راه حل جوان هلندی برای پاکسازی اقیانوس‌ها از زباله‌های پلاستیکی

با ورود روزافزون زباله‌ها به دریاها، تنوع زیستی اقیانوس‌های جهان به شدت به مخاطره افتاده است؛ در این بین، زباله‌های پلاستیکی به دلایل متعدد، از خطرناک‌ترین زباله‌ها برای چرخه حیات در اقیانوس‌ها به شمار می‌رود. اخیرا یک جوان هلندی، برای پاکسازی اقیانوس‌ها از این زباله‌ها راه حلی پیدا کرده است.

به گزارش ایانا از روزنامه ایندیپندنت در سال 1998، اقیانوس شناسی به نام چارلز مور در حال سفر دریایی در شمال اقیانوس آرام بود که کشف ناخوشایندی کرد. مور در مجله Natural History نوشت: " وقتی از عرشه کشتی به سطح آنچه که باید قاعدتا یک اقیانوس بکر و دست نخورده باشد خیره شده بودم، تا جایی که چشم کار می‌کرد، قطعات پلاستیکی شناور روی آب را می‌دیدم. باور کردنی نبود اما یک نقطه خالی از زباله دیده نمی‌شد. در یک هفته‌ای که طول کشید تا از منطقه نیمه حاره‌ای عبور کنم، هر زمان که به درریا نگاه می‌کردم زباله‌های پلاستیکی از جمله بطری‌ها و قطعات پلاستیکی شناور روی آب را می‌دیدم " .

چیزی که او به آن اشاره می‌کرد به " منطقه زباله‌ای اقیانوس کبیر " یا " گرداب زباله اقیانوس آرام " معروف شد. تصور می‌شود این زباله‌ها منطقه‌ای به وسعت تگزاس (270 هزار مایل مربع) یا چند برابر آن را اشغال کرده باشند.

دشواری در اندازه‌گیری چنین منطقه وسیعی به این معناست که به دست آوردن اطلاعات دقیق سخت است اما آخرین تحقیقات نشان می‌دهد که قلب این گرداب، 386 هزار مایل مربع وسعت دارد که منطقه‌ای به وسعت 1.4 میلیون مایل مربع آن را احاطه کرده است. درباره میزان و دامنه آلاینده‌ها در این گرداب نیز اطلاعات کمی داریم، اما دانشمندان تخمین می‌زنند در مرکز پر تراکم این منطقه آلوده، رقم هشدار دهنده یک میلیون قطعه پلاستیکی در کیلومتر مربع وجود دارد.

تصور می‌شود بخش عمده این قطعات زباله‌ای، از زباله‌های پلاستیکی تشکیل شده است اما این آلودگی چنانکه اغلب گفته می‌شود، همچون حلقه‌ای قابل مشاهده از زباله‌های سطحی نیست؛ قسمتی از این زباله‌های پلاستیکی به صورت شناور در سطح آب دیده می‌شود اما بیشتر آن در لایه‌های زیرین آب در هزاران مایل مربع از اقیانوس‌های هند، آرام و اطلس شناور است.

بنابر برخی تخمین‌ها، ضریب میزان پلاستیک به موجودات ریز یا زوپلانکتون‌ها، در این گرداب‌ها از نظر وزن در حدود 6 به یک است. در هسته این گرداب زباله‌ای، این نسبت می‌تواند 48 به یک باشد. زوپلانکتون‌ها یکی از اجزای مهم اکوسیستم اقیانوسی هستند که غذای موجودات دریایی از کوچک‌ترین ماهیان تا بزرگ‌ترین نهنگ‌ها را تامین می‌کنند و این یعنی اینکه بیشتر ذرات میکروپلاستیکی توسط موجودات دریایی بلعیده می‌شود. شاید برای کسانی که دائما ماهی می‌خورند هشدار دهنده باشد که بدانند اخیرا دانشمندان در گوشت ماهی‌ها -و نه فقط در معده آنها- ذرات ریز پلاستیک یافته‌اند. ماه گذشته، گروهی از دانشمندان مالزیایی و فرانسوی در بررسی بدن 120 ماهی خال خالی، شاه ماهی، ماهی کولی و وزغ، 36 قطعه بالقوه خطرناک را یافتند.

