نگرانی از افزایش تقاضای ماشین آلات کشاورزی دست دوم در بازار جهانی

 
گزارشگر اعزامی از ایران: علیرضا صفاخو -  ( Alireza Safakhoo)

• بازار جهانی تراکتور رشد 13 درصدی به تعداد 2 میلیون و 150 هزار واحد دستگاه را در بر گرفت. اتفاقی که مرهون روند قیمت مناسب محصولات باغی در بخش کشاورزی است
• بازار ماشین‌های دست دوم کشاورزی، نه تنها به سهم کل فروش اشاره دارد، بلکه از روند رو به رشد 42 درصدی آن در دوره زمانی 2014 تا 2017 حکایت می کند.
• متوسط سن تراکتورهای دست دوم 20 سال به بالاست. به این معنا که این تراکتورهای خریداری شده نه تنها از کار افتاده هستند، بلکه حتی نتوانسته‌اند کارایی لازم را برای کشاورز خریدار ضمانت کنند! تراکتورهایی بدون تجهیز به سیستم‌های روز مدیریت مصرف سوخت و خارج از استانداردهای تعریف شده اتحادیه اروپا
• صادرات تراکتور از ایتالیا به ایالات متحده آمریکا به میزان 35 درصد و در مورد دیگر ماشین های کشاورزی 12 درصد افزایش داشته است
• صادرات ماشین‌های کشاورزی ساخت ایتالیا به قلمرو زمین‌ها و باغ‌های فرانسه 11.6 درصد؛ به آلمان 0.3 درصد و ترکیه 41 درصد کاهش را نشان می دهد
• ارزش کل صادرات انواع ماشین‌های کشاورزی ساخت ایتالیا از 5.4 میلیارد یورو در سال 2017 با 4.2 درصد کاهش به 5 میلیارد یورو در پایان سال 2018 میلادی کاهش یافت

نگاهی به ماشین آلات کشاورزی روز جهان در رویداد دوسالانه و بین‌المللی 2018 EIMA ، نشان دهنده برد وسیع و محدوده بیحد و حصری بود از تولیدات متنوع کارخانه های عمده این صنعت که بازرگانان و کشاورزان بزرگ 150 کشور جهان را در واپسین فصل سال 2018 در یک نمایشگاه تجاری بزرگ به نام بولونیای ایتالیا گردهم آورد. ماشینهای دست ساخته طراحان و مهندسانی که در عصر امروز "کَشتی" کشاورزی در اصل و اساس به لنگرگاه آن تکیه کرده است! بخشی که در عصر فناوری های نوین و رشد فزاینده جمعیت، به شدت بین المللی شده و امروزه بازیگران عمده ای را در تمام قاره ها در زمین بازی کشاورزی دارد. چه بسیار بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط که اگرچه نام و نشان و گردش مالی آن‌ها به گرد پای برندهای مطرح این صنعت در جهان هم نمی‌رسد، اما با توجه به تقاضای ماشین آلات متنوع در کشورهای نوظهور و در حال توسعه در حال سرمایه گذاری برای صادرات هستند و چه جایی برای نشان دادن این قابلیت ها، بهتر از آوردگاه تجاری ایما 2018!

چه بسا به دلیل همین ویژگی‌های بین المللی عصر حاضر، بخش مکانیزاسیون کشاورزی به طورمستقیم تحت تاثیر روند جهانی و تکامل ویژگی‌هایی است که در بیشتر نقاط جهان در حال تغییر و دگرگونی است.

یک سناریوی در حال پیشرفت

بر اساس منابع موجود در متون معتبر بین المللی، سال 2018 هم سال مناسبی برای تولید بود؛ اگرچه نداشتن اطمینان ناشی از طبیعت متغیر و مشی سیاسی متفاوت امکان تحت تاثیر قرار گرفتن فرآیند تولید در تمام ادوار سال وجود داشته و دارد. کما اینکه GDP جهانی در سال 2018 متوسط رشد 3.2 درصد را تجربه کرده و انتظار می‌رود با توجه به روند مثبت در بازار چین و هندوستان و همچنین روند رو به رشد ایالات متحده آمریکا از طریق فائق آمدن بر تنش‌های مقررات گمرکی موجود بین شرکای تجاری، این میزان در سال 2019 نیز 3.1 درصد افزایش خواهد یافت. نکته‌ای که الساندرو مالاولتی Alessandro Malavolti رییس انجمن فدراوناکوما FederUnacoma در جریان کنفرانس خبری یک روز پیش از افتتاح رویداد ایما 2018 در جمع صدها خبرنگار داخلی و خارجی مدعو به بولونیا که نگارنده نیز به عنوان خبرنگار و روزنامه‌نگار اعزام شده از ایران حضور داشتم، به آن اشاره شد.

