مهاجرت مردم از خوزستان از زمان جنگ بیشتر شده است

او می‌گوید: «ماندن در این استان برای من هیچ سودی ندارد، هیچ انگیزه‌ای برای ادامه کار نیست. هم کارمندان و هم کشاورزان به دنبال راه‌هایی هستند تا بتوانند از اینجا بروند؛ درواقع هرکسی که پول داشته از این استان رفته است!»

خوزستان یکی از پرآب‌ترین و حاصلخیزترین استان‌های کشور، در حال نابودی است. گرمای هوا، شوری آب حاصل از ساخت سد گتوند و ریزگردها سه عامل اصلی مهاجرت در استان محسوب می‌شوند، اما مهاجرت بی‌رویه باعث خالی شدن شهرها از نیروهای کیفی، خروج سرمایه، عدم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ناامیدی میان باقی‌ماندگان شده است.

وضعیت تراژیک آب‌وهوا، نخل‌هایی که روزگاری نماد سرسبزی استان بوده و حالا به خاطر شوری آب با سرهای بریده‌شده در بیابان رهاشده و قطعی برق و کیفیت بسیار پایین آب و تعطیلی پی‌درپی مدارس و اداره‌ها نام اهواز را جهانی کرده است.

وضعیت نامساعد خوزستان بارها پای مقامات سیاسی را به این استان بازکرده است. هر بار هم از طرحی برای بهتر شدن شرایط پرده‌برداری شده، اما پس از مدتی نیمه‌کاره به حال خود رها شده است. به‌طور مثال بودجه‌ای برای طرح کمربند سبز در اطراف شهر اهواز به مسئولیت شهرداری شهر اهواز در سال ۱۳۹۱ تصویب شد، طرحی که امروز پس از گذشت شش سال، ۸۰۰ هکتار نهال کاشته شده از آن باقی‌مانده است که به علت مشکلات آبیاری و شکنندگی خاک در شرایط نامطلوبی قرار دارند.

نداشتن حداقل شرایط برای زیستن عامل اصلی مهاجرت در خوزستان است، اما عیسی کلانتری می‌گوید: «اگر به همین وضع ادامه دهیم حدود ٧٠‌ درصد ایرانیان یعنی جمعیتی معادل ۵٠‌ میلیون نفر برای زنده ماندن ناچار به مهاجرت از کشور هستند. سرانه آب تجدیدپذیر کشور به ‌100 میلیارد مترمکعب رسیده است.»

80 هزار نفر رفتند

در دورانی که معصومه ابتکار در سازمان محیط‌زیست حضور داشت، اعلام کرده بود بودجه‌ای تحت عنوان «تاب‌آوری» برای انطباق زیست‌بوم و امکان حیات سالم برای شهروندان در نظر گرفته‌شده، بودجه‌ای که قرار بود به عایق‌بندی خانه‌ها و مدارس، تأمین وسایل حمل‌ونقل عمومی و دستگاه‌های تهویه مطبوع اختصاص داده شود؛ اما تا به حال تخصیصی صورت نگرفته است.

امید حاجتی معاون برنامه‌ریزی استاندار خوزستان به «ایانا» می‌گوید: «دوباره درخواستی برای هیئت دولت ارسال‌شده و امیدواریم این اتفاق به‌زودی روی دهد.» حاجتی می‌گوید: «باید راه‌حلی برای مهاجرت در استان پیدا شود، زیرا با شرایط موجود کسی حاضر نیست در استان بماند.»

خوزستان بیشترین میزان مهاجرت و خروج از استان را طی دو سال گذشته در کشور داشته است. حاجتی دراین‌باره می‌گوید: «خوزستان «مهاجر فرست» شده و میزان 80 هزار نفر خالص مهاجرت در استان بوده است.»

حاجتی گرمای بالای استان و گرد غبار و شرایط مرزی استان را عامل اصلی مهاجرت می‌داند.

بررسی مرکز آمار نشان می‌دهد بین سال‌های 1355 تا 1375 که کشور دو دوره وقوع انقلاب و جنگ را تجربه کرده، 55 هزار نفر از استان خوزستان مهاجرت کرده‌اند و آمار خروج بیش از 80 هزارنفری فقط مابین سال‌های 1395 تا ابتدای سال 1397 نشان می‌دهد وضعیت مهاجرت در استان خوزستان به‌مراتب بدتر از دو دوره بحرانی وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بوده است.

