مزیت نسبی ایران در تولید محصولات چوبی/ سرمایه‌گذاری 215 هزار تریلیون ریالی در صنایع چوب کشور

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - لیلا مرگن:

بیش از سه سال است که "برنامه بهینه‌سازی پایش، حفظ، بهره‌برداری و مدیریت جنگل‌های کشور" در دولت مطرح است. بر اساس این برنامه قرار است بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال کشور قطع شود و کسب درآمد از این اکوسیستم طبیعی متکی به تولید چوب نباشد اما با وجود ابلاغیه وزیر در آبان ماه سال جاری برای توقف بهره‌برداری از جنگل‌ها، همچنان بر سر نحوه اجرای سیاست‌های دولت در محافل کارشناسی بحث‌های مختلفی وجود دارد. در این میان متولیان بخش صنعت که بر اساس آمارهای ارائه شده توسط دبیر انجمن صنفی صنایع چوب کشور فقط یک‌دهم درصد از رویش جنگل‌های کشور را به‌عنوان ماده اولیه دریافت می‌کند، طرح تنفس را ایده‌ای غیرکارشناسی می‌دانند و با اجرای آن مخالف هستند. در این رابطه با عبدالعظیم آقاجانی دبیر انجمن صنفی صنایع چوب ایران به گفتگو نشسته‌ایم:

**********

نیاز چوبی صنایع ایران چقدر است؟

سال گذشته فقط صنایع کاغذ و اوراق فشرده حدود چهار میلیون متر مکعب چوب مصرف کرده است.

کل نیاز صنعت چوب به ماده اولیه چقدر است؟

درباره بقیه مصارف دیگر اطلاع ندارم. در مجموع میزان مصرف چوب کشور به صورت فرآوری شده یا نشده حدود 15 میلیون متر مکعب است. از این رقم 15 میلیون متر مکعب، بخشی را خود روستاییان و ساکنان جنگل مصرف می‌کنند. حدود سه میلیون متر مکعب از چوب‌های تولید شده در جنگل توسط دامداری‌های داخل جنگل و روستا نشینان اطراف جنگل، حیف و میل می‌شود. یعنی صرف خانه‌سازی، سوخت و پایه‌های سیم خاردار حاشیه مزارع می‌شود. در جنگل‌های شمال ما سالیانه بیش از پنج میلیون متر مکعب تولید چوب دارند. یعنی میزان رویش سالیانه جنگل‌های ما کمی بیش از پنج میلیون متر مکعب است. از این رقم فقط یک‌دهم نصیب صنعت می‌شود. سالانه 500 هزار متر مکعب چوب که کمتر از یک‌دهم تولید سالیانه جنگل است، به صنعت تزریق می‌شود. متاسفانه در تصمیمی نسنجیده، بدون اینکه جلوی حیف و میل بخش روستایی را بگیرند، قصد دارند جلوی برداشت آن 500 هزار متر مکعب یعنی یک‌دهم درصد چوبی که به صنعت داده می‌شود را بگیرند. این در حالی است که چوب تزریقی به صنعت باعث ایجاد تولید انواع محصولات، اشتغال و ارزش افزوده قابل توجه می‌ ‎ شود و جلوی خروج ارز از کشور را می‌گیرد.

اگر از طریق واردات، چوب مورد نیاز شما تأمین شود، مشکلات صنعت رفع خواهد شد؟

دولت باید چوب با قیمت متعارف و اقتصادی برای بخش صنعت از طریق واردات تأمین کند.

تعرفه واردات چوب چقدر است؟

متاسفانه در حالی که ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده صراحت دارد که محصولات کشاورزی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند اما بر اساس تفسیر غلط قانون، از چوب فرآوری نشده که به تنهایی هیچ‌گونه ارزش افزوده‌ای ندارد، مالیات بر ارزش افزوده گرفته می‌شود. صاحبان صنایع چوب 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده مثل سایر کالاها می‌دهند که این مسئله خلاف قانون است. پنج درصد حقوق گمرکی، مقداری هم عوارض و سایر هزینه‌ها پرداخت می‌شود. به این ترتیب حدود 20 درصد قیمت تمام‌شده چوب وارداتی افزایش می‌یابد که این هزینه‌ها به تولیدکننده تحمیل می‌شود.

