وقتی بذرهای خودکفایی جوانه می زند

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ مرکز البرز، وقتی صحبت از سه دهه  واردات  یک محصول می شود شاید یک معنای آن این باشد که هنوز  گامهای جدی برای تولید و خروج از وابستگی این محصول  برداشته نشده و مدتهاست سودآوری زیرزبان صاحبان دانش مزه ی خوبی  داده است.

دانش تولید  بذرهای (ارقام) هیبریدی به دهه ۶۰ و ۷۰  میلادی یعنی حدود50 سال قبل  باز می گردد ، دانشی که در زمینه ی تولید آن  ایران هنوزنوپاست و برای فراگیر شدن آن باز هم زمان لازم است.

امنیت غذایی در گرو توسعه فناوری های جدید

امنیت غذایی جهان نیازمند توسعه ی فناوریهای جدید برای افزایش تولید محصولات کشاورزی آن هم بدون افزایش  مصرف آب و کود است و یکی از این فرصتهای جدید تولید بذرهای هیبریدی است.

ضرورت استفاده از این دانش در کشاورزی به دلایل مختلفی اهمیت دارد، در سالهای اخیر استفاده بی رویه از سم ها و کودها به یک تهدید جدی برای آب ،خاک و سلامت غذایی در کشور تبدیل شده است.

چرا که مصرف سموم و کودهای شیمیایی در زمینهای زراعی  پیامدهای خطرناکی همچون ابتلا به بیماری سرطان را به دنبال داشته است.

بر اساس برآورد‌های انجام شده سرانه مصرف سم در محصولات کشاورزی به ازای هر نفر ۴۰۰ گرم ومیزان مصرف کود‌های شیمیایی از  ۲/۵ به ۳/۵ میلیون تن در ده سال گذشته افزایش پیدا کرده است.

بذر‌های هیبریدی، بزرگترین تحول در کشاورزی ایران

بذر ارقام هیبرید یکی از انواع بذر‌های  اصلاح شده است که به دلیل کیفیت  ژنتیکی بذر  دارای عملکرد بیشتر و محصول یکنواخت‌تر در مقایسه با ارقام استاندارد یا بومی مرسوم است،   اما اغلب در برابر بیماری‌ها و آفات مهم آن محصول مقاوم است این بذر در محیط گلخانه و آزمایشگاه از تلاقی دو والد که از نظر ژنتیکی کاملا از هم متمایزند ایجاد می‌شود.

 انواع ارقام بذر‌های هیبرید از نظر ژنتیکی به گونه‌ای طراحی شده اند که در مقابل تنش‌های زیستی و غیر زیستی مثل خشکی،   باکتری‌ها و قارچ‌های بیماریزا مقاوم اند و یکی از اهداف تولید این نوع بذر نیز همین است.

عابدی به نژادگر گوجه فرنگی با اشاره به اینکه هیچ یک از بذر‌هایی که در حال تهیه آن هستیم دستکاری ژنتیکی نشده و تراریخته نیستند گفت استفاده از روش‌های کلاسیک به نژادی یک روش متداول برای اصلاح و تهیه ارقام هیبرید گوجه فرنگی است.

دکتر گودرز نجفیان رئیس موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر سازمان جهاد کشاورزی البرز هم  میگوید در سال‌های گذشته کشور ما بیشتر وارد کننده بذر‌های هیبریدی بوده و حتی اکنون هم بذر‌هایی که کشاورزان ما استفاده می‌کنند از منابع خارجی است.

فرصت‌هایی که از دست می‌رود

با توجه به مشکلات و پیچیدگی‌های فنی و سودآوری فوق العاده بالای تولید بذرهیبرید، دانش تولید بذر‌های هیبرید در انحصار  شرکت‌های خارجی قراردارد و به همین دلیل ایران برای تامین بذر مورد نیاز هیبرید ارقام کشاورزی به ویژه محصولات سبزی و صیفی کاملا وابسته است.

به طوری که در حال حاضر ۹۸ درصد بذور سبزی و صیفی کشور وارداتی است که سالانه طبق آمار رسمی حدود ۹۰ میلیون دلار و براساس آمار غیررسمی بالغ بر ۲۰۰ میلیون دلار صرف واردات آن‌ها می‌شود.

وقتی از عابدی در باره عدم انتقال و چرایی  جای خالی این فناوری طی سال‌های گذشته در ایران می‌پرسم می‌گوید شرکت‌های خارجی عمدتا بخاطر سودآوری واردات بذر به کشور و حفظ والدین ارقام هیبرید که مسائل حقوقی و اجرایی دارد  تمایلی به تکثیر آن در کشور ما ندارند و علاوه بر آن در گذشته بودجه  و امکانات لازم به این نوع تحقیقات اختصاص نیافته است.