دانشمندان علوم دریایی، زباله‌های اقیانوس آرام را " بمب ساعتی» " خوانده‌اند و معتقدند حجم این زباله‌ها در 10 سال گذشته، 5 برابر شده و هر چه حجم این زباله‌ها بیشتر می‌شود، به خطر بزرگ‌تری برای حیات بر روی کره زمین تبدیل می‌شوند.

این مساله‌ای بود که ذهن یک نوجوان دبیرستانی هلندی به نام بویان اسلات که آن زمان 16 سال داشت را به خود مشغول کرد. اسلات برای تعطیلات در یونان به سر می‌برد که در حین شنا با انبوهی از زباله‌های پلاستیکی در دریا مواجه شد.

او می‌گوید: " می‌توانستم کیسه‌های پلاستیکی را که تعدادشان از ماهی‌های دریا بیشتر بود از تخته پرش ببینم. آن سال من مجبور بودم برای مدرسه یک پروژه علمی انجام دهم و من تصمیم گرفتم که خودم را وقف این مساله کنم. همه به من می‌گفتند پاکسازی اقیانوس غیر ممکن است؛ مشکل اصلی این بود که پلاستیک‌ها در منطقه بسیار وسیعی پراکنده بودند " .

او مدرک مهندسی هوافضا گرفت تا بتواند نظریه خود را عملی کند اما آغاز کار، با نتایج چندان مثبتی همراه نبود. اسلات در جستجوی حمایت مالی و فنی با 300 شرکت تماس گرفت اما تنها یکی از آنها به او پاسخ دادند که به او گفتند این " یک طرح وحشتناک " است.

بویان با شرکت در یکی از سخنرانی‌های تد و ارائه طرح خود، شهرتی جهانی به دست آورد. به دنبال این امر، سرمایه‌گذاران مشهوری همچون پیتر ثیل یکی از بنیانگذاران شرکت معروف PayPal و مارک بنیوف مدیر اجرایی شرکت Salesforce در پروژه‌های او سرمایه‌گذاری کردند.

اسلات می‌گوید: " اینکه به عنوان یک فرد تازه کار که سال‌ها روی این موضوع کار نکرده بود وارد این حوزه می‌شدم به من اجازه می‌داد فکر کنم که نظریه پاکسازی اقیانوس‌ها قابل عملی شدن است. وقتی شروع به کار کردم همه می‌گفتند که این راه حل، عملی نیست و مشکل بسیار بزرگ‌تر از حد تصور است " .

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

موضوع اصلی که طرح اسلات را از دیگر راه حل‌ها متفاوت می‌ساخت، این فرضیه بود که با جریاناتی که در اقیانوس به شکل صفحات V مانند ایجاد می‌شود، قطعات کوچک پلاستیکی، در یک منطقه جمع می‌شود بنابر این شعار اصلی اسلات این بود که " بگذارید دریا کار خودش را بکند " . وقتی که سیستم به‌طور کامل، عملی شود می‌توان پلاستیک‌ها را بر روی کشتی‌های کوچک بارگیری کرد و برای بازیافت به خشکی برد.

اکنون شرکت Ocean Clean Up Foundation که اسلات پایه‌گذاری کرده، بیش از 70 نفر را استخدم کرده و در حدود 30 میلیون دلار سرمایه دارد. اما کاری که پیش روی اسلات و تیم او است به سرمایه‌ای بیش از این نیاز دارد.

هر چند به دست آوردن اطلاعات دقیق دشوار است اما برآورد می‌شود در حدود 5 تریلیون تن پلاستیک در اقیانوس‌های ما شناور است و سالانه هفت میلیون تن زباله پلاستیکی وارد اقیانوس‌ها می‌شود. بنیاد الین مک آرتور برآورد کرده است که تا سال 2050 حجم پلاستیک موجود در اقیانوس‌ها از وزن کل ماهی‌های موجود در اقیانوس‌ها بیشتر می‌شود.

اسلات می‌گوید: " هر چه بیشتر به عمق اقیانوس می‌روید، جریانات کند تر می‌شوند. در سطح، جریانات با سرعت بیشتری حرکت می‌کنند (حدود 16 تا 17 سانتی متر در ثانیه) و تنها چند صد متر پایین‌تر، این سرعت به سه تا چهار سانتی متر در ثانیه می‌رسد " .

بویان و تیم او برای استفاده از این اختلاف سرعت، یک لنگر دریایی معلق در آب ساختند که شامل 100 متر مربع مواد بود که برای کم کردن سرعت حرکت آب تا 20 درصد، کافی است.

