یک کارشناس منابع آب:
بارورسازی بهتنهایی راهحل کمآبی نیست
مشکل مدیریت آب باید روی زمین حل شود
اگر روی زمین برنامه مناسبی برای بهرهگیری از این آبها داشته باشیم آنگاه قادر خواهیم با توجه به شرایط زمانی، مکانی و حجم بارشی از بارورسازی برای تأمین منابع آبی خود کمک بگیریم.
بارورسازی ابرها نزدیک نیم قرن است که در ایران مورد استفاده قرار گرفته است، در بین سالهای 1354 تا 1357 یک شرکت کانادایی در حوضه آبریز سدهای کرج و جاجرود این کار را انجام داد و پس از آن وزارت نیرو مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها را تأسیس کرد هر چند که به گفته «فرید گلکار» مدیرعامل مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها از سوی سیاستگذاران و مجریان توجه چندانی به این شیوه نشدهاست. این در حالی است که در سال 2003 مرکز تعدیل آبوهوای چین 37 هزار کارمند داشت و اعتبار عملیاتی این مرکز 48هزار میلیارد ریال گزارش شد. همچنین تایلند با بارش 9.6 برابری در مقابل ایران هشت مرکز عملیاتی در کنار چهار مرکز تحقیقاتی با 23 هواپیما دارد. البته در روزهای اخیر «فرید گلکار» از آغاز عملیات باروری ابرها با استفاده از یک فروند هواپیمای سپاه و 2 فروند هواپیمای آنتونوف روسی اجارهای در پاییز امسال خبر داده است. در شرایطی که ایران با خشکسالی و فرونشست زمین روبهرو است، بارورسازی ابرها آیا میتواند راهکاری برای برونرفت از این بحران باشد؟ تورج فتحی کارشناس منابع آب در گفتوگو با ایانا به این پرسش پاسخ داده است.
بارورسازی ابرها تأثیر یکسانی بر مناطق مختلف خواهد داشت؟
مجموع میزان آبی که از طریق بارورسازی ایجاد میشود با توجه به شرایط جغرافیایی متفاوت است. به عنوان مثال در آذربایجان و اردبیل ما با تولید روان آبهای بیشتری بر اثر بارورسازی نسبت به کرمان و یزد مواجهیم. در فلات مرکزی میزان تبخیر آب بسیار بالاست ازاینرو اجرای چنین طرحهایی باید در شرایط زمانی مناسبی انجام شود تا بتوانیم میزان استحصال آب را بالا ببریم.
تأثیر بارورسازی بر منابع آب تجدیدشونده چگونه بوده و آیا پژوهشی در این زمینه انجام شده است؟
درباره اینکه اجرای چنین پروژههایی برای بالا بردن منابع آب تجدیدشونده چقدر مؤثر بوده و به چه میزان توانسته است در مصارف آب مناطق هدف اثرگذار باشد، اطلاعاتی منتشر نشده است. بهاینترتیب اگر یک پروژه بارورسازی در یزد انجام شده باشد آماری مبنی بر اینکه این پروژه سبب افزایش بارش شده و یا بارشها شکل طبیعی دارند وجود ندارد. ما مستندات کارشناسی نداریم که چقدر بارورسازی توانسته است منابع آب تجدیدشونده ما را افزایش دهند.
ایران با چالشهای متعددی در حوزه منابع آبی روبهروست و همین امر به اختلافات میان بخشها دامن زده است و هر گروهی سهم خود را از این منبع طلب میکند. بارورسازی میتواند راهحلی برای جبران کمبودهای ما در این زمینه باشد یا مشابه آنچه در بهار سال جاری رخ داد و مسئولان عنوان کردند بخش زیادی از این بارشها به هدر رفت، این آبها نیز مدیریت نخواهد شد؟
ما با بارورسازی نمیتوانیم مشکلات مدیریت آب در ایران را حل کنیم و این عامل به تنهایی چارهساز نیست. ما باید برنامههای خود را روی زمین تعیین کنیم. اگر روی زمین برنامه مناسبی برای بهرهگیری از این آبها داشته باشیم آنگاه قادر خواهیم با توجه به شرایط زمانی، مکانی و حجم بارشی از بارورسازی برای تأمین منابع آبی خود کمک بگیریم. در استان خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان، یزد، سمنان و سایر استانهای فلات مرکزی بارورسازی قادر نیست فرونشست زمین را جبران کرده و بیان منفی آبهای زیرزمینی ما را تأمین کند. در واقع ما باید برنامههای حفاظتی را روی زمین اجرا کرده و اثربخشی آنها از طریق آسمان حل کنیم.
گفته میشود قرار است بارورسازی در پاییز انجام شود، این زمان مناسبی برای انجام بارورسازی ابرهاست؟
یکی از مشکلات ما در کشاورزی به عدم تطبیق فصل بارش با فصل اوج مصرف آب برمیگردد. ما حداکثر بارش را زمانی داریم که مصرف عمده آب کشاورزی در آن نیست. بنابراین در بارورسازی نیز باید این مؤلفه لحاظ شود. اما فارغ از آن ما باید روی روشهای مدیریت منابع آبی، ارتقای راندمان در کشاورزی، اصلاح الگوی مصرف و...متمرکز شویم. برنامهریزی برای تجدیدنظر منابع آبهای زیرزمینی ازدسترفته از دیگر اقداماتی است که پیش از بارورسازی باید در نظر گرفته شود.
دیدگاه تان را بنویسید