هرچند بر اساس مطالعات و تحلیل‌های انجمن ماشین‌آلات کشاورزی ایتالیا (فدراوناکوما) انتظار می‌رود همزمان با تداوم تنش‌های ژئوپولتیک در کشورهای تولیدکننده مواد خام مانند سوریه، لیبی، ایران و ونزوئلا با فاکتورهایی که اقتصاد این کشورها در حال مقاومت مقابل آن است، پیشرفت اقتصادی آن‌ها کاهش یافته و در کنار عدم ثبات در اروپا در ارتباط با یکپارچگی کمتر، ریسک سیاست‌های پولی آینده در اتحادیه اروپا نیز افزایش یابد. کما اینکه به اذعان رئیس انجمن فدراوناکوما، اقتصاد ایتالیا نیز در 3 ماهه منتهی به برگزاری رویداد ایما eima  دچار وقفه هایی شد و به دلیل بلوکه شدن اقتصاد این کشور، روند تولید در اکتبر 2018 به میزان 3 دهم درصد کاهش یافته و پیش بینی می‌شود میزان بدهی دولت در سال 2018  میلادی 1.1 درصد و در سال 2019 میلادی 9 دهم درصد افزایش یابد. اگرچه الساندرو مالاولتی Alessandro Malavolti این احتمال را نیز رد نکرد که چه بسا در ماه های پایانی 2018 این سناریو دچار تغییرات تازه ای شده باشد.

روند تحولات بخش کشاورزی

در سالی که در آن هستیم یعنی سال 2018 بازار در زمینه ذرت و سورگوم دستخوش افزایش تولید شده است و روی هم رفته، در فصول تجاری 2010 تا 2018 میزان تولید غلات از 2 میلیارد تن گذشته و در ادامه ضمن راضی نگه داشتن ذخایر موجود از مرز  یک میلیارد تن عبور کند و در عین حال اجازه مدیریت ثبات قیمت ها را نیز بدهد.

در میان محصولات روغنی به ویژه محصول سویا با وجود مشکلات مقررات گمرکی تمایل ویژه ای وجود دارد؛ به گونه ای که ایالات متحده آمریکا و چین به عنوان 2 شریک تجاری سابق برای محصول خام سویا تعرفه‌های گمرکی سفت و سخت وضع کردند تا مبادلات دوجانبه را مسدود کنند. این در حالی است که در سوی دیگر ماجرا، بین ایالات متحده آمریکا و اروپا به خاطر توافق دونالد ترامپ و جانکلود جانکر (رییس کمیسیون اروپا) در ماه جولای 2018 ، توافق تجاری به عمل آمد و جنگ تجاری فروکش کرد؛ آن هم زمانی که آمریکا پذیرفت در قبال کاهش موانع تجاری صادرات سویا از آمریکا به اروپا، افزایش تعرفه های واردات خودرو و آلومینیوم و فولاد از اروپا به آمریکا را نیز معلق کند.

 اقتصاد شرکت های مکانیزاسیون کشاورزی

در کل قیمت محصولات کشاورزی با وجود یک تنفس کوتاه مدت در 3 ماهه دوم سال 2018 روند کاهشی را نشان می‌دهد که با شکاف قیمت محصولات کشاورزی و هزینه تمام شده نهاده‌های تولید، قیمت محصولات انرژی و سایر مواد خام 4.1 درصد افزایش داشته است.

به این ترتیب، بدیهی است کمیسیون کشاورزی اتحادیه اروپا برای پشتیبانی از شرکت‌های کشاورزی باید با پیش پرداخت‌هایی برای فصل بعد که از اکتبر شروع می‌شود، در قالب‌هایی نظیر طرح‌های توسعه روستایی، به بنگاه‌های کشاورزی کمک کند. اگرچه دست کم در مورد ایتالیا تا پایان ماه آگوست 2018 بخشی از بدنه اجرایی دولت محلی نتوانست بیش از 10 درصد بودجه اختصاص داده شده را تخصیص دهد. در واقع به گفته رییس انجمن فدراوناکوما، سیستم اداری ناکارآمد فرایند رشد اختصاص بودجه را که برای دوره فصول 2014 تا 2020 میلادی، کمی بیش از 20 درصد پیش بینی شده است، بسیار پیچیده می کند.

