کجای جهان ایستاده‌ایم

ایانا_ارمغان جوادنیا|| موقعیت استراتژیک ایران در خاورمیانه ،‌وجود بحران‌ها و نبود ثبات سیاسی در کشورهای مجاور همراه با چالش‌های سیاسی با همسایگان، تهدیدهایی را برای امنیت ایران به‌وجود آورده است.

در این میان هر چند ایران با کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان ، ترکمنستان، ،‌ افغانستان ، پاکستان ،‌ ترکیه و عراق و عمان  همسایه است اما بازهم آمریکا یکی از بزرگترین تهدیدهای فرامنطقه‌ای ایران محسوب می‌شود. در میان کشورهای همسایه ایران، کشورهای عرب از لحاظ تعداد، جایگاه مهمی دارند. با این وجود؛‌ هر چند ایران یک قدرت متوسط در جهان است اما قدرتی مهم در منطقه‌ خاورمیانه محسوب می‌شود.

 با این حال به‌دلیل دارا بودن ذخایر بزرگ سوخت فسیلی‌اش نفوذ و نقش قابل توجهی در امنیت بین‌المللی انرژی ‌ داشته و صنعت نفت، پتروشیمی و گاز طبیعی در ایران پیشتاز است. با این حال پرسش اساسی این است که امنیت ایران در ابعاد مختلف اقتصادی و غذایی در چه حدی قرار دارد.

در این گزارش ما به سرفصلهای این شاخصهای امنیتی و توسعه یافتگی اشاره کرده و به ترسیم نقشه ایران در میان کشورهای همسایه میپردازد. 

ایران سیزدهمین تولید کننده جهان

ایران، کشوری است با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع وسعت که  دارای ۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰ نفر جمعیت است. تولید ناخالص داخلی درایران در سال 2017، 431 میلیارد و 920 میلیون دلار بود. ایران، سومین ذخایر نفتی جهان، یازده درصد ذخایر ثابت شده نفتی زمین معادل ۱۳۰ میلیارد بشکه و دومین ذخایر گازی جهان، هجده درصد ذخایر ثابت شده گاز زمین، معادل ۲۶ تریلیون متر مکعب را در اختیار دارد.

همچنین دومین صادرکننده بزرگ سازمان اوپک است که پتانسیل تبدیل شدن به یک ابرقدرت انرژی را دارد. ایران در زمینه کشاورزی و باغداری، به‌ویژه در برخی تولیدات دارای رتبه‌های بالایی است.

ایران سیزدهمین تولید  کننده محصول کشاورزی در جهان، پانزدهمین کشور برخوردار از زمین های کشاورزی، سیزدهمین کشور تولید کننده غلات در جهان و پنجمین کشور از نظر زمین های تحت آبیاری است.اما از نظر غذایی در رتبه بالاتر از هشتاد و از نظر رفاه در رتبه 114 قرار دارد. سهم کشاورزی هشت درصد تولید ناخالص داخلی ایران ایران را شکل میدهد. همچنین ایران در تولید محصولاتی همچون گندم، نیشکر، جو، سویا، شیر، لبنیات و... یا خودکفا شده و یا در مرز بی نیازی از واردات قراردارد.

مهمترین صنایع و معادن ایران نفت و گاز است. گردشگری در ایران قابلیت زیادی برای گسترش دارد. بر پایهٔ گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است، ولی به‌دلیل محدودیت‌های اجتماعی و تفریحی تاکنون آنطور که باید و شاید در جذب گردشگران خارجی موفق نبوده‌است. وابستگی به درآمدهای نفتی، برنامه‌ریزی اقتصادی ایران را همواره شکننده کرده‌است. هر چند دولت طی سالیان اخیر سعی کرده تا این وابستگی را کم کند اما همچنان وابستگی به درآمدهای نفتی ۸۰ درصد درآمدهای ارزی ایران را تشکیل می‌دهد.

