سه بازوی توانمند در تولید محصولات گواهی‌شده

«دانشکده کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی دو بال توانمند در حل مشکلات کشاورزی هستند که اگر همسو و هماهنگ به حرکت درآیند، در علمی کردن کشاورزی موثر خواهند بود.» این را عضو هیئت علمی دانشکده علوم کشاورزی و فن آوری نوین بخش گیاه پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز  می‌گوید. صدیقه محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا در استان فارس در خصوص علمی کردن کشاورزی و کاربردی کردن علوم کشاورزی می‌گوید و راهکارهایی نیز درباره سازگاری با کم‌آبی به کشاورزان ارائه می‌دهد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

چه اقدامات مشترکی با محققین مرکز تحقیقات کشاورزی یا کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی تاکنون انجام داده‌اید؟

تقریبا از بیست‌سال گذشته که کارهای تحقیقاتی کشاورزی را شروع کردم همیشه با رویکرد حل مشکل و البته در راستای کشاورزی پایدار بوده است و با توجه به اینکه دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته‌های کشاورزی از شهرها و شهرستان‌های مختلف هستند از همان ابتدا با محققین سازمان جهاد کشاورزی در شهرهای مختلف در ارتباط بوده‌ام و با کسب اطلاع از مشکلات کشاورزی موجود در هر منطقه توسط آن بزرگواران، پایان‌نامه‌ها را به سمت حل آن مشکل هدایت کرده‌ام تا مشکلات کشاورزی توسط دانشجویان بومی همان مناطق و با هدایت اساتید دانشگاه و جهاد کشاورزی حل شود.  محققین و کارشناسان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس و ایستگاه تحقیقات زرقان همکاری ارزنده‌ای در تحقیقات کشاورزی با من و سایر اساتید دانشکده کشاورزی داشته‌اند.

آیا در جلسه یا جلساتی در سازمان جهاد کشاورزی مشارکت دارید ؟

در چند مورد در ارتباط با موضوع کنترل بیولوژیک بیماری‌ها و تولید محصولات ارگانیک با کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی تبادل نظر داشتم.

آیا پایان‌نامه‌های دانشجویی فوق‌لیسانس و دکترا را به سمت برنامه‌های بخش اجرا سوق داده‌اید ؟

هدف اصلی کاربردی بودن پایان‌نامه‌هاست. برای این منظور ابتدا بیماری‌های مهم هر منطقه را با همکاری محققین و کارشناسان جهاد کشاورزی بررسی می‌کنیم و برای رفع مشکل موجود در قالب پایان‌نامه تنظیم و به اجرا در می‌آوریم.

از منظر رسته شما نحوه فائق آمدن بر چالش آب در بخش کشاورزی چیست ؟

همانگونه که مستحضر هستید تاکنون شیوه‌های مختلفی برای حل مشکل آب مورد استفاده قرار گرفته که به نظر من یکی از مناسب‌ترین شیوه‌ها استفاده از کود میکوریز قارچ-ریشه است. میکوریزها در واقع قارچ‌های همزیست ریشه هستند و هیچگونه صدمه‌ای به گیاه نمی‌زنند. این قارچ‌ها به‌صورت شبکه‌ای بسیار گسترده در اطراف ریشه رشد می‌کنند، چون نازک‌تر از ریشه هستند توانایی جذب آب از قسمت‌هایی از خاک را دارند که ریشه قادر به جذب آب آن قسمت ها نیست. بنابراین به جای اینکه آب خاک خشک شده و هدر برود، این قارچ‌ها آب خاک را به ریشه منتقل می‌کنند. از طرفی توانایی جذب و انتقال مواد معدنی و عناصر را از خاک دارند و سپس آن را به ریشه انتقال می‌دهند و در مقابل از این رابطه همزیستی قارچ نیز سود می‌برد؛ مقداری از مواد غذایی ساخته شده در گیاه از طریق ریشه به قارچ می‌رسد و قارچ نیز بیشتر رشته‌های (ریسه) خود را پراکنده می‌کند. گیاهانی که میکوریز دارند به مراتب رشد بیشتری نسبت به سایر گیاهان دارند و مقاومت بالایی در مقابل آفات و بیماری‌ها، کم‌آبی، سرما و سایر شرایط نامساعد محیطی دارند، به نظر من یکی از راه‌های بسیار مهم و مناسب در کشاورزی استفاده از کودهای میکوریز است. سال‌ها در این زمینه تحقیق کرده‌ام و دانشجویانی را آموزش داده‌ام که بتوانند استفاده از میکوریز را در کشاورزی پیاده کنند.

