سوخو آمد، ظریف رفت

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه برای برگزاری نشست سه‌جانبه با وزارت خارجه روسیه و ترکیه عازم مسکو شد.

به گزارش ایانا، خبرگزاری آناتولی هدف از این نشست را بررسی روند آستانه و اقدامات آینده سوریه عنوان کرده است. رفت‌وآمدهای سریالی میان سه متحد استراتژیک تقریباً به یک‌روال عادی در مناسبات منطقه تبدیل شده است.

قرار است خروجی نشست‌های آستانه در ژنو موردبحث با دیگر طرف‌های درگیر قرارگرفته و از دل آن دولت سوریه جدید شکل بگیرد، اما نکته قابل‌تأمل آن است که مذاکرات آستانه تنها منحصر به آینده سوریه نیست و قراردادهای مهم تجاری میان روسیه و ترکیه از دل این نشست‌ها به‌دست‌آمده است. به‌عنوان نمونه در آخرین نشست در آنکارا دولت ترکیه قرارداد خرید موشک‌های S400 و نیز احداث دو نیروگاه جدید توسط شرکت روس اتم با ترک‌ها بسته شد، اما تا به اینجا مذاکره‌کنندگان ایرانی نتوانسته‌اند امتیاز قابل‌توجهی از دل آستانه به دست آوردند.

پای هواپیماهای روس سرانجام به ایران باز شد

روسیه تابه‌حال برنده مناسبات در جنگ سوریه بوده است، آن‌ها هم توانسته‌اند ترکش‌های اشغال کریمه را کنترل کنند و هم با حضور نظامی در منطقه به مقدار قابل‌توجهی اسلحه، تجهیزات و کالا به خاورمیانه بفروشند.

در آخرین تبادل تجاری، روسیه در میان بدعهدی آمریکایی درفروش بویینگ به ایران سعی کرده جای پایی در بازار ایران به دست آورد. مسکو مدت‌ها بود چشمش به بازار هواپیمایی ایران بود، تا جایی که وقتی سه فروند ایرباس برجامی وارد کشور شد، وب‌سایت اسپوتنیک روسیه در گزارشی انتقادی نوشت: «ایران با روسیه متحد است، اما بازارش را در اختیار اروپایی‌ها می‌گذارد که نمی‌تواند تا نهایت به آن‌ها اعتماد کند.»

از همان روزها مسکو سعی کرد با هر تدبیری شده به تهران هواپیما بفروشد، اما مقاومت برخی وزارتخانه‌ها و نیز بر هم خوردن قرارداد تهاتری نفت کار روسیه را برای فروش هواپیماهای برگشت‌خورده از آمریکای جنوبی به ایران  سخت کرده بود؛ اما روز گذشته در خبری کوتاه اعلام شد که دو ایرلاین ایرانی 40 هواپیمای روسی به ایران وارد خواهند کرد.

سهم کشاورزی ایران در روسیه چقدر است؟

با وجود سخاوت ایرانی‌ها و باز شدن درها برای ورود به‌سوی کالاهای کم‌فروش روسی، ایران نتوانسته به‌قدر کفایت دروازه‌های تجاری متحد استراتژیکش را فتح کند و حتی در طی چند هفته تحریم ترکیه توسط پوتین مقدار بسیار کمی از محصولات کشاورزی ایران به روسیه صادر شد.

مجتبی خسروتاج دراین‌باره می‌گوید: «اعلام آمادگی کردیم که علاقه‌مندیم برای بخشی از کالاها مثل کشاورزی و پتروشیمی که ظرفیت‌های صادراتی خوبی برای روسیه داریم و آن‌ها هم به ما نیازمند هستند به ما تعرفه ترجیحی داده شود و ما هم متقابلاً برای آن‌ها تعرفه ترجیحی قائل شویم.» اما پاسخ روسیه به ایران شفاف نبوده است و سهم ایران از واردات 177 میلیارد دلاری روسیه تنها 110 میلیون دلار بوده است. حتی روسیه ترجیح می‌دهد خرما (کالا استراتژیک صادراتی) خود را به‌جای خرید از ایران از آفریقا (تونس و الجزایر) وارد می‌کند. روس‌ها بیشترین میزان ورود صیفی‌جات را هم از کشورهای اروپایی وارد می‌کنند.

امنیت غذایی‌محور مذاکره

تهران در آستانه یک تحول دیپلماتیک مهم قرار دارد. رفت‌وآمدهای مکرر مقامات سیاسی اروپا نشان می‌دهد که به احتمال زیاد ترامپ به‌زودی از برجام خارج خواهد شد، این اتفاق می‌تواند بسیاری از شرکت‌های مؤثر بر صادرات کالا به ایران تأثیر مستقیم بگذارد.

در چنین شرایطی تهران می‌تواند بدون تعارفات سیاسی بر دو متحد استراتژیک خود اثرگذار باشد. همان‌قدر که تهران می‌تواند محل واردات کالاهای روسی یا کریدور هوایی ترک‌ها باشد، از آن‌سو می‌تواند محل فروش یا همکاری مشترک میان روسیه و ترکیه بر سر شیوه‌های حفظ امنیت غذایی شهروندانش نیز باشد. همان‌قدر که مسکو و آنکارا اتحاد استراتژیک را به شراکت قدرتمند تبدیل کرده‌اند می‌توانند همکاری با تهران را هم به سطح شراکت ارتقاء بخشند. وزارت امور خارجه می‌تواند در برابر بازی روس‌ها در منطقه پیشنهاد‌ها جدیدتری را روی میز مذاکره قرار دهد./