اما وضعیت دیگر کشورهای همسایه ایران چهگونه است؟

جمهوری آذربایجان متکی به نفت

آذربایجان بزرگترین کشور در منطقه قفقاز است. وسعت این کشور ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع و جمعیت آن در حدود 10 میلیون نفر است.آذربایجان جزء کشور‌های نفت خیز دنیا است و نفت بخش بزرگی از اقتصاد آن را تشکیل می‌دهد.تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2017 معادل 40 میلیارد  و 670 میلیون دلار است. سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۵ میلادی اوج رونق کشاورزی در جمهوری آذربایجان بود. در اواسط ۱۹۸۰ میلادی این جمهوری حدود ۱۸ درصد از کل نیازهای موادغذایی، ۷ درصد محصول پنبه، ۵/۲۲ درصد از تنباکو و ۲۱ درصد انگور اتحاد جماهیر شوروی سابق را تولید می‌کرد. اما پس از استقلال، میزان تولید محصولات کشاورزی و دامی دراین کشور کاهش چشمگیری داشته‌است. کمبود منابع مالی برای تأمین کود، بذر، تجهیزات و ماشین آلات و فقدان سیستم مدیریتی کارآمد از دلایل عمده این کاهش است. جمهوری آذربایجان با کمک کارشناسان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و با اجرای برنامه‌های خصوص سازی و واگذاری زمین‌های زراعی و اختصاصی یارانه سوخت به کشاورزان درصدد توسعه بخش کشاورزی برآمده‌است.علیرغم وجود زمینه‌های مساعد کشاورزی، در شرایط کنونی این جمهوری مجبور به واردات ۴۰۰ میلیون دلار مواد غذایی در سال است. واردات این کشور براساس آمارهای 2012 حدود یازده میلیارد دلار بوده است.صادرات آن نیز ۳۰٬۵۸ میلیارد دلار است. حدود 90 درصد محصولات صادراتی این کشورنفت و گاز است. امید به زندگی عمومی دراین کشور 70 سال است که امید به زندگی مردان67 سال و امید به زندگی زنان 73سال است. این کشور حدود بیست درصد تولید ناخالص داخلی خود را از بخش کشاورزی تامین میکند.

عراق صادر کننده خرما

گستره عراق ۴۳۸٬۳۱۷ کیلومتر مربع است. این کشور ۳۲٬۵۸۵٬۶۹۲ نفرجمعیت دارد. نوع حکومت دراین کشور جمهوری است و مجلس به هیئت وزرای پیشنهادی رای اعتماد می‌دهد.

تولید ناخالص داخلی در عراق براساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول در سال 2017، 197 میلیارد و 699 میلیون دلار است. عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت است که دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی است.صادرات نفت از گذشته نقش اصلی را در اقتصاد عراق بر عهده داشته به‌طوری‌که ۹۵درصد  از درآمد خارجی این کشور را تشکیل می‌دهد.

عراق واردکننده 95 درصد از کالاهای صنعتی مورد نیاز خود است.

در زمینه کشاورزی نیز تقریبا در هیچ کالایی بی‌نیاز از واردات نیست. با این حال این کشور تا پیش از جنگ خلیج فارس تولید کننده 60 درصد خرمای جهان بود.

حجم صادرات به عراق 2052میلیون دلار و واردات از این کشور 20 میلیون دلار است. امید به زندگی عمومی در عراق 71 سال است که امید به زندگی مردان 69سال و امید به زندگی زنان 74 سال است.

کویت حامی کشاورزان 

جمعیت کویت در سال ۲۰۱۴ میلادی ۴٫۱ میلیون نفر بود که ۱٫۲ میلیون نفر آنان شهروند کویت و ۲٫۸ میلیون نفر خارجی در کویت زندگی می‌کردند. کل مساحت کویت ۱۷۸۱۸ کیلومتر مربع است.نوع حکومت در کویت مشروطه سلطنتی است و حاکم شخصا در سایر نهادهای حکومتی اعمال نفوذ و تقسیم قدرت می‌کند.میدان نفت بورگان در جنوب خاوری کشور کویت دومین میدان بزرگ خشکی در جهان است که بخش بزرگ تولید نفت این کشور را تأمین می‌کند.  ذخایر نفتی این کشور ۷۰ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که بیش از سه برابر ذخایر نفتی ایالات متحده آمریکا و ۱۰ درصد از کل ذخایر نفتی جهان است.میزان تولید ناخالص داخلی کویت در سال 2017،‌ 120 میلیارد و 351 میلیون دلار است. مجموع رقم تولید ناخالص داخلی بخش کشاورزی در سال ۱۹۹۳، معادل ۲۵۹/۷۴ میلیون دلار بود که ۳۴ درصد تولید ناخالص داخلی کویت را تشکیل می‌داد. اقتصاد کویت به لحاظ شرایط جغرافیایی و منابع طبیعی بطور کامل به نفت وابسته‌است.امید به زندگی عمومی در کویت 17/74سال است که امید به زندگی مردان 47/73 سال و امید به زندگی زنان 15/75 سال است.

