رایزنی سه‌جانبه بر سر نرخ خرید تضمینی گندم

با اینکه از روز اعلام نرخ خرید تضمینی گندم‌ حدود دو هفته گذشته است‌‌ اما هنوز هم کشاورزان از این روند قیمت‌گذاری ناراضی هستند و به همین دلیل هم کماکان رایزنی‌ها در این زمینه ادامه دارد. محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس انجمن صنفی کشاورزان در گفت‌وگو با «ایانا» معتقد است: «اگر در همین فاصله نزدیک، قیمت افزایش یابد، کشاورزان همراهی می‌کنند، اما اگر رضایت کشاورز جلب نشود، مطمئن باشید که بیش از 60درصد کشاورزان، اقدام به کاشت گندم نمی‌کنند و سمت کشت‌های دیگر می‌روند یا آنکه زمین را به امید کشت تابستانه، نمی‌کارند.» به همین دلیل هم پیشنهاد می‌دهد: «بنابراین انتظار داریم دولت و مجلس در کنار نمایندگان کشاورزان قرار بگیرند و در این زمینه به توافق برسند. اگر دولت با در نظر داشتن قیمت کارشناسی مبتنی بر هزینه تمام‌شده و سود معقول برای کشاورزان، قیمت تضمینی را اصلاح کند، انجمن صنفی کشاورزان به‌نمایندگی از کشاورزان، تضمین می‌کند که گندمکاران گندم مورد نیاز دولت را در فصل برداشت، به‌صورت کامل به دولت بفروشند.»

باوجودی‌که دولت تمام تلاش خود را برای حمایت از کشاورزان به کار می‌گیرد اما باز هم از سوی کشاورزان انتقاداتی درباره نرخ خرید تضمینی گندم به دولت وارد و زمزمه‌هایی نیز درباره درخواست حذف یارانه گندم شنیده می‌شود. مشکل دقیقا کجاست؟

برخی کشاورزان می‌گویند دولت یارانه‌ای که به گندم می‌دهد را حذف کند‌ و در عوض تنها خریدار آن با نرخ خرید تضمینی نباشد. از طرفی دولت یارانه خاصی به کشاورزان نمی‌دهد که بخواهد آن را حذف کند. آنچه کشاورزان به‌عنوان حذف یارانه تولید و در مقابل آزادسازی نرخ گندم‌ مطرح می‌کنند، برمی‌گردد به یارانه کود شیمیایی که در توزیع آن، صد در صد مشکل داریم. قیمت دولتی کود شیمیایی حدود 39هزار تومان بود که متأسفانه اکثر کشاورزان، از بازار سیاه با سه برابر قیمت آن را تهیه می‌کنند. یارانه‌ای که دولت از آن سخن می‌گوید یارانه‌ای است که روی نان می‌دهد و در اختیار 85میلیون نفر مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. این یارانه به هیچ‌عنوان در اختیار گندمکار به‌عنوان تولیدکننده قرار نمی‌گیرد. اما متأسفانه با رقم اعلامی 2200 تومان، می‌خواهند از جیب کشاورز به مصرف‌کننده یارانه بدهند. وزارت جهاد کشاورزی‌ به‌عنوان متولی فروش بذر گندم امسال هر کیلو بذر را 2650تومان می‌فروشد؛ یعنی بیشتر از رقم خود گندم برای سال آینده. سایر نهاده‌ها، سموم، کودها، ادوات و ماشین‌آلات را کشاورز باید به نرخ آزاد تهیه کند، به‌عنوان نمونه، کود اوره حدود 39هزارتومان است، کشاورز با نرخ حدود 70 تا 80تومان آن را می‌خرد یا کود فسفات باید 80هزار تومان به دست کشاورز برسد اما در فصل قبلی تا 210 هزار تومان نیز خرید و فروش شد. بنابراین دولت باید کشاورز را در فروش گندم آزاد بگذارد تا اگر گندم او را با نرخ بالاتر از نرخ خرید تضمینی می‌خریدند، دولت جلوی آن را نگیرد.

