ماراتن مصرف برنج و حبوبات به نفع حبوبات متوقف شود
تغییر سبد غذایی مردم ایران و لزوم بازنگری در محتوای سفره ایرانیان هرچند مصوب قانون برنامه پنجم توسعه است، اما هنوز فعالیت زیربنایی برای تغییر فرهنگ مصرف به‌وجود نیامده است. نگاهی به سرانه مصرف برخی از محصولات غذایی نشان می‌دهد که سبد غذایی ایرانی‌ها چندان به نفع سلامت آنها رنگی نشده و برای افزایش طول عمر و شاخص‌های سلامتی باید سرانه مصرف تغییر جدی پیدا کند.
مصرف شکر، نمک و روغن خط قرمزی است که سرانه مصرف آن در کشور از میانگین‌های جهانی بسیار بالاتر است و در مقابل آن، مصرف حبوبات، ماهی، گوشت و شیر در ارقام پایین‌تر از میانگین‌های استاندارد گزارش شده است. این بالانس نابرابر سبد غذایی مردم ایران بازنگری می‌کند.
حبوبات یکی از منابع گیاهی حاوی مقادیر زیادی پروتئین، مواد معدنی نظیر آهن، پتاسیم، منیزیم، کلسیم و ویتامین‌های گروه ب است، اما با وجود آنکه فرهنگ دستورات غذایی ایرانی با حبوبات سازگاری زیادی دارد، سرانه مصرف 10 کیلوگرمی ایران چندان رقم رضایت‌بخشی به‌شمار نمی‌رود؛ به‌ویژه سرانه مصرف برنج از 37 کیلوگرم تا 47 و 50 کیلوگرم نقل قول شده و مصرف مواد غذایی کم‌ارزش نظیر انواع فست‌فودها در حال انفجار است.
سرانه حبوبات ایران، شش درصد میانگین جهانی
سرانه 10 کیلوگرمی حبوبات در ایران در حالی که مصرف نمک 2.5 برابر میزان مورد نیاز بدن و میزان مصرف چربی و شکر در بین ایرانیان بسیار بالاتر از استانداردها است، باید مورد بازنگری جدی قرار گیرد که بدون فرهنگ‌سازی رسانه‌ای مقدور نخواهد بود.
دبیر اتحادیه تولیدکنندگان نخود در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) می‌گوید: الگوی غذایی ایرانیان الگوی متناسب با شاخص‌های سلامت نیست و باید برای تغییر این الگو به نفع عناصر غذایی باارزش اقدام جدی کرد.
سجاد احمدی می‌افزاید: نخود یکی از محصولات با مزیت نسبی در استان کرمانشاه است که با وجود تولید 75 هزار تن در سال و کیفی بودن رقم تولیدی بیونیچ نه‌تنها برای افزایش سرانه مصرف آن در داخل کشور برنامه‌ریزی نشده، بلکه برای صادرات آن نیز اقدام مؤثری صورت نگرفته است.
وی خاطرنشان می‌کند: با وجود تقاضا برای صادرات حبوبات، میزان مصرف داخلی حبوبات کشور چندان رضایت‌بخش نیست، به‌طوری که با وجود افزایش دائمی سرانه مصرف برنج و لزوم واردات برنج از کشورهای مختلف نظیر هند و پاکستان، مصرف حبوبات و افزایش سرانه آن دغدغه هیچ نهاد و ارگانی نیست.
احمدی ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته رقم جدیدی که سازگار با اقلیم منطقه باشد، معرفی نشده است؛ در حالی که با توجه به کم‌آب‌بر بودن نخود، امکان سازگاری آن در سال‌هایی که با خشکسالی روبه‌رو هستیم وجود دارد.
وی تصریح می‌کند: فرسایش خاک و از بین بردن منابع آبی تهدید جدی برای کشاورزی ایران به‌شمار می‌آید که باید برای ساماندهی آن برنامه‌ریزی کرد.
هندی‌ها 27 درصد حبوبات دنیا را می‌خورند
بررسی‌های تولید و مصرف محصولات غذایی در ایران نشان می‌دهد که با وجود آنکه بیشتر کشورها سبد غذایی خود را به‌گونه‌ای تعریف کرده‌اند که کالری مصرفی روزانه متناسب با انرژی دریافتی باشد، در ایران با وجود حجیم بودن سفره‌های غذایی، انرژی لازم در آن وجود ندارد؛ به‌طوری که الگوی غذایی مصرف جامعه ایرانی پایه گیاهی داشته و نان و غلات با 33 درصد وزن سبد مصرفی بیشترین آمار مصرف مواد غذایی ایرانیان را تشکیل می‌دهند.
بر اساس آمار ارائه‌شده، ایرانی‌ها سالانه 160 تا 170 کیلوگرم نان مصرف می‌کنند و در سال حدود 25 میلیارد عدد نان در اشکال مختلف پخت می‌شود که این ارقام باعث شده سرانه مصرف نان در ایران شش برابر میانگین جهانی باشد.
به عبارتی، سرانه مصرف 25 کیلوگرمی نان در کشور در حالی است که ارزش غذایی نان متناسب با خانواده پروتئین و لبنیات نیست، اما جایگاه قدرتمندی در کشور دارد.