زمینهای قابل کشت کویت تنها مساحتی حدود 1/1% از خاک این کشور یعنی کمتر از 200 کیلومترمربع و مراتع آن نیز فصلی است.به همین دلیل بخش کشاورزی و دامداری در کویت کم اهمیت و ناچیز است.سه ناحیه الجهراء، العبدلی و الوفره مهمترین و وسیعترین واحدهای کشاورزی کویت هستند که به عنوان مراکز کشاورزی کویت شهرت یافته‌اند.در این نواحی گندم، جو، چند نوع حبوبات و برخی از انواع سبزی و صیفی جات کشت می‌شود.در سال 1987، 45% از تخم مرغ و 40% از گوشت مرغ و 7% از علوفه مصرف داخلی از کشتزارها و باغچه‌های داخلی تأمین شد.

بدلیل نامساعد بودن آب و هوا کاشت و داشت گیاهان گلخانه‌ای و برداشت این نوع محصولات در کویت در مقایسه با کشتزارهای فضای آزاد رونق خوبی دارد.در سال 1993 برداشت فراورده‌های کشاورزی گلخانه‌ای 37662 تن بود.فراورده‌هایی مانند گوجه، خیار، فلفل، بامیه،لوبیاسبز، بادمجان، توت فرنگی، پیاز، سبزیجات، کلم، کاهو، ذرت و برخی دیگر از اقلام کشاورزی با این شیوه کشت و برداشت می‌شوند.

سازمان امور کشاورزی و منابع دریایی کویت تلاش دارد بخش کشاورزی را گسترش دهد.

در حال حاضر نیز به منظور گسترش کشاورزی سیاستهای تشویقی و تسهیلاتی را اعمال می‌نماید.

کمکهای دولتی به بخش کشاورزی شامل موارد متعددی است. تسهیلات اعتباری ویژه دولت برای بخش کشاورزی اعطای وامهای کشاورزی تا 20 هزار دینار (66 هزار دلار) در اقساط 15 ساله بدون بهره،

عربستان بزرگترین کشور گلخانه ای 

عربستان سعودی با ۲٫۱۴۹ میلیون کیلومتر مربع مساحت، بزرگترین کشور غرب آسیا و دومین کشور وسیع عرب‌نشین پس از الجزایر است. این کشور بیش از ۳۳ میلیون نفر جمعیت دارد که فقط ۱۶ میلیون آن‌ها شهروند این کشور و بقیه از اتباع خارجی هستند. عربستان سعودی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت خام دنیا است. این کشور در حدود یک پنجم کل ذخایر نفتی اثبات شده جهان را در خود جای داده‌است. نفت ۹۵درصد از صادرات و ۷۰ درصد از درآمد دولت را تشکیل می‌دهد. ثروت نفت باعث تبدیل این کشور سلطنتی بیابانی به یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا شده‌است.

بیش‌ترین محصولات کشاورزی عربستان گندم، جو، گوجه فرنگی، هندوانه، خرما، لیموترش، تخم مرغ و شیر هستند. کمبود آب و رشد سریع جمعیت تلاش‌های دولت را برای خودکفایی در زمینه کشاورزی محدود کرده‌است.

واردات این کشور۱۵۷٫۷ میلیارد دلار و صادرات۲۰۵٫۳ میلیارد دلار است. تولید ناخالص داخلی دراین کشور در سال 2017،‌683 میلیارد و 827 میلیون دلار است. امید به زندگی عمومی درعربستان 13/73 سال است که درمردان 24/72 سال و درزنان 41/74 سال است.

عربستان بزرگترین پروژ تولید محصول کشاورزی را به صورت کشت گلخانه ای در زمین های دایره ای شکل از سال ها قبل تشکیل داد تا به این وسیله بتواند به امنیت غذایی دست یابد. عربستان در این راه از مشاوره شرکت های اسپانیایی سود برده بود.

عربستا در تولید محصول کشاورزی از جمله گندم، جو، گوجه فرنگی، هندوانه، خرما، لیموترش، تخم مرغ و شیر  سرمایه گذاری بسیاری انجام داده است.