حاجتی اعتقاد دارد خروج چشم‌گیر مردم از یک استان استراتژیک مانند خوزستان یک فاجعه برای «امنیت ملی» نیز محسوب می‌شود.

شریعتی عضو مجمع نمایندگان خوزستان در گفت‌وگو با وب‌سایت «خانه ملت» گفته بود: «مهاجرت در استان خوزستان در مرز فاجعه قرار دارد و می‌توانم بگویم استان خوزستان نماد توسعه‌نیافتگی ایران محسوب می‌شود و دود مهاجرت از این استان به چشم همه خواهد رفت.»

مرثیه خوزستان را خوانده‌ایم

هر بار پدیده گردوغبار در خوزستان شدت پیدا می‌کند، شبکه‌های مجازی از عکس‌ها و فیلم‌هایی پر می‌شود که خوزستان را شبیه شهری بدون سکنه نشان می‌دهند. درست شبیه فیلم‌های هالیوودی که به‌یک‌باره شهر از جمعیت خالی می‌شود. فعالان محیط‌زیست استان خوزستان سال‌هاست با برپایی کمپین‌های مختلف سعی دارند تا صدای خوزستان را به گوش مقامات سیاسی در تهران و حتی نهادهای بین‌المللی برسانند.

کمپین «فریاد کارون، فریاد همه رودهای ایران است» از یونسکو خواسته بود تا کارون را ثبت جهانی کند. همچنین کمپین «شادگان را نجات دهیم» به دنبال شفاف‌سازی وضعیت سد نمکی «گتوند» است. سدی که با محاسبات غلط فنی آب کارون را شور کرد و کشاورزی این استان را به مرحله نابودی کشیده است.

مجتبی گهستونی فعال محیط‌زیست استان خوزستان درباره پدیده مهاجرت ویران بار در خوزستان به «ایانا» می‌گوید: «آمار مهاجرت از استان خوزستان فراتر از عدد اعلام‌شده از سوی دولت است.»

گهستونی اعتقاد دارد: «وضعیت اسف‌بار محیط‌زیست باعث گران شدن زندگی در این استان شده و همه تمایل دارند تا از این منطقه خارج شوند.»

برنامه‌های اجرا شده در شرایط مشابه در جهان، نشان می‌دهد با رسیدن یک منطقه به این اندازه از شکنندگی، هم‌زمان با رفع و کاهش موانع فرسایش خاک و هدررفت آب، حفظ جمعیت ساکن در منطقه نیز بسیار مهم می‌شود، اما گهستونی معتقد است دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد که از مهاجرت از استان استقبال می‌کند به گفته این فعال محیط‌زیست «تعارضات قومی و وجود نفت در این منطقه که دینامیزم اقتصاد کشور را در دست دارد، باعث شده تفکری در کشور از مهاجرت در این استان استقبال کند.»

گهستونی یکدست‌سازی جمعیت در خوزستان را یکی دیگر از عوامل می‌داند. درحالی‌که به عقیده کارشناسان حفظ جمعیت پویا یکی از عوامل «امنیت ملی» در هر منطقه‌ای محسوب می‌شود. طی اعتراضات سال گذشته در استان خوزستان یکی از مطالبات جدی ساکنان شهرهای اهواز، ایذه و مسجدسلیمان حل مسئله ریزگردها بوده است. احیای تالاب‌های استان و رود کارون و همین‌طور توقف برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌تواند کمک مهمی به بهبود مدیریت کانون‌های ریز گرد داخلی کند. کارگروه ملی مبارزه با ریز گرد و بیابان‌زایی کشور می‌گوید: «بودجه لازم در این زمینه را ندارد.»

گهستونی اعتقاد دارد: «تلاش‌هایی در استانداری صورت گرفته تا بودجه لازم تأمین شود، اما روند پیشرفت کند است و مرثیه استان را خوانده‌ایم و باید منتظر مهاجرت بیشتر از استان نیز باشیم.»

خوزستان روزبه‌روز گرم‌تر می‌شود، حسن روحانی می‌گوید: «دوباره خوزستان را به وضعیت مطلوب بازمی‌گردانیم.» مسئولان سیاسی به‌خوبی می‌دانند این استان را نباید به حال خود رها کرد، اما مردم خوزستان به آینده امیدی ندارند، آن‌ها این روزها بیش از آنکه چشم‌انتظار دستورات رسیده از تهران باشند، نگاهشان به آسمان است شاید قطره بارانی شرایط را برای آن‌ها تغییر دهد.