اگر همه هزینه‌هایی که از آن نام بردید صفر شود، با واردات چوب مشکل بخش صنعت حل می‌شود؟

اگر همه هزینه‌ها صفر باشد و اجازه واردات چوب با پوست بدهند، برای ما واردات می‌صرفد.

چرا صنعت اصرار دارد که چوب با پوست وارد کند؟

چوبی که بخواهد بدون پوست وارد شود باید در خارج کشور پوست کنی شود. حدود 40 تا 50 درصد ارزش چوب باید صرف پوست کنی شود و به این ترتیب قیمت چوب بالا می‌رود. در نتیجه چنین چوبی از حوزه رقابت خارج می‌شود. چوبی که ما استفاده می‌کنیم باید هم قیمت چوبی باشد که ترکیه به‌عنوان رقیب ایران مصرف می‌کند. تولیدکننده ترک هر تن چوب را با قیمت 60 تا 70 دلار در مرزهای شمالی خود تحویل می‌گیرد. اگر هر تن چوب را با همین قیمت در مرزهای شمالی خود تحویل بگیریم برای ما می‌صرفد.

چرا اجازه واردات چوب با پوست به بخش صنعت داده نمی‌شود؟

ترکیه و آلمان چوب با پوست وارد می‌کنند. چین هم چنین وضعیتی دارد. تمام کشورهایی که جنگل‌های همجوار دارند هم چوب با پوست وارد می‌کنند و مشکلی ندارند اما سخت‌گیری بیش از حد سازمان حفظ نباتات ایران، این امکان را از تولیدکننده ایرانی سلب کرده است. این سازمان قصد دارد املای کمتری بنویسد تا که غلط کمتری داشته باشد. می‌خواهند با ممنوعیت واردات جلوی آفات را بگیرند. ما اعتقاد داریم با همان روشی که خارجی‌ها عمل می‌کنند ما هم می‌توانیم عمل کنیم. سازمان حفظ نباتات بنا به سخت‌گیری دارد و این سخت‌گیری‌ها سبب شده که قیمت چوب وارداتی بالا برود و برای ما صرف نکند. مسئله‌ای که داریم این است که دولت باید در شرایطی که با بیکاری و بحران مواجه است از ما حمایت کند. در حوزه فعالیت صنایع چوب، کاغذ و مبلمان؛ 250 هزار شغل ایجاد شده است. صنعت چوب با زنجیره‌های پایین دستی 300 هزار شغل در کشور ایجاد کرده است. این تعداد شغل باید مورد حمایت دولت قرار گیرد. اگر دولت ناگزیر باشد برای ایجاد هر شغل 50 میلیون تومان هزینه بپردازد، حفظ این تعداد شغل بسیار برای کشور ارزشمند است. حال در چنین شرایطی دولت اهمیتی برای صنعت چوب قایل نیست و وزیر جهاد کشاورزی دستوری صادر می‌کند و بدون اینکه به نظر کارشناسان توجه کند، برای کل جنگل‌های شمال یک نسخه می‌پیچد. این نسخه یکسان برای تمام جنگل‌های ایران غلط است و منطقی نیست. زیرا جنگل‌های شمال در تمام قسمت‌ها وضعیت مشابه ندارند. این جنگل‌ها در بخش‌هایی مخروبه هستند و در جاهای دیگر جزء بهترین‌های جهان به شمار می‌روند. در منطقه ناو اسالم تولید جنگل مثال زدنی است. درختان راش به صورت استوانه‌ای با قطر عالی در این منطقه وجود دارند. میزان رویش در این ناحیه سالانه بیش از هفت مترمکعب در هر هکتار است. در هشت‌پر و آستارا که جنگل‌های بدون طرح دارند و و مورد تجاوز واقع شده‌اند نیز جنگل مخروبه داریم. دولت برای تمام این مناطق دستور استراحت را داده است. این کلمات کارشناسی نیست. برای اینکه جنگل حفظ شود نیاز به قرق بان، اجرای طرح جنگلداری، جاده، رسیدگی از نظر فنی و علمی داریم. جنگل باید پایش شود. درختانی که به مرحله دیرزیستی رسیده، باید از جنگل خارج شود. نباید اجازه دهند یک درخت کهنسال در داخل جنگل سقوط کند و با خود پنجاه درخت سالم را هم بشکند و از بین ببرد. از این چوب می‌توان استفاده کرد. سقوط درختان کهنسال از مصادیق تبذیر یعنی ضایع کردن و مصرف نکردن است.