قطر بیشترین درآمد بیشترین واردات

عراق  ۱۱٬۴۹۳ کیلومتر مربع مساحت دارد وجمعیت آن ۲٫۶ میلیون نفر است. نوع حکومت دراین کشور، سلطنت مطلقه است وقدرت منحصرا در اختیار رئیس حکومت است.قبل از کشف نفت خام، قطر عمدتاً به خاطر شکار مروارید و تجارت دریایی شناخته می‌شد. این کشور تا سال ۱۹۷۱ تحت‌الحمایه بریتانیا بود. پس از استقلال در سال ۱۹۷۱ به سبب درآمدهای سرشار نفتی و گاز طبیعی، این کشور تبدیل به یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه شد.قطر دارای ذخایر گسترده گاز طبیعی است. مجله فوربز قطر را ثروتمندترین کشور جهان معرفی کرده‌است.

این کشور بالاترین درآمد سرانه را در جهان دارد. اقتصاد قطر یک اقتصاد کاملاً وابسته به گاز محسوب می‌شود. این کشور بزرگ‌ترین صادر کننده گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) در جهان است.

درآمد خالص قطر از صادرات نفت و گاز در سال ۲۰۱۴ میلادی حدود ۳۸ میلیارد دلار برآورد شده‌است.قطر به علت پیش‌دستی در بهره‌برداری از میدان گازی پارس جنوبی توانسته‌است بیش از ایران از این میدان گازی مشترک، گاز طبیعی استخراج کند و به رشد سریع اقتصادی دست یابد.

این کشور سومین کشور دارنده ذخایر گاز پس از روسیه و ایران است. ذخیره گاز آن، برای ۲۰۰ سال آینده کافی تخمین زده شده‌است.

قطر کشوری وابسته به واردات است. حدود نیمی از مواد خوراکی مصرفی از مرز زمینی با عربستان وارد می‌شود.تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2017، 166 میلیارد و 326 میلیون دلار است. امید به زندگی عمومی درقطر88/77سال است که در مردان 07/78 سال و درزنان 29/77 سال است.

امارات، یک پاساژ بزرگ

مساحت امارات ۸۳٬۶۰۰ کیلومترمربع است که در رده ۱۱۵ دنیا از نظر پهناوری قرار می‌گیرد. جمعیت آن در سال ۲۰۱۲ حدود ۵٫۳۱۴٫۳۱۷ نفر برآورد شده و رشد جمعیت آن ۳٫۰۵ درصد است و با بیش از ۱۶ مهاجر در سال به ازای هر هزار نفر جمعیت پنجمین کشور مهاجرپذیر دنیاست.

نوع حکومت دراین کشور مشروطهٔ سلطنتی است و حاکم شخصا در سایر نهادهای حکومتی اعمال نفوذ و تقسیم قدرت می‌کند.امارات یکی از بزرگترین ذخایر نفتی دنیا را در اختیار دارد و تولید ناخالص سرانه آن در حد ثروتمندترین کشورهای اروپای غربی است.

میزان تولید ناخالص داخلی در امارات در سال 2017، 377 میلیارد و 435 میلیون دلار است. امید به زندگی عمومی درامارات94/75 سال است که در مردان 25/75 سال و درزنان 04/77 سال است. این کشور امروزه بر اثر قرار گرفتن در موقعیت تجارت آسیا بیشتر شبیه یک پاساژ بزرگ است.

عمان با مردمی ماهیگیر

کشور عمان ۳۰۹، ۵۰۰کیلومتر مربع مساحت دارد و ‌جمعیت آن۲٬۵۷۷٬۰۰نفر است.نوع حکومت دراین کشور سلطنت مطلقه است وقدرت منحصرا در اختیار رئیس حکومت است.تولید ناخالص داخلی       دراین کشور، 74 میلیارد و 274 میلیون دلار است. کشور عمان با ۵٬۵ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت خام، بیست و دومین کشور در جهان و هفتمین کشور در منطقه خاورمیانه از نظر میزان ذخایر نفت است.این ذخایر به‌طور عمده در مناطق خشکی شمالی و مرکزی و در میدان‌های کوچک و پراکنده واقع شده‌اند. عمان با تولید حدود یک میلیون بشکه در روز، بیست و پنجمین تولیدکننده نفت خام جهان است. اقتصاد این کشور همانند تعداد زیادی از کشورهای خاورمیانه وابسته به درآمد نفت است. بیش از ۶۷ درصد از درآمد این کشور از صنایع نفت و گاز حاصل می‌شود.

هرچند که طبق آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی عمان، در سال ۲۰۱۶ تنها ۲۶ درصد از تولید ناخالص داخلی  این کشور مبتنی بر درآمدهای نفتی بوده‌است.