 

تقاضای ماشین آلات کشاورزی

بازار جهانی تراکتور در سال 2017 رشد 13 درصد داشت که تولیدی به تعداد 2 میلیون و 150 هزار واحد دستگاه را در بر می‌گیرد. اتفاقی که مرهون روند قیمت مناسب محصولات باغی در بخش کشاورزی است که منجر به افزایش درآمد کشاورزان و ظرفیت بالاتر کشاورزان برای خرید ماشین آلات کشاورزی لازم بوده است. به معنای دیگر می‌توان گفت میزان تقاضا در بازار اروپا به میزان 13 درصد، در چین و هند 16 درصد و در ایالات متحده آمریکا 4 درصد افزایش را تجربه کرد.

الساندرو مالاولتی در ادامه سخنرانی‌اش در کنفرانس خبری ایما 2018 با بیان این که روند تقاضا برای خرید ماشین آلات کشاورزی امسال هم پتانسیل بالایی را نشان می‌دهد، گفت: البته روند واقعی بازار به دلیل برخی فاکتورهای سیاسی و اقتصادی که توانایی بنگاه‌های کشاورزی را برای خرج کردن جهت ماشین آلات کشاورزی کاهش داده است، تحت تاثیر قرار داده است. در این رابطه آمریکا و کانادا به ترتیب می‌توانند رشد فزاینده 8 و 3 درصد را گزارش کنند و در کنار برزیل که روند رکود را تجربه می کند، کشورهایی نظیر ژاپن و روسیه ارقام کاهشی به ترتیب 8 درصد و 3 درصد را از بیخ گوش خود بگذارنند!

در عین حال در زمینه ثبت سفارش‌های جدید نیز تعداد در اروپا روند کاهشی را در مورد بازار اساسی ماشین آلات نشان می‌دهد که در 9 ماهه نخست سال 2018  پنج درصد گزارش شده است. به گونه ای که در مورد کشورهایی مانند فرانسه با 8 درصد؛ آلمان 9 درصد و اسپانیا با 10 درصد کاهش ثبت مواجه بوده اند که این امر به دلیل روند کشاورزی در فصل 2018 و ارتباط آن با نتایج فصل کشاورزی و سیاست و خط مشی طبیعی کشورها و تفاوت تجربه هایی است که در سال 2017 از سر گذرانده اند.

در این میان ثبت سفارش‌های جدید نیز با استناد به آمار وزارت حمل و نقل و مستندات انجمن فدراوناکوما در 9 ماهه سال 2018 نشان می‌دهد که میزان ثبت سفارش ماشین آلات کشاورزی در ایتالیا در مدت زمان مشابه نسبت به سال 2017 به میزان 5.9 درصد کاهش یافته و عدد 14353 دستگاه را نشان می دهد.

بازار ایتالیایی

البته بر اساس آنچه رییس انجمن فدراوناکوما در گزارش تفصیلی وضعیت بازار اروپا و به ویژه ایتالیا برای خبرنگاران داخلی و خارجی حاضر در کنفرانس قرائت کرد و نگارنده بخش مختصری از آن را به اطلاع خوانندگان ایرانی می‌رساند این نکته را می‌توان مورد تامل قرار داد که به گفته الساندرو مالاولتی، هنگامی که صحبت از بازار ماشین آلات کشاورزی ایتالیایی می‌شود، باید فروش ماشین آلات جدید و همچنین دست دوم را به صورت یکجا مورد توجه و ارزیابی قرار داد؛ چرا که در زمینه نیاز به یک وسیله مکانیکی پاسخ کشاورز برای این انتخاب آشکارا گویاست و آن دلیل اقتصادی است، حتی اگر این راهکار نه تنها موجب بهبود عملکرد مالی کشاورز نشود و در بسیاری از موارد منجر به از کارافتادگی ماشین شده و برای کشاورز بهره وری نداشته باشد.

تراز مالی سال 2017 میلادی فاش می سازد که از مجموع 57900 تراکتور فروخته شده در ایتالیا، 22700 دستگاه تراکتور جدید و 35200 دستگاه تراکتور دست دوم بوده است. محاسبه ای که آشکارا اشاره به الزامات واقعی ماشین آلات کشاورزی در کشور ایتالیا و نیاز به افزایش محدوده آیتم‌های جدید و کاستن از حجم تقاضای ماشین آلات دست دوم دارد.

