گره کور در میادین میوه و تره‌بار شهرداری/ کمیسیون معاملات، هیچ مگو، هیچ مپرس...

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - شیرین سعیدی:

سازمان میادین میوه و تره‌بار از آن‌جمله جاها و مکان‌هایی است که با توجه به نوع کارکرد و عملکرد آن به قدری در زندگی مردم شهری جا باز کرده که کسی نمی‌تواند اهمیت وجود آن را در زنگی شهری به‌ویژه کلان‌شهرها منکر شود، اما اینکه این میادین چگونه به اینجا رسیده‌اند به یک طرف، اما رسیدن به داخل این میادین و عرضه محصولات و کالاها در این میادین، داستان دیگری است که نقاط مبهم و کور بسیاری دارد. این نقاط کور هم از آن جهت اهمیت دارد که نحوه ورود به میادین بازار میوه و تره‌بار و عرضه محصولات آن چگونه و با استفاده از چه شیوه‌ای انجام می‌شود.

قوانین این سازمان نیز از سال 76 تا چند سال اخیر، تغییر خاصی نداشته، اما باتوجه به تغییر وضعیت، شرایط برای اجاره غرفه‌ها نیز تغییرات خاصی داشته است. اجاره غرفه‌ها بر اساس سال زراعی تعیین می‌شود. یعنی یک یا دوبار در سال، اما غرفه‌ها یک ساله اجاره می‌شود. همه غرفه‌ها، چه پروتئینی و چه میوه و سبزیجات و .... به همین شیوه اجاره می‌شوند و فقط غرفه‌های خشکبار از طریق مزایده برای اجاره عرضه می‌شوند.

البته یک استثناء در اجاره غرفه‌ها وجود دارد. غرفه‌های میدان بهمن که یکی از میادین اصلی به حساب می‌آید و فقط از طریق مزایده اجاره داده می‌شود. در ضمن به کالایی مانند خرما که از ابتدا برای خرید آن درجه کیفی مشخص می‌شود، بقیه کالاها در هنگام اجاره غرفه، درجه‌بندی کیفی نمی‌شود. البته تا حدودی طرح دست‌چین میوه این مشکل را حل کرده است، اما اینکه از ابتدا به بهره‌بردار اعلام نمی‌شود که کالاهایش را با چه کیفیتی باید عرضه کند، ولی پس از اجاره غرفه بازرسی‌های متعدد برای کنترل کیفی کالاهای عرضه شده می‌گذارند، هزینه‌ها را بیش از پیش بالا می‌برد.

اجاره غرفه‌ها

آنچه که توسط سازمان میادین و همچنین سایت این سازمان اعلام شده، نشان می‌دهد که برای این کار یک شیوه ساده وجود دارد. یک تولیدکننده محصول (میوه، سبزیجات و مواد پروتئینی) می‌تواند مدارک لازم را که نشان می‌دهد تولیدکننده است، به ادارات جهاد کشاورزی بخش، شهرستان و استان ارائه کرده و پس از تایید اداره جهاد کشاورزی، باقی مدارک را نیز تکمیل کرده و برای اجاره غرفه در بازار میادین میوه و تره‌بار در انتظار باشد.

اما درست از این نقطه به بعد همه چیز مبهم است. این مدارک پس از ارسال به سازمان میادین به بخشی به نام "کمیسیون معاملات" می‌رود. اما اینکه این کمیسیون شامل چه کسانی است، از چه بخش‌ها یا ویژگی‌هایی برخوردار است، چگونه افراد را برای اجاره غرف انتخاب می‌کنند، هیچ اثری دیده نمی‌شود! معاونت‌های شهرداری و حتی خود سازمان میادین نیز ابراز تمایلی برای این موضوع نکرده که اطلاع دقیقی از این کمیسیون ارائه کند. سازمان تنها به گفتن این نکته بسنده کرده است " این کمیسیون شامل کارشناسانی است که از بیرون سازمان این کار را انجام می‌دهند. به این دلیل از کارشناسان از خارج از سازمان میادین انتخاب شده‌اند که شبهه وجود رانت یا استفاده از اطلاعات وجود نداشته باشد."

نکته جالب اینجاست که حتی عنوان یا جایگاه حقوقی این اعضا هم پوشیده است و کسی نمی‌داند این افراد چه کسانی هستند!

نکته جالب‌تر اینکه اتحادیه‌های صنفی یا تعاونی‌های کشاورزی که می‌توانند در این موضوع ذی‌حق و ذی‌نفع باشند نیز در این کمیسیون وجود ندارند و آن‌ها نیز از اعضای این کمیسیون بی‌اطلاع هستند و مسئولانی (چه در داخل سازمان میادین، چه در معاونت خدمات شهری شهرداری، چه در شورای شهر کمیسیون خدمات شهری) هم که می‌توانستند به این پرسش که چه کسانی اعضای این کمیسیون هستند یا چطور این کمیسیون افراد را برای اجاره غرفه واجد شرایط اعلام می‌کنند، با وجود پیگیری هیچ پاسخی داده نشد.