شرکت Ocean Cleanup که یک مدل آزمایشی از این سیستم را سال گذشته در دریای شمال آزمایش کرده بود در ماه می اعلام کرد که قصد دارد در اواخر امسال در اقیانوس آرام هم دست به آزمایش بزند و بهار سال آینده عملیات کامل پاکسازی را در آنجا شروع کند.

بویان می‌گوید: " ما کار خود را در گرداب اقیانوس آرام آغاز می‌کنیم چون بیشترین انباشت زباله‌های پلاستیکی در آنجاست؛ یک سوم کل زباله‌های اقیانوسی را می‌توان در آنجا یافت. البته این هنوز یک سیستم آزمایشی است که به مدت یک سال کار خواهد کرد؛ سپس اطلاعات را جمع‌آوری می‌کنیم و پیوسته سیستم را بهبود می‌بخشیم " .

بنابر این هدف نهایی اسلات و همکارانش این است که به گرداب‌های زباله‌ای در چهار اقیانوس دیگر بروند و این فرایند را تکرار کنند و البته با زباله‌های کمتری سر و کار خواهند داشت.

اسلات می‌گوید: " تجمع پلاستیک در گرداب‌های اقیانوسی به‌طور روزافزون در حال بیشتر شدن است. حتی اگر هیچ پلاستیکی دیگر وارد اقیانوس نشود، پلاستیک‌های موجود، برای صدها سال در آنجا می‌مانند ".

این زباله‌ها نه تنها برای حیات دریایی تهدید به شمار می‌روند بلکه منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی در آب می‌شوند که وقتی وارد زنجیره غذایی شوند برای انسان هم خطرناک است. این زباله‌ها می‌تواند برای کشتیرانی مخرب باشد، چشم‌انداز مناطق توریستی را نازیبا کند و گونه‌های مهاجم را تحریک به حمله کند.

حتی در عمیق‌ترین نقاط کره زمین یعنی در منطقه ماریانا ترنچ در غرب اقیانوس آرام، آلاینده‌های بسیار زیادی در عمق ده کیلومتری زیر دریا پیدا شده؛ هر چند همه آن، زباله‌های پلاستیکی نیست.

اسلات می‌گوید: " امروزه 95 درصد از زباله‌های پلاستیکی قطعات بزرگ است و فقط 5 درصد آن ذرات ریز خطرناک است. اما آنچه در چند دهه آینده روی می‌دهد این خواهد بود که ممکن است میزان میکروپلاستیک‌ها به 20 برابر میزان کنونی افزایش یابد که رقم بسیار بالایی است " .

از جمله راه حل‌های دیگر برای مقابله با زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها ابتکاری موسوم به "wasteto wear" است که سازمان غیر دولتی Healthy Seas آن را اجرا می‌کند. در این پروژه از نایلون‌های موجود در تورهای ماهیگیری دور انداخته شده، برای تولید لباس، پارچه درست می‌کنند.

اخیرا خواننده‌ای به نام فرل ویلیامز با همکاری برند G-Star خط تولید لباسی موسوم به " Raw for the Oceans " راه‌اندازی کرده‌اند که در آن از زباله‌های بازیافتی اقیانوس ها استفاده می‌شود.

جمع‌آوری زباله‌ها از ساحل ممکن است یک فعالیت حاشیه‌ای و کم اهمیت به نظر برسد اما در سال 2015، در حدود 800 هزار داوطلب در قالب جنبش بین‌المللی پاکسازی سواحل، 18 میلیون پوند قطعه پلاستیکی را جمع‌آوری کردند که در غیر این صورت وارد اقیانوس می‌شد.

بویان اسلت برای حل این معضل، نقشه‌های دیگری هم دارد. او می‌گوید: " ما می‌توانیم در مرحله اول، بر روی راه حل‌هایی کار کنیم که مانع از ورود پلاستیک به اقیانوس‌ها شود. ما در ماه ژوئن در مجله نیچر تحقیقی را چاپ کردیم که نشان می‌داد 86 درصد از این پلاستیک‌ها از آسیا و تعداد نسبتا کمی از رودخانه‌های آن مناطق وارد اقیانوس می‌شود. بنابر این در آینده می‌توانیم در ورودی آن رودخانه‌ها به دریا، اقداماتی انجام دهیم».

ترجمه: محسن حدادی

L-960606-03