل‌شده می‌توان به گندم مرغوب دست‌یافت.
گرچه گندم یک محصول استراتژیک است و خودکفایی در آن به قدرت کشور اضافه می‌کند، اما کیفیت گندم نیز می‌تواند در این میان نقش بسزایی ایفا کند. در حال حاضر کشورهایی چون استرالیا، آلمان، امریکا و روسیه که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گندم هستند به دلیل کیفیت بالا در گندم، دارای قدرت استراتژیک بالایی نیز هستند.
بذر مرغوب در ایران نداریم
کارشناسان معتقدند ایران نیز می‌تواند با اصلاح کشت و بذر، گندم مرغوب تولید کند اما این امر زمان‌بر خواهد بود و چندین سال طول می‌کشد، درنتیجه نمی‌توان تا آن زمان صبر کرد و آرد بی‌کیفیت تولید کرد اما می‌توان از حالا برای چند سال آینده برنامه‌ریزی کرد و شرایط تولید گندم مرغوب و باکیفیت را فراهم کرد.
اما در این میان مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در پژوهشی به راهکارهایی برای بالا بردن کیفیت نان و گندم اشاره‌کرده است. راهکارهایی چون اصلاح روش‌های کشت، جداسازی خرید انواع گندم برای مصارف مختلف، تفاوت در خرید تضمینی گندم با توجه به کیفیت گندم، تعیین تعرفه مشخص از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای گندم وارداتی و صادراتی، غنی‌سازی آرد با ریزمغذی‌ها و استفاده از آرد سبوس‌دار. این راهکارها می‌تواند تا حدودی کیفیت آرد و نان را بالا ببرد تا کمتر به آرد وارداتی نیاز پیدا شود.
تحریم بر واردات گندم تأثیر می‌گذارد
صحبت از واردات گندم باکیفیت در حالی است که این واردات بیشتر از کشورهای اروپایی صورت می‌گیرد. وارداتی که با شرایط پیش‌آمده برای برجام و خروج آمریکا از آن ممکن است مشکلاتی برای محصولات کشاورزی و به ویژه گندم داشته باشد.
حال پرسش این است، اگر در برجام با اروپا به توافق نرسیم، چه بر سر واردات این محصول به کشور خواهد آمد؟
سید جواد حسینی کیا نماینده سنقر در گفتگو با خبرگزاری ایانا در این خصوص گفت: «در ابتدا باید هر چه زودتر شرایط تولید گندم با کیفت در کشور را فراهم کنیم و علاوه بر کمیت به کیفیت محصول نیز توجه کنیم.»
وی در خصوص نیاز به واردات گندم باکیفیت از کشورهای اروپایی به ایران نیز خاطرنشان کرد: «در صورت عدم همکاری و توافق ایران با کشورهایی اروپایی باید شرایط ورود این محصول را از کشورهایی غیراروپایی فراهم کنیم.»
دبیر کمیسیون صنایع و معادن تغییر الگوی کشت را عامل دیگری دانست تا کشاورزان با به‌کارگیری روش‌های نوین کشاورزی بتواند به کیفیت مطلوب در تولید گندم برسند و در مصرف آب نیز صرفه‌جویی لازم را داشته باشند تا درتولیداین محصول استراتژیک نیاز به سایر کشورها نداشته باشیم.
این موارد در حالی است خبرگزاری تسنیم در گزارشی در دی‌ماه سال گذشته با اشاره به رتبه ایران در واردات گندم گفته است طبق گزارش سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد ایران رتبه بیست و هفتم را در واردات گندم با عدد 1.2 میلیون تن را به خود اختصاص داده است.
وزارت جهاد کشاورزی چه می‌کند
با این حال وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه هزینه‌های سیاسی و تبلیغیاتی را می‌پردازد که از متهم اصلی آنها در جای دیگریست. برای نمونه اگر یک کشاورز تولید کننده گندم برای سنگین کردن محصولی که برای فروش تضمینی ارایه می‌دهد مقداری خاک ترکیب می‌کند ربطی به وزارت جهاد ندارد.
تلاش وزارت جهادکشاورزی ابتدا در خودکفایی گندم و سپس در بالابردن کیفیت تولید گندم مبتنی بوده تا جایی که هم‌اکنون در حدود نیمی از گندم تولیدی در کشور از کیفیت ممتاز برخوردار است.
وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه رسما اعلام کرده است: براساس استاندارد ملی ایران گندم خوراک انسان در سه درجه طبقه‌‌بندی شده و کلیه گندم‌هایی که دولت در قالب خرید تضمینی طی سال‌های اخیر از کشاورزان خریداری کرده است، مطابق با استاندارد یاد شده و در درجات یک تا سه قرار داشته است و براین اساس اختلاط گندم غیر خوراکی با گندم خوراک انسان با قاطعیت رد میشود.
دیدگاه تان را بنویسید