دست‌چین و هزینه‌هایش

دانستن اینکه آیا به واقع غرفه‌ها به دست اهلش می‌رسد یا نه، کار دشواری نیست؛ اما مشکل اینجاست که بهره‌برداران غرفه‌ها تا چه اندازه می‌توانند روند گرفتن یک غرفه در میادین میوه و تره‌بار شهرداری را آشکار کنند و بگویند چطور و چگونه این غرفه‌ها را اجاره کرده‌اند؟

وقتی که از هرم داغ هوا فرار می‌کنی، باید برای رسیدن به سالن بازار روز از بین مردم بخزی و خودت را داخل بکشی. چون جایی و فضایی برای رد شدن نیست. روز ماقبل تعطیل است و بسیاری از مشتریان برای روزهای تعطیل هم خرید می‌کنند. زن میانسال و همراهش می‌پرسند: شما آخر صف هستید؟ اشکالی ندارد وسیله‌ها را پشت سر شما بگذاریم؟

منتظر جوابمان نمی‌شوند و برای گرفتن چند قلم جنس دیگر به قسمت جلویی غرفه می‌روند. بعد از برگشتن دست‌های خانم میانسال یا چند پلاستیک پر شده است.

- ... خدارو شکر الان می‌شود میوه و سبزی را جدا کرد. پیش از این مجبور بودیم که هر چیزی را که غرفه‌دار در پلاستیک می‌ریزد بخریم و ببریم.

خانم بیش از آنکه به‌دنبال پاسخ حرف‌هایش باشد، در حال صحبت کردن با خودش است. وقتی جلوی ترازو می‌رسد، اشاره به کیسه‌های پلاستیکی پر شده با سبزیجات می‌کند و می‌پرسد: این ها کیلویی چند؟ که ترازودار بی‌آنکه صحبتی کند اشاره به نوشته‌ای بزرگ روی یک تکه کاغذ زرد رنگ می‌کند: "این سبزیجات پس از سورت و انتخاب سبزیجات جدا شده است. هر بسته 1000 تومان!"

می‌پرسم: برای‌تان صرف می‌کند که سبزیجات را با این شیوه بفروشید؟

- صرف که نه، ولی چاره‌ای نداریم. هم اجاره‌ها بالاست و هم نمی‌توانیم این سبزی‌ها را بفروشیم. ما غرفه دست‌چین هستیم. بگذاریم هم، مشتری نمی‌برد. بنابراین آن ها را جدا می‌کنیم که آسیب کمتری ببیند و حداقل اینطوری با قیمت کمتر فروخته شود. هرچند که ممکن است هزینه‌های‌مان را کمی بالا ببرد.

- مگر چقدر اجاره غرفه می‌دهید؟

جوانک ترازودار می‌خندد و می‌گوید: نمی‌دانم برادر بزرگم غرفه را اجاره کرده. البته با یکی از هم ولایتی‌ها شریک است و به گمانم غرفه به اسم او اجاره شده است. اما بیشتر محصولات عرضه شده در این غرفه از محصولات خودمان است و هزینه‌های غرفه هم با خودمان است.

- چه هزینه‌هایی؟

- هزینه‌های تعمیر یا نگهداری مثل رنگ کردن و... البته یک شانس هم داریم که جای برای محل اسکان کارگرها داریم. در غیر این صورت هزینه‌هایمان خیلی بالاتر از این می‌شد.

کدام تولیدکننده؟

در سایت خود سازمان میادین میوه و تره‌بار شهرداری عنوان شده که این سازمان برای دسترسی بی‌واسطه مردم (به‌عنوان مصرف‌کننده) به کالاهای تولیدشده تأسیس شده است. در واقع سازمان میادین برای کوتاه کردن فاصله بین تولیدکننده و عرضه‌کننده به وجود آمده است، اما به‌نظر می‌رسد به دلایل مختلفی این موضوع برای تولیدکنندگان جذابیت چندانی ندارد.

سیدحسین مهاجران، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی درباره ورود تولیدکنندگان به میادین میوه و تره‌بار به خبرنگار ایانا می‌گوید: اینکه گفته می‌شود میادین میوه و تره‌بار رابط بین تولیدکننده و مصرف‌کننده واقعی است تا حدود زیادی بزرگ‌نمایی شده است. در واقع افرادی که در میادین میوه و تره‌بار حضور دارند، رفتاری شبیه به دلالان دارند تا تولیدکنندگان میوه و تره‌بار. تا جایی که ما اطلاع داریم تولیدکننده واقعی تمایلی برای حضور در میادین میوه و تره‌بار شهرداری ندارند.

