مشارکت مردم منطقه، مدل سوم زبالهزدایی و جذب گردشگر
عزم جزم بومیها برای مدیریت پسماند
ورود گردشگری به روستاهای دورافتاده تأثیری جدی بر زبالهها در این مناطق گذاشته است
مدیر واحد طبیعتگردی سازمان حفاظت محیط زیست از مدل سومی در انتخاب روستای گردشگری نام میبرد که در آن مردم پایه اصلی ایجاد جاذبه گردشگری و مدیریت پسماندها میشوند تا روستای خود را به عنوان روستای مقصد گردشگری جا انداخته و در نهایت به سمت قرار گرفتن در فهرست رسمی روستاهای هدف گردشگری حرکت کنند.
صنعت سبز گردشگری گرچه توانسته است توسعه روستایی را به همراه داشته و به تزریق درآمد در مناطق دورافتاده کمک کند، اما با توجه به در نظر نگرفتن تمام مؤلفههای پایداری، آسیبهای زیستمحیطی در این مناطق را نیز به همراه داشته است. جامعه روستایی عموماً زبالههای تر را به مصرف دام میرساند و ازآنجاکه اغلب مواد غذایی اعم از لبنیات، رشته، حبوبات، صیفیجات و. را یا خود تأمین کرده و یا از روستاهای اطراف بهصورت فلهای تأمین میکند، و در این میان زبالههای خشک در کمترین مقدار تولید میشود. در کمتر روستایی است که مردم نیاز به استفاده از آبمعدنی داشته باشند و یا لبنیات خود را در بستهبندیهای مرسوم بازار بخرند. ازاینروست که مغازهها بهویژه در روستاهای کوچک به مکانی سوتوکور و تنها برای خرید تنقلات برای فرزندان یا خرید برخی اقلام بهداشتی تبدیلشدهاند. ورود گردشگری به روستاهای دورافتاده اما تأثیری جدی بر زبالهها در این مناطق گذاشته است.
حجم بالای زبالههای خشک و تر در اطراف روستاهایی که بهعنوان مقصد گردشگری شناختهشدهاند پراکنده شده و پسماندهای رهاشده با آلوده کردن خاک، تخریب محیطزیست را به همراه دارند ضمن اینکه شیرابههای آنها آب و خاک را در این مناطق آلوده کردهاند. سوزاندن این زبالهها بهعنوان راهحلی از سوی اهالی مشکل دیگری را ایجاد کرده و تولید گازهای سمی و آلودگی هوا در این مناطق را در پی داشته است.
مدیر واحد طبیعتگردی سازمان حفاظت محیطزیست به «ایانا» میگوید: سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری بر مبنای مجموعهای از مؤلفهها، برخی روستاها را بهعنوان روستای هدف گردشگری انتخاب میکند. یکی از ملاکهای این انتخاب، سابقه استقبال گردشگران از این روستاهاست به این معنا که طی مهرومومها مردم در مراسم مختلف به این روستاها مراجعه میکنند، بهاینترتیب با قرار گرفتن آنها در فهرست روستاهای هدف گردشگری، میتوان برای آنها مجموعهای از امکانات را در نظر گرفت.
ایمان هادی میافزاید: برخی روستاها سابقه بازدید گردشگر ندارند اما جاذبههای فرهنگی، طبیعی یا تاریخی دارند که مغفول مانده است، در این حالت سازمان میراث فرهنگی برای دیده شدن این جاذبهها آنها را بهعنوان روستای هدف انتخاب میکند اما چه سابقه بازدید داشته و چه نداشته باشند، توجه زیادی به زیرساختهای موجود در روستاها نشده و مدیریت پسماند ازجمله مواردی است که در این روستاها در اولویت قرار ندارد.