مقصد اکثر محمولات نفت خام صادراتی عمان کشورهای چین، تایلند، کره جنوبی و ژاپن هستند. کالاهای صادراتی مهم عمان شامل نفت خام، صادرات مجدد کالا، ماهی، فلزات و پارچه است و کالاهای وارداتی مهم آن نیز شامل ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل، کالاهای صنعتی مواد غذایی و روغن صنعتی است.همانند سایر کشورهای عربی خلیج فارس منبع اصلی درآمد کشور، نفت است. هر چند نسبت به همسایگان، این کشور تولیدکننده متوسطی است. کشاورزی و ماهی‌گیری نیز دو منبع مهم درآمد در عمان هستند. منبع جایگزین دیگر گردشگری است.امید به زندگی عمومی در عمان 58/72 سال است که در مردان 88/70 سال ودر زنان 83/74 سال است.

پاکستان قطب تولید غلات

پاکستان۸۰۳٬۹۴۰کیلومتر مربع مساحت دارد و بر اساس برآورد سال ۲۰۱۲ با بیش از ۱۹۹ میلیون نفر جمعیت ششمین کشور پرجمعیت دنیاست. نوع حکومت این کشور جمهوری است و مجلس به هیئت وزرای پیشنهادی رای اعتماد می‌دهد. رشد بخش‌های غیرکشاورزی ساختار اقتصاد را تغییر داده‌است و اکنون کشاورزی تنها تنها ۲۰درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد. بخش خدماتی حدود ۵۳ درصد تولید ناخالص داخلی کشور و تجارت عمده و خرد کشور حدود ۳۰درصد این بخش را تشکیل می‌دهد.امید به زندگی عمومی در پاکستان 64 سال است که در مردان 63 سال و در زنان 65 سال است. گندم و برنج و نیشکر از مهمترین تولیدات کشاورزی پاکستان است و این کشور قطب تولید غلات در جنوب آسیا محسوب می شود.

افغانستان کشوری  که هشتاد درصد مردم کشاورزند

افغانستان با ۶۵۲٬۸۶۴ کیلومتر مربع مساحت چهل‌و یکمین کشور وسیع دنیا است و جمعیت آن در سال ۲۰۱۵ بیش از ۳۲ میلیون نفر بوده که آن را در رتبه چهل‌ودوم پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا قرار می‌دهد. نظام حکومتی افغانستان جمهوری اسلامی است و از سه قوه اجرائیه، قانون‌گذاری و قضاییه تشکیل می‌شود. افغانستان یک نظام ریاستی است که در آن رئیس‌جمهور، رئیس کشور و حکومت است.تولید ناخالص داخلی این کشوردر سال 2017، 20 میلیارد و 889میلیون دلار است.

افغانستان یکی از کشورهای فقیر جهان است. اگرچه بعد از جاری شدن میلیاردها دلار توسط تجارت‌های بین‌المللی و کمک‌های کشورهای دیگر در طول شش سال، اقتصاد کشور کمی رشد کرد. حدود ۸۱ درصد مردم این کشور کشاورز هستند و بقیه شامل ۱۱ درصد در صنعت (اغلب بافندگی) و ۹ درصد در خدمات مشغول به کار هستند.افغانستان کشوری زراعتی با ظرفیت بالای دامداری است. بر اساس برخی آمارها، حدود چهار میلیون گاو و نزدیک به بیست میلیون بز و گوسفند دارد. نزدیک به ۶۰ درصد لبنیات مورد نیاز این کشور نیز در داخل تولید می‌شود. صنایع زیادی در افغانستان وجود ندارد. اما صنایع دستی قالی‌بافی، فرش‌های دستی، گلیم، نمد یا نماد و جاجیم‌بافی در این کشور به‌طور خودجوش موجود است. افغانستان سالانه حدود دو و نیم میلیون مترمربع فرش صادر می‌کند.به دلیل سه دهه جنگ و خرابی، این کشور از آبادانی و پیشرفت بازمانده‌است.امید به زندگی عمومی در افغانستان 60 سال است که در مردان 59 سال و درزنان 61 سال است.

ترکمنستان قدرقدرت پنبه جهان

ترکمنستان با مساحت ۴۸۸٬۱۰۰ کیلومتر مربع پنجاه و دومین کشور بزرگ جهان بوده و کمی از کشور اسپانیا کوچکتر است.حکومت ترکمنستان جمهوری ریاستی و تک‌حزبی است و رئیس جمهور مستقل از مجلس است. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2017،  37 میلیارد و 926 میلیون دلار است. ترکمنستان در فهرست چهار کشور بزرگ تولیدکننده گاز طبیعی و چهار کشور تولیدکننده نفت در شوروی سابق قرار دارد. ذخائر اثبات شده نفت و گاز این کشور ۲۰۰۰ میلیارد متر مکعب گاز مقام چهاردهم جهان و ۵۴۶ میلیون بشکه نفت است. بیشتر ذخایر نفتی کشور در غرب ترکمنستان از جمله در پهنه دریای خزر متمرکز شده‌است. ذخایر گاز طبیعی تقریباً در سراسر خاک کشور پراکنده‌است.