شاخص‌های شما برای ارزیابی علمی و فنی بودن کشاورزی چیست؟

به نظر من کشاورزی علمی باید به سمت کشاورزی پایدار پیش رود.‌ سال‌ها به‌واسطه استفاده بیش از اندازه از سموم کشاورزی، صدمات زیادی به خاک وارد شده است که باید به مرور زمان با جایگزینی عوامل کنترل بیولوژیک و سموم بیولوژیک به جای سموم شیمیایی به خاک فرصت دهیم تا عوامل بیماری‌زا را به‌طور طبیعی کنترل کند تا در ادامه نیاز به استفاده زیاد از سموم شیمیایی نباشد. اگر کشاورزی به این سمت سوق پیدا کند، کشاورز محصول گواهی‌شده پرورش می‌دهد و محصولی گواهی‌شده و بدون مواد مضر به دست مصرف‌کننده می‌رساند که این هدف کشاورزی علمی است.

چه دغدغه‌هایی درخصوص امنیت غذایی پایدار دارید؟

کاشت ارقام مقاوم با شیوه‌های زراعی مناسب، استفاده از کود میکوریز و در کنار آن مدیریت آفات و بیماری‌ها با روش بیولوژیک سه بازوی توانمند در تولید محصول گواهی شده است و امنیت غذایی پایدار را به همراه دارد.

ارزیابی شما به‌طور کلی از روند پیشرفت بخش کشاورزی در دولت تدبیر و امید چیست؟

در چند سال اخیر تلاش قابل تحسینی در زمینه استفاده از شیوه‌ای نوین آبیاری صورت گرفته است. همچنین در ارتباط با اهمیت تولید محصول گواهی‌شده و ارگانیک فرهنگ‌سازی شده است.

چه توصیه‌هایی را به بهره‌برداران بخش کشاورزی و کارشناسان دارید؟

توصیه‌ای که برای کارشناسان جهاد کشاورزی دارم این است که مضرات کشاورزی بر پایه سموم را به بهره‌برداران یادآور شوند چراکه استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی یکی از مهم‌ترین معضلات کشاورزی است و عواقب آن سال‌های سال ادامه می‌یابد و میراث خطرناکی برای مردم کشور عزیزمان در آینده است. از نظر علمی حذف کامل سموم شیمیایی توصیه نمی‌شود چراکه با شیوع بیماری‌ها به‌طور ناگهانی کل گیاه از بین می‌رود، اما توصیه می‌شود در صورت استفاده از سموم، صرفا سم اختصاصی بیماری مورد نظر استفاده شود نه سموم وسیع‌الطیف تا حتی‌المقدور این سموم تاثیر منفی بر عوامل کنترل بیولوژیک فعال در خاک نگذارد و در زمان استفاده از سموم شیمیایی به دوره کارنس آن دقت کنند که در زمان برداشت تاثیر سم از بین رفته باشد. از کشاورزان خواستارم که به توصیه‌های کارشناسان به دقت عمل کنند و صرفا بر پایه اطلاعات قبلی و تجربه‌ها، کشاورزی نکنند چرا که کارشناسان کشاورزی در تلاشند. علم روز را کسب کنند و به شما آموزش دهند تا شیوه‌های نوین و کاربردی در کشاورزی پیاده شود. همچنین توصیه می‌کنم در کشاورزی از کودهای میکوریز، کودها و سموم بیولوژیک بهره ببرید. در صورتی‌که کشاورزی، اول به سمت تولید محصول محصول گواهی‌شده پیش رود، از سموم شیمیایی اختصاصی با در نظر گرفتن دوره کارنس در صورت لزوم استفاده می‌شود تا اینکه به مرور زمان عوامل کنترل بیولوژیک در خاک کاملا مستقر شوند و پس از آن به کشاورزی ارگانیک یعنی بدون استفاده از سموم شیمیایی برسیم. این به نظر من موثرترین شیوه در حفظ آب، خاک و در نهایت تولید غذای سالم است.

چه راهکاری برای ارتباط بیشتر سازمان جهاد کشاورزی و دانشکده پیشنهاد می‌دهید؟

اگر مشکلات بخش کشاورزی توسط سازمان جهاد کشاورزی به‌طور دقیق بررسی شود و اطلاعات به دست آمده در اختیار دانشکده کشاورزی قرار گیرد، پروژه‌های تحقیقاتی و به‌خصوص پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی در جهت رفع آن مشکلات تنظیم خواهند شد. از این رو، پژوهش‌ها کاملا هدفمند بوده و نتایج آن به حل مشکلات موجود کمک شایانی خواهد کرد.