تدوین مدل "گروه تولیدی کشاورز نانوا" برای حفاظت از منابع آب و ذخایر ژنتیکی

رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشاورزان زیست‌بوم سازگار ایران با تأکید بر اینکه بذرهای اصلاح شده و وارداتی نیاز آبی بالایی دارند، از طراحی مدلی مبتنی بر شرایط محیطی ایران با استفاده از ارقام بومی و با تکیه بر حفاظت از منابع آب خبر داد.

به گزارش خبرنگار ایانا، هفتمین جلسه از سلسله نشست‌های توسعه محلی در ایران، با موضوع فرایند احیای زنجیره تولید مشارکتی با رویکرد حفاظت از تنوع‌زیستی و ذخایر ژنتیکی و ارقام مقاوم بوم‌سازگار چندی پیش در محل پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.

در این نشست احمد طاهری، رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشاورزان زیست‌بوم سازگار ایران، در خصوص تجربیات مرتبط با موضوع نشست، مطالبی ارائه کرد.

وی با تشکر از مشارکت کشاورزان و اختصاص زمین برای انجام مطالعه، بیان کرد: بسیاری از تکنیک‌ها و مدل‌های بومی ایرانی، پس از خروج از کشور، بعد از مدتی به عنوان علم و دانش نوین مطرح شده و به ایران فروخته می‌شود. طاهری به نمونه‌ای از بازگشت مدل‌های بومی نوین شده، اشاره و افزود: "چهار سال پیش گروهی ژاپنی که در مناطق خشک و کویری ایران در حال تحقیق بودند، از تکنولوژی‌ای استفاده می‌کردند به نام "گوی رُسی". این گوی از مخلوط خاک رس، وِرمی کمپوست و بذر مراتع تشکیل شده بود. این گوی‌ها را به صورت خشک شده در مناطق کویری پخش می‌کردند. در صورت بارش باران، خاک رس، آب باران را جذب و در اختیار بذر قرار می‌داد، ‌وِرمی کمپوست نیز بذر را تغذیه می‌کرد و پس از مدتی، گیاه مرتعی به وجود می‌آمد. از همین روش ساده که مدت‌ها قبل به وسیله نیاکان ما انجام می‌شد، می‌توان برای افزایش پوشش گیاهی در مناطق خشک بهره برد."

رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشاورزان زیست‌بوم سازگار ایران ویژگی‌ها و الزامات کشاورزی رایج در دنیا (پرمحصول و یکنواخت) را برای حضار این‌گونه تشریح کرد: این محصولات، نهاده محور بوده، نیاز آبی بالایی دارند و وابستگی شدیدی به کود و سموم شیمیایی دارند.

وی معتقد است: این محصولات، اتکاء برون‌زاد و غیربومی بسیاری را با خود به همراه خواهند آورد.

طاهری ادامه داد: با شرایط آرمانی و ایده‌آل یاد شده، چند درصد از اراضی و بهره‌برداران ما در سطوح ملی چنین ویژگی‌هایی را داشته که ما تمام کوشش و توان علمی و تحقیقاتی خود را در سطح ملی همسو با جهت‌گیری‌ها و سفارش‌ها و سیاست‌های چند ملیتی‌ها، تراست‌ها، کارتل‌ها و غول‌های انحصارگر بذر و غذا قرار داده‌ایم؟

وی اضافه کرد: با وجود سروصدا، بوق و کرنا و وامصیبت‌های امنیت غذایی کشاورزی رایج، بیش از هفتاد درصد غذای جهان توسط کشاورزان خرده‌پا تولید می‌شود.

رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشاورزان زیست‌بوم سازگار ایران افزود: از آنجا که تمرکز کشاورزی صنعتی و رایج بر افزایش عملکرد در واحد سطح است، پرداختن به مدیریت جامع و موارد دیگر، تحت‌الشعاع قرار گرفته است و همچنین ضایعات و دورریز محصولات کشاورزی و غذایی در سطح دنیا بسیار بیش از حد معمول شده است.

وی بیان کرد: به دلیل رشد فزاینده جمعیت جهان تا سال 2030، نیاز به غذا 50 درصد (نسبت به میزان کنونی) افزایش می‌یابد که برای پاسخگویی به این درخواست، نیازمند دستیابی به ارقام جدید با کمیت و کیفیت بالاتر هستیم که لازمه آن اصلاح نباتات در جهت خلق ارقام جدید متنوع گیاهی خواهد بود.

طاهری ادامه داد: در همین راستا کشور ایران به لحاظ داشتن ذخیره ژرم پلاسم غنی، از مراکز مهم تنوع و انتشار بسیاری از گیاهان در جهان به حساب می‌آید که متاسفانه در دهه‌های اخیر بسیاری از منابع ژنتیکی کشور از بین رفته و یا در معرض انقراض قرار گرفته‌اند و آسیب‌پذیری ژنتیکی به لحاظ کاهش سطح تنوع، موجب تهدید امنیت غذایی نیز شده است.

وی عنوان کرد: "بانک بذر" اهمیت بسیاری برای جلوگیری از انقراض و آسیب‌پذیری ژنتیکی دارد. بانک بذر نروژ در زیر یخچال‌های طبیعی در 140 متری زیر زمین بنا شده است، که نشان دهنده اهمیت بانک‌های بذر است.

رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشاورزان زیست‌بوم سازگار ایران افزود: ایران دارای موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیکی در خصوص ذخایر ژنتیکی است.

وی گفت: "کشاورزی، هِلالی دارد به نام هلال غلات؛ یک سر این هلال کشور روسیه و سر دیگر آن کشور سوریه است". در قسمت پهن این هلال که مرکز ذخایر ژنتیکی غلات دنیاست، بین‌النهرین، دجله و فرات، یا همان کشورهای ایران و عراق قرار گرفته‌اند.

طاهری با تاکید بر موقعیت ویژه ایران در هلال غلات افزود: منابع ژنتیکی کشور بر اثر عواملی همچون استفاده از واریته‌های پر محصول و اصلاح شده یکنواخت به جای واریته‌های بومی، اعمال روش‌های مدرن زراعی مانند استفاده از سموم علف‌کش به صورت وسیع برای از بین بردن علف‌های هرز (که نقش اجداد و خویشاوندان گیاهان زراعی را دارند)، ایجاد مراتع، چراگاه‌ها و مزارع یکنواخت، رشد و گسترش شهرها، راه‌های ارتباطی، مراکز صنعتی و خدماتی، تغییرات اقلیم و گرم شدن کره زمین، در خطر فرسایش ژنتیکی قرار گرفته‌اند.

وی با ایجاد "گروه تولیدی کشاورز نانوا"، مدلی با هدف احیای چرخه ارزشمند کشاورز و نانوا مدلی ایجاد کرد که که نان سالم و ارگانیک به‌دست مشتری برسد و کشاورزان نیز مزد واقعی زحمت خود را دریافت کنند.

رئیس هیأت‌مدیره انجمن کشاورزان زیست‌بوم سازگار ایران در خصوص این مدل بیان کرد: شکل‌گیری گروه بر اساس ضرورت‌های حفاظت از منابع آب، تنوع‌زیستی، ذخایر ژنتیکی، محیط‌زیست و اکوسیستم، کاهش آلاینده‌های محیطی (شیمیایی، صنعتی، ژنتیکی) به‌ویژه در محیط‌زیست و کشت‌بوم اطراف بنا شده است.

هشتمین جلسه از این نشست‌ها با موضوع "دانش بومی آب در ایران"، هفته آخر بهمن‌ماه در دانشگاه شریف برگزار خواهد شد./

L-951109-02