بررسی فرصتی تاریخی در گسترش روابط تجاری در بخش کشاورزی در پی تمدید تحریم همسایه شمالی از سوی اتحادیه اروپا
فرصت تحریم روسیه برای ایران
از آنجاکه اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین شرکای تجاری روسیه است، ممنوعیت واردات مواد غذایی از اتحادیه اروپا به روسیه فرصت بسیار مناسبی را برای گسترش بالقوه روابط تجاری در حوزه مواد غذایی و کشاورزی بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه فراهم کرده است. از طرف دیگر، روسیه یکی از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده و اجرایی شدن موافقت‌نامه تشکیل منطقه تجارت آزاد بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال‌های آتی، می‌تواند زمینه لازم برای گسترش هر چه بیشتر این رابطه تجاری را فراهم سازد.
به گزارش خبرنگار ایانا، تمدید تحریم اقتصادی روسیه توسط اتحادیه اروپا به‌عنوان فرصتی برای گسترش روابط تجاری بخش کشاورزی ایران با روسیه می‌تواند مطرح باشد، اما در کنار آن، عدم توجه به وجود رقیب جدی (ترکیه) می‌تواند چشم‌انداز توسعه روابط تجاری در بخش کشاورزی با روسیه را تحت‌الشعاع قرار دهد. یک پژوهشگر حوزه اقتصاد کشاورزی با نگاهی به پتانسیل‌های ایجاد شده در پی تمدید تحریم اتحادیه اروپا در قبال روسیه، از فرصت‌هایی می‌گوید که ایران می‌تواند با اتکای آن، توسعه صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی را بهبود بخشد.
رضا حیدری، پژوهشگر مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی در گفت‌وگو با «ایانا» با اشاره به تمدید تحریم اقتصادی روسیه توسط اتحادیه اروپا، آن را فرصتی برای گسترش روابط تجاری در حوزه کشاورزی بین ایران و روسیه دانسته و می‌گوید: «اتحادیه اروپا در ۲۰ آذرماه سال جاری (۱۰ دسامبر ۲۰۲۰)، تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه را تا اوایل تابستان سال آینده (۳۱ جولای سال ۲۰۲۱) تمدید کرد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۴، اتحادیه اروپا به دلیل وقایع اوکراین و الحاق دوباره کریمه به روسیه، این کشور را تحریم کرده بود.»
حیدری با بیان اینکه از آن زمان به بعد، تحریم‌ها به‌طور مکرر تمدید شده است، به اقدام متقابل روسیه در قبال اروپا اشاره کرده و می‌افزاید: «در مقابل، مقامات مسکو تأکید کرده‌اند که درباره لغو همه پرسی الحاق شبه جزیره کریمه، یا هیچ‌کس مذاکره نخواهد کرد و خواستار لغو این تحریم‌ها نیز نخواهد شد. در پاسخ به تحریم‌های اتحادیه اروپا، مسکو ورود ۸۹ مقام اروپایی به روسیه را ممنوع کرد. همچنین واردات مواد غذایی و کشاورزی از اتحادیه اروپاء (نروژ و استرالیا) و صادرات شکلات، سیب زمینی و لبنیات به اوکراین و همچنین صادرات ماشین‌آلات ریلی و گاز به اروپا را نیز ممنوع کرده است.»
این پژوهشگر تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه را در سه دسته تقسیم کرده و می‌گوید: «تحریم‌های اتحادیه اروپا در قبال روسیه را می‌توان به سه دسته ۱) تحریم‌های دیپلماتیک تعلیق شرکت روسیه در اجلاس G8 و لغو مذاکرات روسیه با اتحادیه اروپا، ۲) تحریم‌های انفرادی (ممنوعیت سفر اتباع روس به اروپا و بلوکه کردن دارایی‌های آنها) و ۳) تحریم‌های اقتصادی در بخش‌های دفاعی، سرمایه‌گذاری روابط تجاری و صنعت نفت تقسیم‌بندی کرد.»
فرصت تحریم روسیه برای ایران
حیدری در ادامه تحریم‌های اقتصادی را به‌عنوان یکی از اثرگذارترین ابزارهای اتحادیه اروپا عنوان کرده و آن را فرصتی برای گسترش روابط تجاری ایران و روسیه به‌ویژه در بخش کشاورزی و مواد غذایی برمی‌شمرد: «از آنجاکه اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین شرکای تجاری روسیه است، ممنوعیت واردات مواد غذایی از اتحادیه اروپا به روسیه فرصت بسیار مناسبی را برای گسترش بالقوه روابط تجاری در حوزه مواد غذایی و کشاورزی بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه فراهم کرده است. از طرف دیگر، روسیه یکی از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا بوده و اجرایی شدن موافقت‌نامه تشکیل منطقه تجارت آزاد بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال‌های آتی، می‌تواند زمینه لازم برای گسترش هر چه بیشتر این رابطه تجاری را فراهم سازد.»
این پژوهشگر با نگاهی به پتانسیل‌های بالقوه گسترش روابط تجاری بخش کشاورزی ایران با روسیه می‌گوید: «پس از سال ۲۰۱۴ میلادی، به دلیل وضع تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه، میزان مبادلات تجاری کالا میان روسیه و اتحادیه اروپا کاهش یافته است. سهم روسیه از واردات گروه مواد خوراکی آشامیدنی و دخانیات در مقیاس جهانی به‌طور متوسط بین 0.2 تا 0.3 درصد و سهم صادرات 0.1 درصد است. همچنین روند صادرات گروه کالایی مواد خوراکی، آشامیدنی و دخانیات از مبدا روسیه در سال ۲۰۱۴ به اتحادیه اروپا نیز کاهش یافته است. علاوه بر این، میزان واردات گروه کالای مذکور به روسیه نیز با شیب اندکی در یک دهه میلادی افزایش یافته است.»
