کشاورزی پیش‌نیاز امنیت غذایی است

کشاورزی منبع مهمی برای امرار معاش است؛ چرا که کشاورزی آغاز فرآیند تولید غذا و بسیاری از محصولات مطلوب و موردنیاز به وسیله کاشتن گیاهان و پرورش حیوانات اهلی به شمار می‌رود. کشاورزی هنر مدیریت رشد گیاهان و حیوانات برای استفاده و بهره انسانی است.

کشاورزی مدرن چیست؟

کشاورزی مدرن یک نگرش در حال تکامل برای نوآوری‌های کشاورزی و فعالیت‌های زراعی است که به کشاورزان کمک می‌کند تا کارایی را افزایش دهند و شمار منابع طبیعی مانند آب، زمین و انرژی لازم برای تامین غذا و فیبر مورد نیاز جهان را کاهش دهند. کشاورزی تجاری، کشاورزی متراکم (نوعی کشاورزی که در آن توجه و کار زیاد و سرمایه‌گذاری شرط اصلی است.)، کشاورزی ارگانیک و کشاورزی پایدار عناوین دیگری از کشاورزی مدرن هستند.

اثر کشاورزی مدرن بر محیط‌زیست

همان‌طور که می‌دانیم کشاورزی مدرن، مقرون به صرفه بودن غذای ما را افزایش داده است، عرضه مواد غذایی را افزایش می‌دهد، از بابت امنیت غذایی اطمینان ایجاد می‌کند و پایداری را افزایش داده و سوخت‌های زیستی بیشتری تولید می‌کند. (سوخت زیستی (biofuel) که از انواع سوخت‌های تجدید‌پذیر است، یک سوخت گازی، مایع یا جامد است که محتوای انرژی آن از منابع زیستی به دست آمده است. این سوخت از فرآیند فتوسنتز مشتق شده و در نتیجه اغلب به عنوان یک منبع انرژی خورشیدی در نظر گرفته می‌شود.)

اما در عین‌حال، کشاورزی مدرن منجر به مشکلات محیط‌زیستی نیز می‌شود؛ چرا که این نوع کشاورزی بر مبنای تکنیک «داده بالا-ستانده بالا» فعالیت می‌کند که از بذرهای دورگه هیبریدی ارقام پرمحصول و آب فراوان، کود‌ها و آفت‌کش‌ها استفاده می‌کند. (بذر دورگه هیبریدی به صورت مستقیم از الحاق دو والد که از نظر ژنتیکی با هم کاملا متفاوت هستند تولید می‌شود. بذر هیبریدی دورگه نهایتا به شکل بذری در می‌آید که صفات هر دو والد را داراست و به نوعی می‌توان گفت این بذر نسبت به والدین خود برتری کامل دارد.) در زیر اثرات کشاورزی مدرن روی محیط‌زیست بیان شده است:

فرسایش خاک

حاصلخیزترین خاک کشتزارها به دلیل عرضه بی‌رویه آب از بین رفته‌اند. این امر منجر به فقدان خاک مغذی می‌شود که بهره‌وری را مختل می‌کند. همچنین منجر به گرمایش جهانی می‌شود چرا که گل و لای پهنه‌های آبی، منجر به آزادسازی کربن خاک از ماده آلی ذره‌ای (POM) می‌شود.

آلودگی آب‌های زیرزمینی

آب‌های زیرزمینی یکی از منابع مهم آبیاری به حساب می‌آیند. کودهای شیمیایی نیتروژن‌دار در مزارع کشاورزی، مواد مغذی خاک را می‌گیرد و در نهایت آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند. وقتی سطح نیترات آب‌های زیرزمینی از 25 میلی‌گرم بر لیتر تجاوز می‌کند، آن گاه می‌توانند منجر به خطرات جدی برای سلامتی شوند که به «سندرم کودک آبی¹» مشهور است که بیشتر از همه بر نوزادان تاثیر می‌گذارد و حتی منجر به مرگ آنها نیز می‌شود.

غرقاب‌شدگی و شوری

شوری خاک یکی از دلایل بهره‌وری پایین است که تنها به دلیل مدیریت نامناسب فاضلاب کشاورزی ایجاد می‌شود. در این موقعیت، ریشه‌های گیاهان هوای کافی برای تنفس دریافت نمی‌کنند و در نتیجه منجر به بازدهی پایین محصولات زراعی و استحکام مکانیکی پایین می‌شود.

این امر به دلیل افزایش مواد مصنوعی یا غیرمصنوعی مانند نیترات و فسفر از طریق کودهای شیمیایی یا فاضلاب به یک سیستم آب تمیز است. و منجر به افزایش در بهره‌وری اولیه پهنه آبی یا رشد فیتوپلانکتون‌ها می‌شود. (فیتوپلانکتون‌ها دسته‌ای از پلانکتون‌ها هستند که قادر به خودپروردگی هستند و می‌توانند با استفاده از نور خورشید فتوسنتز کنند و غذا تولید کنند که این غذا هم به مصرف خود و هم به مصرف موجودات دیگر می‌رسد.)

استفاده مفرط از کودهای شیمیایی که شامل نیتروژن و فسفر است، منجر به تغذیه بی‌رویه دریاچه‌ها و پهنه‌های آبی می‌شود و پدیده eutrophication  را ایجاد می‌کند. (انباشتگی خوراک آبی یا (Eutrophication)  پاسخ اکوسیستم‌های آبی نسبت به افزایش بیش از حد مواد مغذی مانند فسفر یا نیتروژن در آن‌هاست. اغلب این مواد مغذی از طریق راه یافتن مازاد کودهای شیمایی که در کشاورزی استفاده می‌شود و یا پساب‌  (مانند فاضلاب‌ شهری) وارد آب می‌شوند.

استفاده بیش از اندازه از آفت‌کش‌ها

آفت‌کش‌های بسیاری وجود دارند که برای نابودی آفت‌ها و افزایش تولید محصول استفاده شده‌اند. آرسنیک، سولفور، سرب و جیوه برای کشتن آفت‌ها استفاده می‌شدند. به عنوان مثال، دیکرو دیفنیل تری کلرواتان یا ددت به عنوان معروفترین عامل شیمیایی مبارزه با آفات استفاده می‌شد اما متاسفانه آفات مفید را نیز هدف قرار می‌داد. از همه مهم‌تر، بسیاری از آفات غیرقابل‌تجزیه هستند که به زنجیره غذایی مرتبط بوده که برای انسان بسیار مضر هستند.

اهمیت نسبی کشاورزی با شروع صنعتی‌سازی به طور پیوسته کاهش یافته است و در سال 2006 برای اولین بار در تاریخ بخش خدمات، از کشاورزی- به عنوان بخشی اقتصادی که اکثر افراد را در سراسر جهان استخدام می‌کند- پیشی گرفت. اما اغلب فراموش می‌کنیم که اگر ما برای زنده ماندن نیاز به غذا داریم پس نیاز به کشاورزی نیز خواهیم داشت.

پی‌نوشت:

1. سندروم بچه آبی به نوزادی اطلاق می‌شود که به سیانوز (یرقان آبی/ازرق) مبتلا است. این بیماری زمانی در نوزاد ایجاد می‌شود که ارگان‌ها، سلول‌ها و بافت‌های بدن به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کنند و رنگ آن‌ها از صورتی به آبی تغییر می‌یابد.