آیا پیشتر هم با نارضایتی کشاورزان برای نرخ تضمینی گندم رو برو بوده‌ایم؟

بله، در سال زراعی 92-91، دولت نرخ خرید تضمینی گندم را 720تومان اعلام کرد و پس از اعتراض‌ها و رایزنی‌ها، 80تومان مابه‌التفاوت برای آن در نظر گرفته شد. سال زراعی 97-96 نیز، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی وقت دولت، اعلام کرد نرخ خرید تضمینی گندم همان 1300 تومان سال گذشته باقی خواهد ماند و ریالی به آن افزوده نخواهد شد. پس از اعتراض در سال زراعی بعد، ابتدا نرخ خرید تضمینی 1470 تومان تصویب شد. پس از اعتراض دوباره، رئیس‌جمهور در یکی از سفرهای استانی خود، نرخ خرید تضمینی گندم را 1600 تومان اعلام کرد. با ادامه اعتراض‌ها و رایزنی‌ها، مجلس نیز 100 تومان به آن اضافه کرد و نرخ نهایی خرید تضمینی گندم به 1700 تومان رسید، اما قیمت خرید تضمینی را زمانی اعلام کردند که بیش از 90درصد کشاورزان، کاشت خود را انجام داده بودند. هرچند که برخی کشاورزان که گندم را یک ماه قبل از اعلام نرخ خرید تضمینی کاشته بودند، به محض اعلام نرخ تضمینی، اراضی خود را شخم زدند و صیفی‌جات یا سبزیجات به جای آن، کاشتند. حالا امسال هم دولت، نرخ خرید تضمینی گندم را حدود 668 تومان زیر قیمت اعلامی از سوی انجمن صنفی کشاورزان و اتحادیه گندم‌کاران و 440 تومان پایین‌تر از نرخ پیشنهادی وزارت جهاد کشاورزی، اعلام کرده است که بسیار اتفاق تأسف‌باری است.

به هر حال دولت هم روی تأمین مالی نرخ خرید تضمینی گندم مانور می‌دهد. دولت تأکید دارد با توجه به تحریم‌ها باید به پرداخت به موقع آنچه وعده می‌دهد عمل کند و بیش از این در توانش نیست. نظر شما در این زمینه چیست؟

قرار نبود براساس منابع دولت، روی گندم قیمت بگذاریم. آیا رویکرد دولت در تمامی بخش‌های تولیدی از جمله صنعت همین‌گونه است؟ چرا پراید 15 میلیونی به 40 میلیون تومان رسید و دولت از نرخ آن حمایت کرد، اما گندم که قوت غالب مردم و دستاورد خودکفایی در کشور محسوب می‌شود، اینگونه مهجور می‌ماند؟ چون دولت متعهد است که به مصرف‌کننده نان بدهد، باید به کشاورز اجحاف شود؟

چرا معتقدید دولت یارانه را از جیب کشاورزان پرداخت می‌کند و نه از بودجه عمومی؟

پیشتر هم همین موضوع را مطرح کردیم،‌ اکنون کماکان حرف ما همان است. کشاورز یک شاغل است. کشاورز درآمد یک خانواده را تأمین می‌کند. 60 تا 70 درصد کشاورزان، حداکثر دو هکتار زمین دارند. میانگین عملکرد گندم هم چهار تن در هکتار است. با این وجود، حساب کنید که یک کشاورزی پنج هکتار زمین دارد، هر هکتار هم پنج تن بار می‌دهد، اگر بنا باشد روی 25 تن به دست آمده، در هر تن 200هزار تومان سود داشته باشد، درآمد او در سال به پنج میلیون تومان می‌رسد؛ یعنی ماهانه 400هزار تومان. یک خانواده با ماهی 400هزار تومان چه کند؟ اگر دولت بخواهد گندم را به کشور وارد کند، نمی‌تواند کمتر از هر کیلوگرم 3500 تا چهارهزار تومان آن را خریداری کند. میزان تورم، بازار جهانی و مهم‌تر از آنها هزینه‌های واقعی تولید باید مبنای قیمت‌گذاری قیمت از سوی دولت باشد.

از نظر شما تعیین قیمت خرید تضمینی فعلی چه تبعاتی دارد؟

این سیاستگذاری دولت سبب می شود تمام دستاوردهای خود در بخش کشاورزی در این چندسال از بین برود. وزیر جهاد کشاورزی تلاش کرد در این سال‌ها دستاورد خودکفایی در تولید گندم و شکر را دوباره به دست آورد، اما فقط و فقط تعیین قیمت ناعادلانه، سبب شد که امروز بیش از 30 تا 40درصد گندم تولیدی مردم را نتوانستند از آنها بخرند. از آن طرف تا تولید شکر در کشور به مرز خودکفایی رسید، به‌خاطر قیمت پایین چغندرقند، 60 درصد تولید کاهش یافت و اکنون دولت به همین میزان مجبور به واردات شکر شده است. درحالی کشاورز برای تولید گندم هزینه می‌کند و درآمد اندکی دارد که یک واسطه، پیشنهاد اجاره زمین او را با قیمت بالا برای تولید صیفی‌جات می‌دهد و او در این انتخاب، صیفی‌جات را انتخاب می‌کند تا بتواند خانواده خود را تأمین کند.