 تحقیقاتی که امید بخش بود

دکتر نجفیان رییس موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر می‌گوید  در سال‌های اخیر توجه به ارقام بذر هیبریدی را یک مشکل اساسی دانست، زیرا پژوهشگران بر این باور بودند که به هر دلیلی ممکن است شرکت‌های خارجی در عرضه بذر مورد نیاز کشاورزان کوتاهی کنند و این مشکل دامن کشور را بگیرد

او می‌گوید همین امر سبب شد که به نژادگر این موسسه تحقیق و پژوهش‌هایی انجام دهد که منجر به اصلاح ارقام داخلی هیبرید گوجه فرنگی می‌شود.

بذر ارقام هیبریدی که از کشور‌های خارجی وارد میشود چندین سال باید تست شوند تا کارشناسان متوجه سازگاری آن شوند.

حالا موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر پس از پنج سال کار تحقیقاتی برای اولین بار  در کشور موفق به تولید بذر‌های هیبریدی محصول گوجه فرنگی شدند.

این بذر‌ها اکنون در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر البرز کشت شده و در حال ارزیابی است.

 وقتی امید در دل کشاورز ایرانی جوانه می‌زند

گوجه کارانی همچون  آقای احمدی که فصل  برداشت محصولش  هم فرا رسیده حالا با تولید این بذر توسط محققان ایرانی به کشت این محصول با صرف هزینه‌ی کمتر  امیدوارتر شده است.

این کشاورز می‌گوید تهیه بذر‌های خارجی گران تمام می‌شود و در فصل برداشت و فروش محصول سودی عایدش نمی‌شود.

 او می‌گوید میزان برداشت گوجه فرنگی در هر هکتار با بذر‌های  معمولی بین هشتاد تا صدوبیست تن است،   اما با بذر‌های ارقام  هیبرید تا دویست تن  هم  تولید محصولشان افزایش می‌یابد.

عابدی به نژادگر  بذر هیبرید گوجه فرنگی سطح زیر کشت این محصول در کشور را حدود صدو پنجاه هزار هکتار با تولید بیش از شش میلیون تن در سال دانست و گفت سالانه صد تا صد وچهل میلیون دلار به واردات بذر ارقام هیبرید سبزی و صیفی در کشور اختصاص می‌یابد که حدود پانزده درصد آن برای بذر هیبرید گوجه فرنگی است.  

این محقق میگوید این قیمت‌ها باعث شده کشاورزان قادر به تهیه ارقام خوب وارداتی که  ارز قابل توجهی به آن اختصاص می‌یابد نباشند.

دکتررامشینی مدیرگروه علوم زراعی دانشگاه تهران میگوید بذر‌های هیبریدی که از خارج وارد میشوند باید چندین سال در کشور ما مورد آزمایش قرار گیرد تا وضعیت و چگونگی کشت آن‌ها در مناطق مختلف بررسی شود، ولی ارقامی که در حال تهیه آن هستیم کاملا با شرایط آب وهوایی کشورما سازگاراست.

بذر‌های مادری تحریم‌ها را دور میزند

زندیان کارشناس سازمان جهاد کشاورزی هم بستر کشت ایده آل را در این زمینه مهم برشمرد و گفت:کشور‌های مختلف سعی می‌کنند در زمینه اصلاح بذر پیشرفت کنند و در حوزه کشاورزی وابستگی نداشته باشند

در کشور ما تولید این بذر‌های مادری در شرایط  تحریم بسیار کارساز است، زیرا این بخش از کشاورزی را به خودکفایی می‌رساند.

دکتر احمدوند معاون موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال وبذرنیز فرایند اصلاح نباتات را زمان بر دانست و افزود: سطح آزمایشی مزرعه هیبرید گوجه فرنگی در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر سه هکتار با چهار هزار و پانصد لاین خالص است که تک تک بوته‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

بذر‌هایی که با تحقیق و پژوهش شکوفا می‌شوند

حالا با تلاش محققان موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر قرار است که بذر تهیه شده پژوهشگران ایرانی بعد از ارسال  به موسسه‌های تحقیقاتی سراسر کشور و معرفی آن تا  دو سال آینده  به دست کشاورزان برسد.

در روزگاری که جوانان به‌تدریج از کشاورزی روی برگردانده و راهی شهر‌ها شده‌اند، توسعه فعالیت‌هایی، چون بذر‌های خودکفایی، برند سازی در این حوزه و جذب مشارکت سرمایه‌گذاران برای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌تواند گامی مؤثر در افزایش دلگرمی کشاورزان، رونق تولیدات کشاورزی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید باشد.

گزارشی از اقدس زنگنه