سهم رو به افزایش ماشین‌های دست دوم

داده ها و نظرسنجی‌های انجام شده در مورد جزییات بازار ماشین‌های دست دوم کشاورزی، نه تنها به سهم کل فروش اشاره دارد، بلکه از روند رو به رشد 42 درصدی آن در دوره زمانی 2014 تا 2017 حکایت می‌کند. به گونه ای که میزان فروش تراکتورهای دست دوم  در یک سال از 24766 واحد به 35200 واحد افزایش داشته است.

در این وادی، مطالعه تجاری از مقطع زمانی ژانویه گذشته تا سپتامبر نشان داد که در مقابل ثبت سفارش 14353 دستگاه تراکتور جدید 29771 ثبت سفارش تراکتورهای دست دوم صورت گرفته است.

 آمار مربوط به قدرت طبقات اجتماعی مختلف نشان می‌دهد ترجیح خرید ماشین‌های دست دوم با کشاورزانی است که در مقایسه با کشاورزان طبقات بالاتر مالی که ترجیح می‌دهند ماشین‌های جدید بخرند، قدرت خرید پایینی دارند و متوسط سن تراکتورهای دست دوم آن‌ها 20 سال به بالاست. به این معنا که این تراکتورهای خریداری شده نه تنها از کار افتاده هستند، بلکه حتی نتوانسته اند کارایی لازم را برای کشاورز خریدار ضمانت کنند! تراکتورهای دست دومی که به سیستم‌های روز مدیریت مصرف سوخت مجهز نیستند و خارج از استانداردهای تعریف شده اتحادیه اروپا در حال فعالیت در مزارع و باغات هستند. در واقع این عوامل در تقابل با منافع ملی ایتالیاست که در مقابل بازار ماشین‌های دست دوم قد علم می‌کنند. این در حالی است که در اشاره به سایر تبعات توسعه بازار ماشین‌های دست دوم، می‌توان به این نکته نیز توجه داشت که بیشتر حوادث رخ داده برای کشاورزان به دلیل عدم بهره وری و استانداردهای ایمنی این قبیل ماشین‌هاست. شاید آنچه برای نگارنده نیز در جریان بازدید از نمایشگاه ایما 2018 ملموس بود، توجه ویژه انجمن فدراوناکوما به ایجاد کمپینی پیوسته و موثر در باب امنیت ماشین‌های کشاورزی در این دوره از رویداد بزرگ ایما eima به امید اتحاد همه ارگان‌های دولتی و بنگاه‌های کشاورزی خصوصی زیر یک چتر واحد است.

روند کاهش صادرات ماشین‌های کشاورزی

در عین حال صنایع ایتالیایی با دارا بودن جایگاه جهانی در توانایی تولید مدل‌های متنوع آمریکایی و اروپایی و 2 مقصد بزرگ، به تغییرات منطقی در تجارت خارجی ماشین‌آلات کشاورزی امیدوار است. کما اینکه فاز گسترش اقتصاد کشاورزی در سال 2017  منجر به صادرات بیشتر به کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا شد، اما آمار ISTAT  روند جداگانه‌ای را در این مورد نشان می‌دهد. بر اساس این آمار صادرات تراکتور از ایتالیا به ایالات متحده آمریکا به میزان 35 درصد و در مورد دیگر ماشین‌های کشاورزی 12 درصد افزایش داشته است. اگرچه صادرات ماشین‌های کشاورزی ساخت ایتالیا به قلمرو زمین‌ها و باغ‌های فرانسه 11.6 درصد؛ به آلمان 0.3 درصد و ترکیه 41 درصد کاهش را نشان می‌دهد که این تغییرات به ویژه در مورد ترکیه به دلیل سقوط ارزش پول ملی این کشور و دشواری خرید برای کشاورزان و باغداران این کشور بوده است. البته رییس انجمن فدراوناکوما پیش‌بینی کاهش صادرات تراکتورهای ساخت ایتالیا را تا پایان سال 2018 میلادی 11.9 درصد و در مورد سایر ماشین‌های کشاورزی 2.4 درصد اعلام کرد و تنها رشد صادرات مختص تراکتورهای ناقص و قطعات تراکتور با 3.1 درصد افزایش بوده است.