درصد سودی که صیفی‌جات در قیاس با گندم یا چغندرقند دارد، چقدر است؟

هر یک هکتار صیفی‌جات حدودا برابر ده‌‌هکتار گندم به کشاورز، سود می‌رساند. این کار را تأیید نمی‌کنیم اما این نحوه قیمت‌گذاری سبب می‌شود تا به کشاورز ضرر بزنیم، خودکفایی را از بین ببریم و الگوی کشت را هم به هم بزنیم و حتی برنامه صادرات را نیز به هم بریزیم. دولت مبنای قیمت‌گذاری نرخ تضمینی گندم را اعلام کند که مشخص شود تحت چه شرایطی این قیمت‌گذاری انجام شده است. آنچه امسال به ما کمک کرده آن است که امسال یک هفته پس از آغاز فصل کشت گندم نرخ خرید تضمینی اعلام شد و تأخیر چندانی وجود نداشت. بنابراین، کشاورز با این قیمت تصمیم می‌گیرد که گندم بکارد یا نکارد. اگر در همین فاصله نزدیک تا ده روز دیگر، قیمت افزایش یابد، کشاورزان همراهی می‌کنند، اما اگر رضایت کشاورز جلب نشود، مطمئن باشید که بیش از 60درصد کشاورزان، اقدام به کاشت گندم نمی‌کنند و سمت کشت‌های دیگر می‌روند یا آنکه زمین را به امید کشت تابستانه، نمی‌کارند. بنابراین انتظار داریم دولت و مجلس در کنار نمایندگان کشاورزان قرار بگیرند و در این زمینه به توافق برسند و قیمتی که از دل آن مجموعه بیرون بیاید و مورد رضایت همه باشد، تعهد می‌دهیم که کل گندم موردنیاز کشور را موقع برداشت تحویل دولت دهیم.

فکر می‌کنید نرخ خرید تضمینی گندم‌ که دولت اعلام کرده، نمی‌تواند منافع کشاورزان را پوشش دهد؟

خیر نمی‌تواند. در حال حاضر، بانک به کشاورز تسهیلات با نرخ 18درصد می‌دهد، اما کشاورز حق ندارد 18درصد روی هزینه واقعی تولید خود بکشد؟ با احتساب هزینه‌های تولید گندم، هزینه تمام‌شده، به 2300تومان می‌رسد که باید حداقل 20درصد بر آن افزوده شود که سود کشاورز نیز لحاظ شود تا خانواده خود را تأمین کند، زیرا همان نرخ هزینه تمام‌شده را باید به‌عنوان اقساط تسهیلات به بانک بازگرداند. در حال حاضر انتظار کشاورز به حداقل رسیده است و می‌خواهد بتواند معیشت خود را تأمین کند.

 آیا برای افزایش نرخ خرید گندم با دولت یا مجلس رایزنی کرده‌اید؟

دغدغه اصلی دولت، تأمین گندم به‌عنوان غذای اصلی مردم است. قرار بود خودکفا باشیم و بنا نباشد گندم وارد کشور کرده و ارز از کشور خارج کنیم، اما اقدامات دولت با این هدفش همخوانی ندارد. نظر ما آن است که کارشناسان و مسئولان در کنار هم، منطقی و معقول تصمیم جدی بگیرند. اگر نرخ به این شیوه تعیین می‌شود، اصلا چرا کشاورز گندم بکارد؟ اگر فکر می‌کنند نرخ گندم را با قیمت مناسب‌تر می‌توانند وارد کنند، اقدام کنند، اما نمی‌توانند کمتر از چهار هزار تومان در هر کیلو، گندم را وارد کشور کنند. اگر دولت با در نظر داشتن قیمت کارشناسی مبتنی بر هزینه تمام‌شده و سود معقول برای کشاورزان، قیمت تضمینی را اصلاح کند، انجمن صنفی کشاورزان به‌نمایندگی از کشاورزان، تضمین می‌کند که گندمکاران گندم مورد نیاز دولت را در فصل برداشت، به‌صورت کامل به دولت بفروشند.