نفوذ غذایی غرب در آفریقا

1- اگرچه پیشرفت‌هایی در زمینه امنیت غذایی صورت گرفته اما آفریقا همچنان امنیت غذایی ندارد. خبر خوب آنکه کمبود غذا در کشورهای جنوب صحرای آفریقا از 28.1 درصد در سال 2000 به 20.8 در سال 2015 کاهش‌یافته است. با تغذیه بهتر، کودکان کمتری از گرسنگی رنج می‌برند؛ اما سازمان بهداشت جهانی همچنان این کشورها را زیر استاندارد بین‌المللی می‌داند. درصد کودکان مبتلا به سوتغذیه از 49 درصد در سال 1990 به 35 درصد در سال 2016 رسیده است. البته اگر رشد جمعیت در این کشورها را در نظر بگیریم، تعداد کودکان مبتلا به سوءتغذیه از 45 میلیون نفر در سال 1990 به 57 میلیون در سال 2013 رسیده است.

سازمان بین‌المللی غذا و کشاورزی (FAO) در آخرین گزارش خود می‌نویسد: تنها یک‌پنجم جمعیت صحرای آفریقا دسترسی دائم به غذا دارند و الباقی جمعیت، روند منظمی برای رسیدن به غذای سالم را ندارند. در سال 2015 سوءتغذیه در جمهوری آفریقای مرکزی (48 درصد)، زامبیا (48 درصد) و نامیبیا (42 درصد) بوده است.

2-سیاست‌های ناکام دولت‌های آفریقایی

تحقیقات نشان می‌دهد بین پیشنهاد‌های سازمان‌های بین‌المللی حامی آفریقا و شیوه اجرای این دستورالعمل‌ها توسط دولت‌ها فاصله زیادی وجود دارد. اغلب کشورهای آفریقایی برنامه‌های بین‌المللی توسعه پایدار و سیاست‌های منطقه‌ای مانند برنامه جامع توسعه کشاورزی آفریقا (CAADP) را در برنامه اجرایی خود قرار داده‌اند. هدف از این برنامه‌ها پایان‌دادن به گرسنگی از طریق افزایش بهره‌وری کشاورزی و ایجاد اقتصاد مقاومتی است.

CAADP از دولت‌های آفریقایی می‌خواهد تا 10 درصد هزینه‌های دولتی در تأمین امنیت غذایی را پرداخت کنند، اما غالب این دولت‌ها از پرداخت و اجرای این سیاست‌ها سرباز می‌زنند. بررسی‌های صورت گرفته در 40 کشور نشان می‌دهد اگر سیاست‌های CAADP به‌درستی اجرا شود احتمال سوءتغذیه و رسیدن به امنیت غذایی تا 90 درصد افزایش می‌یابد.

3-تغییرات زیست‌محیطی و امنیت غذایی

مطالعات موردی در پروژه (پایان گرسنگی) در آفریقا نشان می‌دهد تغییرات زیست‌محیطی از یک سو و نوسانات اقتصادی از سوی دیگر، امنیت غذایی و تغذیه را تهدید می‌کند. اتیوپی طی چند سال گذشته با خشکسالی‌های مکرر روبه‌رو بوده است. نیجریه نیز با شوک قیمت نفت دست‌و‌پنجه نرم کرده و شورشیان لوله‌های نفت را به آتش می‌کشند. سنگال نیز اگرچه به خودکفایی در تولید برنج رسیده اما تقریباً نیمی از غلات خود را وارد می‌کند.

نوسان جهانی تغییر قیمت مواد غذایی، بر اقتصاد این کشور بسیار تأثیر گذاشته است. از همین رو کشورهایی که به دنبال دستیابی به امنیت غذایی هستند باید برای شوک‌های زیست‌محیطی و اقتصادی برنامه‌ریزی داشته باشند. البته نمونه‌های موفقی نیز وجود داشته است. در کشور اتیوپی با پرداخت سالانه یارانه به شهروندان مقاومت آن‌ها در برابر شوک‌های اقتصادی افزایش و گرسنگی تا یک‌سوم کاهش پیداکرده است.

4-وابستگی به کمک‌های خارجی

در غنا منابع خارجی و صندوق‌های حمایتی به‌شدت از برنامه‌های اجتماعی رشد کشاورزی و مبارزه با گرسنگی حمایت می‌کنند. در اوگاندا کمک‌های خارجی باعث افزایش سرمایه‌گذاری دولتی در بخش کشاورزی شده و نگرانی‌ها را درباره پایداری امنیت غذایی کاهش داده است. البته باید یک نکته را فراموش نکرد. حتی اگر مداخلات خارجی به‌خوبی صورت پذیرد اما در داخل کشور برنامه درستی برای تخصیص آن وجود نداشته باشد، برنامه کمک‌های خارجی قطعاً شکست خواهد خورد. سنگال یک نمونه جالب از این اتفاق است. درحالی‌که 4 برابر بودجه عمومی این کشور در بخش کشاورزی سرمایه‌گذاری شده اما زیربنای کافی برای توسعه زیرساخت‌ها صورت نگرفته است.