استیضاح حق مجلس است، اما شأن و جایگاه دارد!
منصور انصاری*
بارها گفته، نوشته یا شنیده‌ایم که پرسش از وزرا، احضار به مجلس یا استیضاح آنان حق نمایندگان مجلس است و جای بحث و فحص ندارد، اما کمتر خواسته‌ایم یا اصلاً نخواسته‌ایم که پرسش کنیم شأن استیضاح چیست؟ آیا استیضاح نمایندگان مجلس می‌تواند در جایگاه "سهل ممتنع" باشد؟ یعنی برای نمایندگانی که خود را مشرف بر موضوع استیضاح می‌دانند شأنیت دارد مواردی را بهانه استیضاح قرار دهند که از یک چارچوب مشخص و شرایط خاص به‌رغم درست بودن، موضوعیت ندارند؟
یعنی می‌توان کارپذیری را مورد موأخذه و عتاب و خطاب قرار داد که چرا نتوانسته است با دوهزار تومان چهار دست چلوکباب مرغوب با کوبیده اضافه، سبزی و ماست و نوشابه و به‌طور کلی سایر ملحقات و از همه مهم‌تر سه پیاز که هر کدامش مثلاً 250 گرم باشد بخرد در حالی که همه می‌دانیم پیاز کیویی یک‌هزار و 200 تومان است؟ یادم رفت بنویسم که ریحان، اگر در فصل زمستان باشد را نیز ضمیمه کنید! آیا موأخذه مأمور تدارکاتی که نتوانسته است این همه سفارش را با دوهزار تومان بودجه معین شده خریداری کند، موضوعیت دارد؟
عقل سلیم خواهد گفت: "نه شأن دارد نه موضوعیت"، مگر قصد دیگری در کار باشد! ظاهراً موضوع بسیار سهل است، زیرا کارمندی را صدا کنی که برو چلوکباب بخر و اگر دست خالی برگشت یا فقط چند قلم از لیست دستور داده شده را خرید، می‌توانی بگویی که شما حتی عرضه خرید دو دست چلوکباب را هم نداری، چگونه کارپذیری یا کارپردازی هستی؟ سپس جریمه و اخراج و قس علی‌هذا...! و البته به بودجه‌ای که در اختیار این کارپرداز گذاشته‌ایم، اشاره‌ای نکنیم!
بعضی از استیضاح‌ها، نه به شدت و حدت این طنز تلخ بلکه تا آنجا "سهل و ممتنع" هستند و موضوعیت ندارد که از دور مشخص است چگونه آتشی برپاست و چه قصدی در میان است، این گفته و نوشته هیچ مغایرتی با حق نمایندگان برای نظارت بر دولت یا بکارگیری استیضاح برای بهبود شرایط تولید یا تأمین مواد غذایی مردم ندارد. خوب دقت کنید، ایرج ندیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، و البته نه عضو کمیسیون فرهنگی یا حتی کمیسیون دیگری، در رابطه با دلایل بی شمار استیضاح مهندس حجتی وزیر جهادکشاورزی سیاهه‌ای بلند بالا از "عدم‌ها" را جمع کرده و می‌گوید؛ عدم تحقق برنامه‌های دولت در تولید محصولات ارگانیک، ضعف نظارت بر سلامت، ضعف شدید مدیریت بر صنایع تبدیلی، عدم توسعه صادرات محصولات کشاورزی، عدم آمایش سرزمین، عدم نیازسنجی میزان نیاز کشور به محصولات مختلف، عدم اجرای قانون نظام جامع دامپروری، و البته نماینده مردم لاهیجان در عرصه "عدم‌های دیگر" در بخش کشاورزی یقه وزیر را گرفته و می‌افزاید: عدم اجرای کامل آیین‌نامه اجرایی نظام دامپزشکی کشور، نظارت ضعیف بر قرنطینه محصولات وارداتی، عدم نظارت بر شرکت‌های زیرمجموعه وزارتخانه، سکوت در برابر زمین‌خواری، عدم همراهی سازمان‌های تابعه با سازمان امور عشایری جهت امور عشایر، عدم مدیریت الگوی کشت، عدم مدیریت بازار محصولات کشاورزی، عدم استفاده از دیدگاه‌های کارشناسی، عدم مدیریت بیمه محصولات کشاورزی، عدم پرداخت خسارت حوادث غیرمترقبه، عدم استفاده از مهندسان ناظر و... یعنی 14 فقره "عدم" ، سه فقره "ضعف نظارت" ، و یک فقره "سکوت" که آن هم در مورد زمین‌خواری است.
