خسارت 50 درصدی بیماری جاروک به باغ‌های لیموترش/ تولید و تکثیر رقم مقاوم پرشین‌لایم در کنترل بیماری جاروک/ جمع‌آوری و حفظ 70 رقم شبه‌لایم

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری از اجرای طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک لیموترش در مناطق جنوب کشور خبر داد.

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری امروز در گفت‌‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به اجرای طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک لیموترش گفت: بیماری جاروک لیموترش بیماری مهمی به‌شمار می‌رود که از سال 1376 وارد جنوب ایران شده و در شهرهای نیک‌شهر و قصر غرب گزارش شده است و به‌دلیل اینکه این بیماری، ناقل حشره‌ای به نام زنجیرک دارد، در مناطق جنوب کشور مانند سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، هرمزگان و بخشی از فارس در این اواخر آلودگی به این بیماری گزارش شده است. عمده خسارت این بیماری نیز روی لیموترش است. قبل از ایران هم این آفت در کشورهایی مثل امارات، عمان، پاکستان نیز گزارش شده بود و چون این بیماری مختص کشورهای آسیایی است، کمتر در جهان روی آن کار شده است و بنابراین در تشخیص این بیماری و ناقل آن چندین سال طول کشیده تا به اینجا رسیده‌ایم.

دکتر مرتضی گل‌محمدی با بیان اینکه کارهایی از همان زمان برای کنترل بیماری جاروک شروع شد، افزود: با توجه به اینکه ناقل این بیماری حشره زنجیرک بوده و این حشره مرتب طی سال به جاهای مختلف پرواز می‌کند، عملاً کنترل این آفت ممکن نبوده؛ بنابراین درختان جدیدی آلوده شده است.

وی بیان کرد: حدود 50 درصد از محصول لیموترش کشور بر اثر بیماری جاروک از بین رفته است؛ اما همچنان باغداران تولید لیموترش را ادامه می‌دهند. پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری طی این چند سال بخشی از کنترل و مدیریت بیماری درباره ارقام متحمل یا مقاوم را آغاز کرده بود و در سال 94 با حمایت مرکز طرح‌های کلان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کارهای خیلی خوبی را در این بخش شروع کرده‌ایم.

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری با بیان اینکه هدف پژوهشکده در اجرای طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک، تولید ارقام متحمل یا مقاوم از طریق دورگ‌گیری است، یادآور شد: در این زمینه توده عظیمی تولید شده و در حال حاضر آن‌ها مورد ارزیابی قرار دارند و در کنار آن مشغول جمع‌آوری نمونه‌هایی از لیموترش‌هایی از جنوب کشور هستیم که تاکنون آلوده نشده‌اند، از باغ‌های مختلف شهرهای رودان در استان هرمزگان، جنوب کرمان و استان‌های مختلف که آلوده به جاروک لیموترش هستند.

گل‌محمدی عنوان کرد: در این مناطق در قالب طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک فعالیت‌های گوناگونی صورت گرفته است و تا الان توانسته‌ایم رقمی حدود 70 تا شبه‌لایم جمع‌آوری و حفظ کنیم؛ چون هنوز قطعاً ثابت نشده این‌ها از لحاظ کیفی لیموترش هستند، اما برخی از آن‌ها شبیه لیموترش‌ها هستند. به‌دلیل اینکه لیموترش از طریق بذر تکثیر می‌شد، طی سالیان سال در آن تنوعی صورت گرفته و اگر جمع‌آوری نمی‌شد، ممکن بود بر اثر بیماری‌هایی که در جنوب کشور شیوع دارد و شهرهایی که گرما و خشکی زیاد دارند، از بین می‌رفت، هرچند لیموترش مقاوم است.

وی تولید و تکثیر رقم پرشین‌لایم را از دیگر فعالیت‌های مؤسسه در کنترل بیماری جاروک دانست و ادامه داد: میوه‌های این رقم درشت‌تر بوده و بیشتر برای تازه‌خوری استفاده می‌شود. نتایج تحقیق پژوهشگران پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری و مؤسسه گیاه‌پزشکی کشور و جاهای دیگر نشان داد که رقم پرشین‌لایم متحمل و مقاوم به بیماری جاروک لیموترش است. تولید و تکثیر این رقم هم در اولویت قرار گرفت و از سال گذشته این رقم تکثیر می‌شود و باغداران در جاهایی که مستعد است، از این رقم اسفاده می‌کنند. هرچند همه مناطق جنوب ایران مستعد کشت لیموترش الزاماً مناسب با رقم پرشین‌لایم نیست، شاید 30، 40 درصد بتوان در این مناطق این رقم را کشت کرد.

به گفته رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری، برخی ار ارقام پرشین‌لایم‌ها تحمل بهتری نسبت به آفتاب‌سوختگی و استرس‌ها و تنش‌هایی که در محیط هستند، دارند.

گل‌محمدی با اشاره به کشت لیموترش در مناطق مناسب و مستعد کشور تأکید کرد: یکی دیگر از کارهایی که از سوی این پژوهشکده در حال انجام است، تولید لیموترش عاری از ویروس با استفاده از روش پیوند نوک شاخساره است که این امر محقق شده است و این منابع سالم گیاهی می‌تواند در استان‌هایی مانند ایلام، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد مورد استفاده قرار گیرد.