با توجه به اینکه فقط یک‌دهم درصد از رویش جنگل‌ها به صنعت چوب تزریق می‌شود، با قطع بهره‌برداری چه مشکلی برای این صنعت ایجاد می‌شود؟

زنجیره کامل صنایع چوب و کاغذ 300 هزار شغل ایجاد می‌کند. این صنعت شامل صنایع تبدیل اولیه و ثانویه بوده و زنجیره کامل صنعت مبلمان است. در کشور ما 60 هزار واحد درودگری وجود دارد. این واحدهای درودگری از چوب و تولیدات نئوپان و ام‌دی‌اف استفاده می‌کنند. باید ماده اولیه آنها را ما فراهم کنیم. اگر 500 هزار متر مکعبی که هر سال به صنعت تزریق شود، قطع کنند، قیمت چوب به خاطر افزایش تقاضا و کاهش عرضه، فوق العاده افزایش می‌یابد.

اگر دولت برنامه دقیقی داشته باشد که جلوی اختلالات بازار را بگیرد، مشکلات شما حل خواهد شد؟

دولت نمی‌تواند این کار را بکند. در حال حاضر صنعت چوب با دو میلیون متر مکعب کمبود چوب مواجه است.

با وجود کمبود ماده اولیه و نبود پتانسیل تولید چوب در ایران چرا مجوز جدید برای صنایع چوب صادر می‌شود؟

دلیلی ندارد که ما به منابع داخلی خود بیاندیشیم. کارخانجات می‌توانند چوب را از خارج وارد کنند و به کالای با ارزش برای صادرات تبدیل کنند. کشور ژاپن بزرگترین تولیدکننده کاغذ دنیا است. فنلاند و کانادا هم تولیدکنندگان بزرگ کاغذ جهان هستند. اما ژاپن از چوب‌ جنگل‌های خود استفاده نمی‌کند. تمام چوب آلاتی که در صنایع این کشور استفاده می‌شود، وارداتی است. دلیلی ندارد که بگویند که چون چوب به اندازه کافی ندارید، کاغذ تولید نکنید. ما در بخش صنایع چوب مزیت نسبی داریم. بهترین موقعیت ژئواکونومیک را در منطقه داریم. در جایی قرار گرفتیم که 400 میلیون نفر مصرف کننده در اطراف ما قرار گرفته‌اند. مواد شیمایی مورد نیاز در صنعت چوب بدون استثنا در داخل کشور تولید می‌شود. چسب اورئو فرمالدئید یکی از محصولاتی است که در داخل کشور تولید می‌شود. ماده اولیه این چسب متانول است. ایران بزرگ ترین و دومین تولیدکننده متانول جهان هستیم. هفتاد سال است که در صنعت چوب کارشناسان تحصیل‌کرده و متخصص تربیت شده‌اند. از این ها می‌توانیم استفاده کنیم. قیمت برق در کشور ما پایین است و این مزیت‌های نسبی به همراه دستمزد پایین به ما اجازه می‌دهد که کارخانه‌ای در داخل کشور ایجاد کنیم تا آن ها از منابع داخلی استفاده کنند و اگر کمبود ماده اولیه داشتیم از منابع خارجی استفاده کنند.