روسیه در پی انتخاب جایگزین
او در ادامه تصریح می‌کند: «با تمدید مجدد تحریم اقتصادی علیه روسیه و تشدید تنش میان مسکو و اتحادیه اروپا، انتظار می‌رود روسیه در پی جایگزینی برای روابط تجاری با اتحادیه اروپا باشد. در واقع بالغ بر 1.5میلیارد یورو پتانسیل صادرات مواد غذایی و کشاورزی به روسیه در سال جاری فراهم است. بنابراین به نظر می‌رسد که این شرایط فرصت مناسبی را برای گسترش روابط تجاری بخش کشاورزی ایران با روسیه فراهم کند.»
حیدری با بررسی وضعیت تجارت محصولات کشاورزی ایران با همسایگان در سال 1398 می‌افزاید: «عمده‌ترین گروه کالای صادراتی به کشورهای همسایه با توجه به تقاضای وارداتی و سهم ایران در بازار وارداتی آنها، میوه‌های خوراکی و سبزیجات است. بررسی تبادل تجاری ایران با روسیه نیز نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸ اولویت‌های صادراتی به کشور روسیه میوه‌های خوراکی، سیزیجات، شیر و محصولات لبنی و فرآورده‌ها از سیزیجات است.»
او ادامه می‌دهد: «صادرات ایران به روسیه در ۸ ماهه نخست سال جاری در بخش کشاورزی بالغ بر352.5 هزار تن معادل ۲۴۹ میلیون دلار بوده است محصولات صادر شده به ترتیب رتبه ارزش صادراتی شامل سیب، هلو و شلیل و شفتالو، پسته، انواع آلبالو، کیوی، رب گوجه فرنگی، فلفل فرنگی، انگور، انواع خرما، سیر، گوجه فرنگی و هندوانه بوده است.»
راهکارهایی برای بهره‌گیری از فرصت تحریم روسیه از سوی اتحادیه اروپا
این پژوهشگر مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی با هدف توسعه روابط تجاری به‌ویژه محصولات کشاورزی و غذایی در آینده با کشور روسیه، پیشنهاد می‌دهد: «رایزنی دیپلماتیک با کشور روسیه برای صادرات مواد غذایی و کشاورزی (به‌خصوص میوه‌های خوراکی، سبزیجات و فرآورده‌های لبنی) به روسیه، با تأکید بر برگزاری کمیسیون‌های مشترک تجاری و تلاش برای رفع موانع مبادلات مالی به کمک استفاده از پول ملی تو کشور و با تسهیل تجارت تهاتری در دستور کار دولت قرار گیرد.»
او در ادامه به ضرورت فراهم کردن زمینه‌های لازم برای افزایش تنوع و میزان صادرات مواد غذایی و کشاورزی در راستای استراتژی تمرکززدایی از مقاصد صادرات محصولات کشاورزی اشاره کرده و می‌گوید: «راهکارهایی همچون ایجاد ترانزیت دریایی مستقیم میان بندر نوشهر و کازان و یا سن پترزبورگ، ایجاد پایانه صادراتی در شمال کشور، استفاده از سامانه گواهی سلامت محصول، امکان رهگیری کالاهای صادراتی از مبداء و ... می‌تواند به همین منظور پیگیری شود.»
با این حال او این اقدام را کافی ندانسته و به ظرفیت بخش خصوصی نیز در این رابطه می‌پردازد: «استفاده از ظرفیت اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی برای تشویق بازرگانان به حضور در بازارهای کشور روسیه و همچنین طراحی ابزارهای مشوق صادراتی جدید برای افزایش انگیزه صادرکنندگان مانند در نظر گرفتن یارانه حمل و نقل، ایجاد کریدور سبز گمرکی برای صادرکنندگان خوشنام و نمونه و معافیت درآمدهای صادراتی از پرداخت مالیات، اعطای تسهیلات اعتباری به صادرکنندگان و تحت بیمه قرار دادن خطرات ناشی از صادرات و ... نیز می‌تواند امکان تبادل تجاری بین دو کشور را فراهم کند.»
ترکیه، رقیب جدی ایران در بازار روسیه
به گزارش ایانا، روسیه به‌عنوان مهم‌ترین کشور عضو اتحادیه اوراسیا می‌تواند بهترین مقصد صادراتی ایران برای محصولات کشاورزی باشد، اما در این میان، نگاه‌های کوتاه‌مدت تجار و در نظر نگرفتن بازار هدف و ضرورت ارتقای کیفیت محصولات، می‌تواند به از دست رفتن بازار روسیه بیانجامد. چرا که در این مدت با پررنگ‌تر شدن روابط ترکیه و روسیه به‌ویژه پس از آتش‌بس ارمنستان-آذربایجان، فرصت ایران برای توسعه و حتی نگه‌داشتن این بازار در رقابت با ترکیه، محدود شده و در صورت عدم توجه ویژه به آن می‌تواند منجر به از دست رفتن با پتانسیل برای بخش کشاورزی شود.
دیدگاه تان را بنویسید