وی روش امحاء درختان لیموترش را شیوه لازم ولی ناکافی در مبارزه با بیماری جاروک لیموترش دانست و خاطرنشان ساخت: روش امحاء درختان لیموترش به دستورالعمل‌هایی که قبلاً ارائه شده است، برمی‌گردد. آفت جاروک هنگامی که در سطح وسیعی منتشر نشده باشد؛ نخستین کاری که در این نوع مدیریت می‌توان انجام داد، امحاء درختان آلوده است.

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

گل‌محمدی اضافه کرد: منتهی زمانی که بیماری جاروک در سطح وسیعی تکثیر می‌شود، آنجا دیگر امحاء شاید نتواند جواب دهد. اگرچه توصیه می‌شود به‌دلیل اینکه درختان بیمار منبع تغذیه آن زنجیرک‌هایی هستند که دوباره درختان دیگر را آلوده می‌کنند، درخت بیمار را باید از بین برد. بنابراین توصیه‌ ما این است که اگر قرار است امحاء هم صورت گیرد، در یک منطقه جدید که بیماری برای بار نخست وارد می‌شود، باید به‌صورت همزمان باشد. نمی‌شود در یک منطقه وسیع بیماری جاروک داشته باشیم و شما بروید یک باغ را امحاء کنید؛ اما باغ‌های دیگر امحاء نشوند و آن حالت قبلی باقی بماند.

وی با بیان اینکه عملاً تنها روشی که ما امیدوار هستیم بتوانیم تا حدودی بیماری جاروک را مدیریت کنیم و باعث کاهش خسارت شود، استفاده از ارقامی است که مقاوم به بیماری باشند یا پایه‌هایی که تحمل بهتری را دارند، اظهار کرد: در بررسی پایه‌ها، پایه نارنج تحمل بیشتری نسبت به بیماری جاروک دارد؛ بنابراین در خیلی از جاها توصیه شد از ترکیب لیموترش روی پایه نارنج استفاده شود. هرچند ممکن است باغداران از آن استقبال نکنند؛ به‌دلیل اینکه وقتی از خود لیموترش استفاده می‌ شود، سرعت رشد نهال خیلی سریع صورت می‌گیرد؛ بنابراین باغداران به این سمت می‌روند، منتهی پس از چند سال دوباره آلودگی را خواهیم داشت و شدت و خسارت بیماری در آنجاها بیشتر خواهد شد.

رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری به انتشار دو نشریه جدید مدیریت بیماری جاروک لیموترش و مدیریت کاشت و تغذیه باغ‌های لیموترش که از سوی مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور با همکاری پژوهشکده مرکبات و مؤسسه تحقیقات خاک و آب تهیه شده است اشاره کرد و گفت: با استفاده از مدیریت تغذیه و تقویت درخت می‌توانیم عمر درختانی را که آلوده هستند، چند سال نگه داریم؛ اما هیچ‌کدام راه علاج قطعی نیست که مثلاً ما بگوییم با تغذیه این بیماری را از بین ببریم. نه، چنین کاری را نمی‌توانیم انجام دهیم. با توجه به طبیعت بیماری جاروک که عامل بیماری وارد سیستم آوند آبکش گیاه می‌شود و در داخل خود گیاه به‌صورت سیستمی پخش می‌شود؛ بنابراین عملاً نمی‌توانیم این بیماری را در گیاه حذف کنیم.

به گفته گل‌محمدی، استفاده از سموم شیمیایی مناسب از دیگر روش‌هایی است که می‌تواند در کاهش خسارت و کاهش جمعیت ناقل بیمار جاروک لیموترش مؤثر باشد.

وی با اشاره به ایجاد نهالستان برای ارقام مناسب کشت لیموترش در کشور افزود: ایجاد نهالستان از دو سال پیش هم در بحث پرشین‌لایم و هم میکس‌لایم‌ها و نیز سایر ارقامی که می‌توانند مناسب باشد، آغاز شده و بخش خصوصی در سطح وسیعی باغ مادری در مناطقی از کشور احداث و هم شرکت دانش‌بنیان ترنج وابسته به پژوهشکده اقدام به تولید ارقام پرشین‌لایم و میکس‌لایم کرده است که در آینده بتوانند این پروسه را سریع‌تر پیش ببرند.

گل‌محمدی در پایان با بیان اینکه سالانه حدود 100 هزار نهال لیموترش وارد باغ‌های کشور می‌شود، تأکید کرد: اگرچه می‌توان با ایجاد باغ مادری در جنوب کشور و نیز توسعه فعالیت های شرکت‌های دانش‌بنیان این روند را سرعت بخشید؛ اما نکته حائز اهمیت اینکه در همه مناطق کشور رقم پرشین‌لایم که مؤسسه توصیه کرده است،‌ به‌دلیل گرمای خیلی زیاد در برخی از مناطق، شرایط خاکی و... مناسب نباشد. اگرچه رقم پرشین‌لایم هنوز هم برای باغداران اقتصادی است./

A-960604-01