آیا ما صادرات محصولات چوبی داریم که ترکیه را رقیب خود می‌دانیم؟

صادرات محصولات چوبی قابل توجه نیست. حدود پنج درصد تولیدات داخلی را معمولا صادر می‌کنیم.

با این صادرات کم چگونه ترکیه را رقیب خود می‌دانیم؟

صادرات محصولات چوبی به این دلیل کم است که در داخل بازار داریم و این بازار تمام تولیدات را جذب می‌کند. ما برای تأمین نیاز داخلی و خودکفایی باید بازارهای داخلی را تأمین کنیم. در بخش نئوپان، مازاد تولید داریم که به کشورهایی نظیر عراق، ترکمنستان و افغانستان صادر می‌شود.

چرا صنعت دنبال تأمین چوب مورد نیاز از طریق زراعت چوب نبوده است؟

صاحبان صنایع به فکر بوده‌اند اما در تمام دنیا این‌گونه است که تقسیم کار صورت می‌گیرد. تولیدکننده از ابتدا تا انتهای زنجیره تولید را خود تأمین نمی‌کند. ما برای حل مشکل واردات 17 تا 18 است تلاش می‌کنیم و خسته شده‌ایم. وزارت صنایع شدیدا با موضوع توقف بهره‌برداری مخالف است. سازمان جنگل‌ها و حفظ نباتات تعارضاتی با هم دارد. سازمان حفاظت محیط زیست با سازمان‌های دیگر در تعارض است. وظیفه ریس جمهوری این است که بین دستگاه‌های مختلف هماهنگی ایجاد کند، اما در حال حاضر شاهد ناهماهنگی بین دستگاه‌ها هستیم. از یک سو وزارت صنایع ما را تشویق کرده که در صنعت چوب سرمایه‌گذاری کنیم و وعده داده که تأمین ماده اولیه از طریق وزارت جهاد کشاورزی مشکلی نخواهد داشت، اما از سوی دیگر شاهد این ناهماهنگی‌ها هستیم. سرمایه‌گذار همه زندگی خود را صرف واردات ماشین آلات کرده، اما در شرایط فعلی مجوز واردات به ما نمی‌دهند یا می‌گویند چوب را به طریقی وارد کنید که قیمت آن دو برابر شود. عدم توسعه زراعت چوب تقصیر بخش صنعت نیست. مگر زمین‌های کشور ایران در اختیار ماست. بخش زیادی از زمین‌ها جنگل‌های مخروبه و منابع ملی است که در اختیار دولت است. بارها به دولت نامه نوشتیم و درخواست کردیم زمین‌های ملی یا جنگل‌های مخروبه را به ما اجاره بدهید که زراعت چوب انجام شود. با زراعت چوب آب و هوای منطقه عوض می‌شود، حفاظت محیط زیست انجام می‌شود، ترسیب کربن رخ می‌دهد. بخش عمده دی اکسید کربن هوا در داخل چوب ذخیره می‌شود.اما دولت برای زراعت چوب پشتیبانی نمی‌کند. دولت باید وام بلند مدت با بهره کم به زارعان چوب بدهد. زراعت چوب یک برنامه‌ریزی بلند مدت حداقل 6 تا هفت ساله نیاز دارد. در این فاصله دولت باید کمک کند و بیمه کمک کند تا برای بخش خصوصی بصرفد که زمین را به زراعت چوب اختصاص دهد. در حال حاضر در بخش صنایع چوب کشور 215 هزار تریلیون ریال سرمایه‌گذاری انجام شده است. این سرمایه کمی نیست اگر این صنعت متوقف شود دولت باید در سال میلیاردها دلار پول واردات مواد اولیه مختلف را بدهد./

L-950922-01