او دلایل عدم رغبت تولیدکنندگان واقعی به حضور در میادین میوه و تره‌بار را این طور توضیح می‌دهد: تولید در بخش کشاورزی یک بخش است و توزیع و فروش موضوع دیگر. یک تولیدکننده وقتی درگیر تولید است، دیگر زمانی برای درگیر شدن برای حمل، توزیع و فروش ندارد. درواقع برایش نمی‌صرفد که در این بخش هم درگیر شود. در واقع هزینه‌هایی که این بخش به تولیدکننده تحمیل می‌کند، اجازه این را نمی‌دهد که تولیدکننده وارد بخش توزیع و فروش شود.

مهاجران اضافه می‌کند: علاوه بر همه آنچه که گفته شد، روند واگذاری غرفه‌های میادین میوه و تره‌بار ابهام‌های بسیاری دارد. پس از این همه سال که از تأسیس میادین می‌گذرد، هنوز مشخص نیست بر چه اساس و مدارکی غرفه‌ها اجاره داده می‌شود.

او اضافه می‌کند: ما با بسیاری از تولید کنندگان در تماس هستیم. بیشتر آن‌ها عنوان می‌کنند که اجاره این غرفه‌ها به آن سادگی که گفته می‌شود یا در خود سایت سازمان میادین می‌گویند نیست. در واقع بیشتر غرفه‌ها در اختیار تولیدکنندگان نیست و کیفیت کالاهای ارائه شده نیز از نوع درجه یک یا ممتاز نیست؛ بنابراین به نظر می‌رسد بیش از آنکه تولید کنندگان در میادین باشند، دلالان یا فروشندگان در میادین حضور دارند.

شرایط واگذاری و دلایل

بر اساس مصوبه شورای انقلاب، در بهمن ماه سال 1358 خورشیدی، سازمان میادین میوه و تره‌بار و فرآورده‌های کشاورزی زیر نظر شهرداری تهران تشکیل شد. هدف از تشکیل این سازمان تهیه و توزیع میوه و تره‌بار و فرآورده‌های کشاورزی مورد مصرف مردم و همچنین کوتاه کردن دست واسطه‌ها از طریق ایجاد ارتباط مستقیم بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بود.

نخستین میدان پس از تشکیل این سازمان، میدان جلال آل‌احمد بود که در همان سال 1358 احداث شد و به بهره‌برداری رسید. در سال 1359 میادین صادقیه و آزادی و در سال 1360 میدان پیروزی راه‌اندازی شد و سپس تا سال 1367 هیچ‌گونه توسعه‌ای انجام نشد، اما در سال 1367 و 1368 بازارهای مجیدیه و پونک و در سال 1369 میدان لواسانی و تهرانسر افتتاح شدند.

استقبال شدید مردم از این میادین و بازارها، ضرورت احداث میادین بیشتر را در سطح شهر تهران بیش از پیش نمایان کرد. تا آنجا که مقرر شد سازمان میادین میوه و تره‌بار و فرآورده‌های کشاورزی بر اساس یک لایحه قانونی دایر شده و در آن لایحه، نحوه واگذاری اماکن و میادین و غرفه‌های تعیین شود.

تصویب این لایحه و تعیین ضوابط انجام کار سبب شد تا تعداد میادین و بازارها که در سال 1370 فقط هفت واحد بود، در مدت سه سال (تا پایان سال 1373) به 44 واحد افزایش یابد. در واقع توسعه کمی و کیفی بازارهای محلی در راستای سیاست‌های مبارزه با گران‌فروشی در برنامه‌های شهرداری تهران قرار گرفت. به‌طوری‌که هم‌اکنون 18 میدان و 201 بازار و بازار محله‌ای (در مجموع 219 واحد به جز میدان مرکزی) فعال هستند.

واگذاری تعدادی از اماکن عرضه محصولات کشاورزی، با توجه به تقویم زراعی مناطق مختلف کشور (زمان برداشت محصول) به تولیدکنندگان واجد شرایط، طی دو نوبت در سال انجام می‌شود، بر همین اساس کشاورزان استان‌های مندرج در متن آگهی فراخوان، می‌توانند پس از رؤیت آگهی فراخوان که در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار درج می‌شود با مراجعه به مراکز جهاد کشاورزی استان‌های مربوطه، ضمن اخذ مدارک و تکمیل فرم‌های مربوطه، پس از تأیید ادارات جهاد کشاورزی بخش، شهرستان و استان مورد نظر، نسبت به ارسال مدارک تکمیلی، از طریق پست سفارشی به آدرس مندرج در آگهی اقدام تا پس از انجام مراحل کارشناسی پرونده‌های ارسالی موضوع در دستور کار شورای واگذاری و کمیسیون معاملات جهت اتخاذ تصمیم لازم قرار گیرد./

عکس‌ها: آرشیو ایانا - محمد یوسفی

R-960412-01