شغل بیشتر مردم ترکمنستان کشاورزی و دامپروری است.

این کشور از نظر تولید پنبه در جهان معروف است. قالی بافی از صنایع دستی مهم ترکمنستان است.

ترکمنستان اقتصادی رو به رشد دارد و با توجه به منابع سرشار نفت و گاز و پنبه از طریق سرمایه‌گذاری مشترک صنایع پایین دست را گسترش داده‌است و جزو معدود کشورهایی است که فراورده‌های نفتی صادر می‌کند و با فراوری محصول پنبه و با اتکا به نیروی کار خود صنایع فعال نساجی پیشرفته‌ای دارد که از بازار فروش بالایی در سطح جهان برخوردار است و با فروش سالانه مقدار زیادی گاز به کشورهایی چون اوکراین و روسیه و چند کشور دیگر از جمله ایران، اقدام به کسب درآمدهای سرشار می‌کند. امید به زندگی عمومی در ترکمنستان 65/64 سال است که در مردان 62/60 سال و در زنان 91/68 سال است.

ترکیه هفتمین تولید کننده کشاورزی جهان

پهناوری ترکیه ۷۸۳٬۵۶۲ کیلومتر مربع است. جمعیت ترکیه حدود ۷۷ میلیون نفر است.نوع حکومت ترکیه جمهوری است و مجلس به هیئت وزرای پیشنهادی رای اعتماد می‌دهد.تولید ناخالص داخلی     دراین کشور در سال 2017، 849 میلیارد و 480میلیون دلار است. اقتصاد ترکیه ترکیبی از صنایع بومی و نوین است که روز به روز بر دامنه‌اش افزوده می‌شود. تولیدات فراوان کشاورزی ترکیه درسال ۲۰۰۵ رتبه هفتم جهان را بدست آورد و در سال ۲۰۰۶ برای ۱۱٫۲درصد از مردم ترکیه اشتغال ایجاد کرد. بخش خصوصی اقتصاد ترکیه نیز قوی و به سرعت در حال رشد است و نقش مهمّی در بانکداری، حمل و نقل و ارتباطات دارد. در سال‌های اخیر اقتصاد ترکیه رشد خوبی داشته و رشد ۸٫۹درصد و ۷٫۴درصد را در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ به دست آورده‌است.نرخ امید به زندگی در ترکیه 78 سال است که در مردان 3/75 سال و در زنان 7/80 سال است.

ارمنستان صدمین تولید کننده محصول کشاورزی

ارمنستان کشوری است با ۲۹ هزار و ۷۴۳ کیلومتر مربع مساحت و جمعیتی بیشتر از ۳ میلیون و ۶۰ هزار نفر . اقتصاد این کشور قبل از استقلال از شوروی، اقتصادی صنعت محور بود. صنایع فعال در این منطقه در سال‌های قبل از استقلال عبارت بودند از صنعت تولید مواد شیمیایی، تولید ماشین آلات صنعتی، فرآوری مواد غذایی، نساجی، تولید رزین و الکترونیک.  ساختار اقتصادی ارمنستان از سال ۱۹۹۱ اساساً تغییر کرده‌است؛ بخش‌هایی همچون ساختمان‌سازی و خدمات جایکشاورزی و صنعت را به عنوان سهام‌داران اصلی رشد اقتصادی گرفته‌اند. «صنعت فرآوری الماس» که یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان و همچنین یکی از اصلی‌ترین جذب کنندگان سرمایه خارجی در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ بود، با کاهشی شدید در میزان تولیدات برای سال ۲۰۰۵ مواجه شد؛ این مسئله ناشی از کاهش عرضه مواد اولیه از سوی روسیه و رکود کلی بازارهای بین‌المللی الماس بود. دیگر بخش‌های صنعتی که رشد صنعتی را پیش می‌بردند، شامل بخش‌های انرژی، متالورژی و فرآوری غذا بود. امروزه ارمنستان صدمین کشور تولید کننده محصولات کشاورزی در جهان است.

پدیدآورنده: ارمغان جوادنیا