اما از این 14 فقره "عدم" مورد نظر نمایندگان استیضاح‌کننده، بسیاری ماهیتاً ربطی به دولت یا وزارت جهادکشاورزی ندارد، مثلاً قرار نیست دولت کشت ارگانیک انجام دهد، گرچه همه می‌دانند آموزش، ترویج و تشویق برای انجام آن از سوی دولت لازم است، و همچنین قرار نیست دولت محصولات کشاورزی صادر کند، موارد دیگری از این "عدم‌ها" نیز شأن و جایگاه استیضاح ندارد، چنانچه بیش از 30 سال است که موضوع سلطه واسطه‌ها بر بازار محصولات کشاورزی وجود داشته و ربطی به 10 ماه وزارت مهندس حجتی ندارد. دولت‌های پیشین هم با این معضل که ناشی از "ساز و کار" اقتصاد کلان کشور است دست به گریبان بودند، اما تا وقتی که دیدگاه‌هایی جون سلطه همه‌جانبه دولت بر اقتصاد و بازرگانی در میان تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان ازجمله نمایندگان مجلس وجود دارد، راه حلی بنیادین برای حل آن به‌دست نمی‌آید.
موارد دیگری از "عدم‌های 14گانه" چون "عدم مدیریت بیمه محصولات کشاورزی"، "عدم پرداخت خسارت حوادث غیرمترقبه" و "عدم استخدام مهندسان ناظر" نیز پاسخ روشنی دارند، به عبارتی اگر 10 استیضاح منجر به عدم رأی اعتماد در این دولت یا 10 دولت دیگر نیز صورت گیرد، به‌راحتی گفته می‌شود با بودجه سنواتی مصوب شده انقباضی وزارت جهادکشاورزی که برای شرح وظایف این وزارتخانه بسیار ناچیز است، انجام تمام و کمال این موارد "درست" و "بسیار صحیح و لازم" امکان‌پذیر نیست! احتمالا آقای ایرج ندیمی همچون سایر آگاهان دیگر باید بدانند که مهندس حجتی برای افزایش رقم ناچیز تخصیص داده شده برای بیمه محصولات کشاورزی چگونه خود را به آب و آتش زد تا بتواند رقم بسیار ناچیز 150 میلیارد تومان را به رقم ناچیز حدود پنج‌هزار میلیارد تومان برساند، به عبارتی این "عدم‌ها" که بهانه استیضاح هستند مصداق همان تمثیل ابتدای این نگاشته است که با دوهزار تومان نمی‌توان آن همه چلوکباب و ملحقات خریداری کرد! این سهل ممتنع را آقای ایرج ندیمی که عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز هست می‌تواند با یک دو دو تا چهار تای ساده متوجه شوند!
پس اگر استیضاح بدون اطلاعات همه‌جانبه، لیستی از عدم انجام‌ها را به میان بیاورد، باید گفت استیضاح در شأن و جایگاه خود نیست.
نارسایی‌ها و غفلت‌های تاریخی در بخش کشاورزی را که همگان باید برای آنچه انجام گرفته است طلب مغفرت کنیم که نباید به پای وزیری گذاشت که تازه 10 ماه است به میان آمده است!، گرچه موضوعاتی چون عدم اجرای قانون نظام جامع دامپروری که از دولت‌های گذشته تاکنون نیز بوده است، سکوت در برابر زمین‌خواران (البته بسیار گردن‌کلفت) و عدم نظارت بر شرکت‌های تحت پوشش را می‌توان برای مداقه بیشتر وزیر در چارچوب تعامل میان مجلس و دولت تذکر داد، اما عدم‌هایی که سابقه طولانی تاریخی دارند و مواردی که اجرای آنها اصولاً ربطی به دولت‌ها ندارد را نمی‌توان در شأن و جایگاه یک استیضاح قرار داد./
* مدیر و دبیر هیئت تحریریه مجله دامپروران
دیدگاه تان را بنویسید