خفاش‌ها در خدمت کشاورزی و تعادل اکوسیستم

مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: متأسفانه نشر و اشاعه اکاذیب و مطالب غیرعلمی درباره خواص درمانی و ارزش لانه این حیوانات که حتی در سطح تجارت معمول و بین‌الملل هم مطرح نیست، یک موج مخرب و بی‌نتیجه در بین سودجویان و افراد ناآگاه ایجاد کرده که منجر به هجوم و فعالیت غیرقانونی و ورود آن‌ها به محل‌های زندگی این حیوانات و برداشت و تخریب مکان‌های حضور خفاش‌ها شده است.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست (پام)، طاهره افتخاری مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: با وجود فواید و نقش بسیار مهم خفاش‌ها در طبیعت، عوامل اصلی تهدید آن‌ها که شامل تخریب و ناامنی زیستگاه‌های تغذیه‌ای یا محل‌های استراحت آن‌هاست مدتی است که گریبان‌گیر خفاش‌های کشور شده است.

وی افزود: متأسفانه نشر و اشاعه اکاذیب و مطالب غیرعلمی درباره خواص درمانی و ارزش لانه این حیوانات که حتی در سطح تجارت معمول و بین‌الملل هم مطرح نیست، یک موج مخرب و بی‌نتیجه در بین سودجویان و افراد ناآگاه ایجاد کرده که منجر به هجوم و فعالیت غیرقانونی و ورود آن‌ها به محل‌های زندگی این حیوانات و برداشت و تخریب مکان‌های حضور خفاش‌ها که به غلط لانه معرفی شده است.

افتخاری تصریح کرد: این امر باعث تخریب زیستگاه، بر هم زدن امنیت آن و ایجاد استرس به‌ویژه در فصل زادآوری و ترک و رها کردن فرزندان توسط والدین خفاش شده است.

وی تأکید کرد: این قبیل فعالیت‌ها به‌تبع طبق قانون و مصوبات زیست‌محیطی مرتبط، غیرقابل‌توجیه بوده و با مسببان این امر مقابله شده و پیگرد قانونی خواهد داشت. این شایعات و تبلیغات صرفاً روش جدیدی برای کلاه‌برداری و سوءاستفاده از افراد ناآگاه است و سود وعده داده‌شده به متخلفان را هم به همراه ندارد.

افتخاری خاطرنشان کرد: بنا بر مطالعات صورت گرفته توسط گروه جانوری دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست، راسته خفاش‌ها تنها پستانداران باقدرت پرواز واقعی هستند که در تمامی دنیا به‌جز نواحی قطبی و مناطق بسیار گرم زندگی می‌کنند.

این گزارش می‌افزاید، فرحناز آذین رئیس گروه جانوری موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط‌زیست افزود: این راسته با 19 خانواده و بیش از یک هزار و 250 گونه در دنیا تقریباً یک‌چهارم فون پستانداران را شامل می‌شوند. کشور ایران تنوع قابل‌توجهی از گونه‌های خفاش را به نسبت وسعت خود دارد و به همین دلیل در طی دهه‌های اخیر مطالعات وسیعی درباره خفاش‌های ایران صورت گرفته و مطابق با آخرین بررسی‌ها بیش از 50 گونه خفاش (8 خانواده و 16 جنس) در ایران شناسایی‌شده‌اند که این رقم بالاترین تعداد در خاورمیانه محسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: به استثنای یک‌گونه از خفاش‌های ایران که میوه‌خوار است مابقی حشره‌خوار هستند. آن‌ها با تغذیه از انواع حشرات آفت و کمک به گرده‌افشانی و انتشار دانه گیاهان، نقش حیاتی در حفظ تعادل و سلامت اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند.

فضولات این حیوان حاوی مقدار زیادی مواد معدنی به‌ویژه نیتروژن است و کود بسیار مناسبی در کشاورزی محسوب می‌شود. خفاش‌ها خواب زمستانی دارند، شبگرد بوده و در نواحی تاریک و به‌طور عمده در سوراخ و شکاف درختان، سنگ‌ها و غارها به‌صورت آویزان از سقف بسر می‌برند و درواقع لانه‌سازی نمی‌کنند.

آذین تأکید کرد: مطابق با فهرست سرخ IUCN حدود 25 درصد خفاش‌ها در وضعیت در معرض تهدید قرار دارند؛ لذا تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت حفاظت خفاش‌های تلاش برای آشنایی عموم با نقش مفید آن‌ها برای ادامه بقا و رفاه جوامع انسانی و حفظ تنوع زیستی از ضروریات است.

شایان ذکر است، طبق تحقیقات اخیر گفته شده که بزاق خفاش خون‌آشام وامپیر vampire bat (Desmodus rotundus) به‌ویژه آنزیم دسموتپلاز (DSPA) موجود در آن، می‌تواند از تشکیل لخته خون و سکته مغزی در انسان جلوگیری کند، اما به‌طورقطع این نوع خفاش در ایران وجود ندارد ضمن اینکه لانه فرضی یا باقیمانده بزاق هم که در مجاورت هوا و گذشت زمان قرارگرفته باشد دارای چنین نقشی نخواهد بود./