او از مدل سومی در انتخاب روستای گردشگری نام میبرد که در آن مردم پایه اصلی ایجاد جاذبه گردشگری میشوند و بااینکه در روستایشان جاذبه ویژهای ندارند از داشتههای خود در حوزههای مختلف نظیر مهمانپذیری و ... بهره میگیرند تا روستای خود را بهعنوان روستای مقصد گردشگری جا انداخته و درنهایت به سمت قرار گرفتن در فهرست رسمی روستای هدف گردشگری حرکت کنند. هادی همچنین از سرمایهگذاری در مناطق نمونه خبر داده و میگوید: در پارکهای جنگلی وزارت جهاد کشاورزی و در برخی مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست نیز شاهد رونق صنعت گردشگری هستیم که در این دو مورد در خصوص جمعآوری پسماند برنامههایی وجود دارد و تلاش میشود زبالهها در این محدودهها جمعآوری شوند.
برای رفع چالش پسماند چه باید کرد؟ هادی پاسخ میدهد: در برخی روستاها شاهدیم تورگردانها و راهنمایان تور آموزش خوبی دیده و در این حوزه دغدغه دارند. آنها پیش از ورود به روستا آموزشهای لازم را به گردشگران میدهند، در این حالت پسماندها جمعآوریشده و توسط تور به اولین شهر نزدیک روستا منتقل میشود تا با توجه به مدیریت پسماند در شهرها در این فرآیند وارد شوند. اما در روستاهایی که بازدیدها به شکل پراکنده از سوی اشخاص و یا خانوادهها انجامشده و به شکل سامانمند توسط تورها انجام نمیشود همهچیز بستگی به مردم محلی دارد.
او اضافه میکند: در برخی روستاها، اهالی بهواسطه دغدغهای که نسبت به نظافت منطقه خوددارند زبالهها را جمعآوری کرده و نسبت به امحای آنها اقدام میکنند. دریافت ورودیه از گردشگران برای تأمین هزینه مدیریت پسماند از دیگر راهکارهایی است که در پیشگرفته شده و حتی به گردشگران کیسههای پلاستیکی برای جمعآوری زبالههایشان داده میشود.
بسیاری از روستاهای هدف گردشگری در نزدیکی عرصههای طبیعی و مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیطزیست قرارگرفتهاند، درحالیکه برنامه مدیریت پسماند در آنها انجام نمیشود، کدام ارگان باید در این زمینه اقدام کند؟ هادی میگوید: در نقاط مرزی مناطق چهارگانه، ما اشرافی به وضعیت مدیریت پسماند نداریم و حداقل انتظار این است که تورها توجیه شوند که زبالهها را پخش نکنند. زیرا تفکیک و مدیریت از مبدأ بسیار ارزانتر از جمعآوری زبالهها بوده و خطرات کمتری برای محیطزیست و حیاتوحش در این مناطق دارد.
او از برخی اقامتگاههای برمگردی بهعنوان نمونههای موفق مدیریت پسماند نام میبرد و میگوید: در بومکلبه ترکمن یا اکو کمپ متین آباد، مدیریت پسماند به شکل مناسبی انجام میشود. در بسیاری از اقامتگاهها شاهد حضور سطلهای تفکیک زباله هستیم اما در مناطقی مانند جنگل ابر که وسعت بالایی دارند مدیریت زباله کار بسیار دشواری است. در این مناطق ما نیازمند فرهنگسازی و آموزش هستیم.
مدیر واحد طبیعتگردی سازمان حفاظت محیطزیست در اینباره که در بسیاری از روستاها از سوزاندن بهعنوان راهکار دفع زباله استفاده میشود، عنوان میکند: سوزاندن باید از آخرین روشها برای امحا زباله باشد. سوزاندن زباله به تولید گازهای سمی میانجامد و هوا را آلوده میکند. ازاینروست که حداقل در این روستاها میتوان شیوه زغالگیری آموزش داده و تبدیل زبالههای تر به کمپوست انجام شود.
دیدگاه تان را بنویسید