حبوبات به‌عنوان یکی از مکمل‌های اصلی محصولات پروتئینی به‌شمار می‌آید که به‌علت عدم فرهنگ‌سازی مناسب، چندان مورد توجه قرار نگرفته است، به‌طوری که کشورهای شبه‌قاره هند به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان حبوبات دنیا توانسته‌اند 27 درصد مصرف حبوبات دنیا را از آن خود کنند و به همین نسبت سبد غذایی خود را غنی‌تر سازند.
واردات حبوبات از رونق افتاده است، اما صعود قیمت نه!
در حالی که حجم تولید حبوبات ایران در شرایط کنونی از ارقام رضایت‌بخش برخوردار نیست، اما به لحاظ کیفیت حبوبات تولیدشده در کشور، برخی از کشورها خواستار صادرات حبوبات ایران هستند که ازجمله کشورهای عراق و ترکیه را می‌توان در این فهرست قرار داد. با این وجود، به‌علت عدم فرهنگ تولید و مصرف حبوبات در کشور در برخی از سال‌ها شاهد واردات حبوبات هستیم.
بر اساس آمارهای گمرک، واردات حبوبات از کشورهایی نظیر چین، امارات، ترکیه، روسیه، کانادا و قزاقستان به کشور باعث خروج حدود 100 میلیون دلار معادل 161 میلیون دلار در سال 1392 تا 1393 بوده است.
هرچند واردات حبوبات طی سال گذشته از رونق افتاده است، اما روند صعودی قیمت این کالا باعث شد واردات غیررسمی و قاچاق حبوبات از اتیوپی، قزاقستان، چین و کانادا افزایش پیدا کند.
رشد قیمتی حبوبات طی دو سال گذشته به‌دلیل خشکسالی‌های مکرر و عدم رغبت کشاورزان به کشت انواع این محصول و همچنین ضریب پایین رشد قیمت تضمینی حبوبات صورت گرفته است که برای افزایش سرانه مصرف باید مشمول تجدیدنظر قرار گیرد.
رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی همچنین معتقد است: افزایش قیمت قابل توجهی حبوبات به منبع غذایی جایگزین گوشت برای تأمین پروتئین است، باعث شده که سهم این ماده غذایی در سبد برخی اقشار کم‌درآمد کاهش پیدا کند.
قاسمعلی حسنی یادآور می‌شود: یکی از مهم‌ترین دلایل چندبرابر شدن قیمت طی چهار سال گذشته خشکسالی‌های شدید و کاهش سطح زیر کشت این محصول بوده است.
وی تأکید می‌کند: روند افزایش قیمت حبوبات به شکل نگران‌کننده‌ای در سبد مواد غذایی مورد رصد فعالان بازار قرار دارد و جای تعجب است که چرا برای خودکفایی و خوداتکایی آن برنامه‌ریزی صورت نمی‌گیرد.
رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی می‌افزاید: افزایش صعودی قیمت‌ها چاره‌ای جز واردات آن از بازارهای صادراتی باقی نمی‌گذارد، در حالی که تولید حبوبات یکی از مزیت‌های نسبی کشور به‌شمار می‌رود که متخصصان تولید بارها بر آن انگشت نهاده‌اند.
حسنی با اشاره به افزایش نرخ ارز خاطرنشان می‌کند: صادرات برخی کالاها سودآور است و حبوبات جزو محصولاتی است که صادرات آن از مرزهای غربی به کشورهای همجوار نظیر عراق و افغانستان و حتی ترکیه می‌تواند ارزآوری مناسبی برای کشور داشته باشد.
وی با اشاره به بازارهای شاخص واردات نخود کشور ادامه می‌دهد: بخش عمده عدس مورد نیاز ایران از کانادا، نخود از اتیوپی و لوبیا از چین و قزاقستان وارد می‌شود.
بالانس نابرابر حبوبات در برابر خط قرمزهای روغن، نمک و شکر
نگاهی به سرانه مصرف 10 گرمی نمک در دنیا و توصیه‌های مؤکد برای سقف دو برابری مصرف آن، میزان مصرف نمک در ایران سه برابر آمارهای جهانی است، در حالی که مصرف روغن در کشور بین 21 تا 24 کیلوگرم برآورد شده است. این آمار وقتی باید مورد توجه مسئولان وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی قرار گیرد که بدانیم میانگین مصرف تخم‌مرغ در سال برای هر ایرانی 160 تا 190 عدد است، در حالی که میانگین جهانی آن 250 عدد گزارش شده است؛ از سوی دیگر با وجود مصرف 30 کیلوگرمی سبزیجات در ایران، میانگین‌های جهانی خبر از 120 کیلوگرم برای هر فرد دارد که با شاخص‌های مصرف موجود در کشور همگونی چندانی نداشته و لزوم بازنگری در سبد غذایی ایرانی را ضروری ساخته است.
افزایش قیمت گوشت و مرغ طی سال‌های اخیر باعث شده برخی از اقشار کم‌درآمد و عامه مردم که قدرت خرید یا افزایش مصرف این کالاها را نداشته‌اند، به مصرف سوسیس و کالباس و سایر مواد غذایی کم‌ارزش روی بیاورند، این در حالی است که با یک برنامه‌ریزی هدف‌دار از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت جهاد کشاورزی امکان بالا بردن سهم حبوبات و سرانه مصرف این مواد غذایی باارزش در کشور وجود دارد./
خبرنگار: فاطمه مهردادیان
A-940310-03
دیدگاه تان را بنویسید