در این میان به نظر می‌رسد ارزش کل صادرات انواع ماشین‌های کشاورزی ساخت ایتالیا از 5.4 میلیارد یورو در سال 2017 با 4.2 درصد کاهش به 5 میلیارد یورو در پایان سال 2018 میلادی کاهش یافته باشد.

 برنامه ریزی برای صنعت مکانیزاسیون

یکی از نکات مورد اشاره در کنفرانس مطبوعاتی این رویداد مهم بین‌المللی، تاکید رییس انجمن فدراوناکوما بر لزوم اصلاحات و بهبود اساسی برخی قوانین اجرا نشده بوده است تا جایی که به گفته وی، باید قبل از سال 2019 به گونه‌ای که دستورات قانونی قابلیت اجرایی از سوی وزارت حمل و نقل این کشور پیدا کند تعدیل شود. کما اینکه پیش از این هیچگاه مداخله ای در بخش صنعتی جهت رتق و فتق امور دولتی و نهادها برای ارزیابی اصول و منطق در مبنای کار بنگاه‌هایی که تمایل به اعلام و ژست گرفتن سمبلیک نداشتند، احساس نمی‌شد.
 

در این میان موضع انجمن فدراوناکوما براین مبناست وظیفه ای که هنوز سیاستمداران بخش اقتصادی باید انجام دهند، ارتقای فهم بیشتر از جایگاه ماشین آلات کشاورزی کارآمد برای توزیع و جذب تمام نیازهای لازم زارعان، باغداران و... است. نیازهایی که انعطاف در عقد قراردادها و ارائه اطلاعات در مورد فصولی که تولید در این بخش را تحت تاثیر جدی قرار می‌دهد، شامل می‌شود. هر چند در این میان به دلیل عدم ایجاد اطمینان از وضعیت جدید، در میزان قراردادها کاهش قابل توجهی رخ داده است. البته به نظر می‌رسد این بخش پتانسیل بالایی را نیز در حوزه اجتماعی دارد که شامل حضور رو به افزایش مزارعی است که زنان آن را اداره می‌کنند. زنانی که سهم آن‌ها از مجموع 750 هزار مدیر مزرعه در ایتالیا، به 215 هزار نفر رسیده است.  

البته بر اساس تجزیه و تحلیلهایی که در انجمن فدراوناکوما صورت گرفته است، در این رابطه نباید این نکته را نیز نادیده انگاشت که حمایت اصولی بیمه می‌تواند قابلیت‌های کشاورزی را با ورود نسل جدید و جوان به مزارع بهبود بخشد. در این صورت با ورود نسل جدید کشاورزان به مزارع و باغات، گرایش به نوآوری و استفاده از ماشین آلات پیشرفته، به میزان چشمگیری رو به فزونی خواهد گذاشت. درستی این تحلیل نیز از این منبع اطلاعاتی برداشت می‌شود که تنها با ورود نسل جدید کشاورزان آشنا و مشتاق فناوری‌های نوین است که می‌توان با ماشین‌آلات مدرن به مقابله با محدودیت‌هایی مانند مقیاس‌های زمین‌های کشاورزی در ابعاد کنونی، محدودیت‌های تولید در اقلیم‌های مختلف و همچنین کاهش سودآوری های نظام تولید از مزرعه تا سفره رفت. قابلیتی که امکان استفاده از تمام پتانسیل زمین‌های کشاورزی موجود را به شکل پایدار فراهم می‌سازد.

چشم انداز خوب با منافع مشترک

تردیدی نیست که  کشاورزی باید با ملاحظه حفاظت از زمین و منابع پایدار محیط زیست، در تولید بیشتر غذا نقش ایفا کند. چالشی که نه تنها کشاورزی ایتالیا یا اروپا، بلکه کشاورزی جهان با آن دست به گریبان است. در واقع اقدام حفاظتی از محیط زیست و زمین محدود به اقتصاد کشاورزی نمی‌شود و چشم انداز خوب ایجاد امنیت غذایی همزمان با پایداری امنیت زیستی، تنها زمانی محقق می‌شود که کشاورزی به عنوان میراثی جهانی در چارچوب منافع مشترک برای همگان تعریف و تبیین شود./

* گزارش مرتبط: تولیدکنندگان ایرانی در پایتخت ماشین آلات کشاورزی جهان حضور یافتند/ حضور اتماک ایران در ایما 2018- EIMA 2018 ( لینک اینجا)