بیش از ۹۵ درصد نیازهای غذایی بشر در بستر خاک تولید و تأمین می‌شود

 به گزارش خبرنگار ایانا در آذربایجان شرقی، متن کامل پیام  اکبر فتحی به شرح زیر است:

بنی آدم سرشت از خاک دارد / اگر خاکی نباشد آدمی نیست «سعدی شیرازی»

خاک منبع عظیم و ثروت گرانقدری است که بسیاری از مسائل حیاتی و نیازهای ضروری انسان و جامعه به آن وابسته است، خاک پایه و اساس کشاورزی است و بیش از ۹۵ درصد نیازهای غذایی بشر در بستر خاک تولید و تأمین می‌شود این در حالی است که بشر با اقداماتی که در راستای توسعه و زندگی راحت تر انجام می دهد باعث آلودگی و نابودی این مولفه زیستی مهم شده است.

در حالی که بسیاری از تغییرات و آلودگی‌های ایجاد شده در زمین توسط انسان قابل مشاهده است، آلودگی خاک تقریباً نامرئی اما بسیار خطرناک است. در واقع آلودگی خاک یک تهدید پنهانی در زیر پای انسان است،  آلودگی خاک از طریق کشاورزی ناپایدار، فعالیت ‌های صنعتی،  معدنی و زباله‌های مناطق مسکونی به وجود می‌آید.

خاک دارای پتانسیل بالایی برای فیلتر کردن و جذب آلاینده‌ها، تخریب و کاهش اثرات منفی آلاینده‌ها است، اما این ظرفیت محدود است و تاکنون یک سوم از خاک کره زمین بر اثر توسعه ناپایدار فعالیت‌های انسانی نابود شده است، با توجه به پیش‌بینی افزایش جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر، آلودگی خاک به یک تهدید جهانی تبدیل خواهد شد.

امسال به مناسبت 5 دسامبر 14 آذر روز جهانی خاک، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تهدید ناشی از شور شدن خاک برای امنیت غذایی جهانی را برجسته کرده و با شعار « توقف شور شدن خاک ، تقویت باردهی خاک » به استقبال این روز رفته و هشدار داده است که بسیاری از کشورها هنوز ظرفیت کافی برای تجزیه و تحلیل خاک ندارند.

شیوه های کشاورزی ناپایدار و بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی و همچنین افزایش جمعیت، فشار فزاینده ای را بر خاک وارد کرده و باعث نرخ های نگران کننده تخریب خاک در سطح جهان می شود همانطور که در نقشه جهانی خاکهای متاثر از نمک که توسط فائو در ماه اکتبر ارائه شد، بیش از 833 میلیون هکتار از خاک ها در سراسر جهان در حال حاضر تحت تأثیر نمک قرار دارند ؛ برآوردها نشان می دهد که بیش از 10 درصد از زمین های زراعی متاثر از نمک است، که خطر بزرگی برای امنیت غذایی در سراسر جهان است.

مدیریت مناطق متاثر از نمک نیازمند یک رویکرد یکپارچه، شامل خاک پایدار و مدیریت آبیاری و زهکشی، انتخاب محصولات و گیاهان مقاوم به نمک از جمله هالوفیت ها است که می توانند به خوبی در چنین محیط هایی رشد کنند.

جمع آوری داده های خاک و ایجاد ظرفیت کافی در آزمایشگاه های خاک کشورهای عضو فائو برای مدیریت منابع زمین متاثر از خاک و هموار کردن پایه های کشاورزی دیجیتال در آینده ضروری است.

خاک بستر زندگیست و مهمترین خدمات اکوسیستمی را برای زندگی انسان و سایر موجودات زنده فراهم می آورد؛ خاک بنیاد و شالوده اصلی ترین عملکردهای حیاتی است و علیرغم اهمیت وافر خاک، آنچنان که شایسته بوده به حفاظت از این ماده شگفت انگیز پرداخته نشده است. به ویژه در کشور عزیز ما، فرسایش خاک یکی از جدی ترین مخاطرات و معضلات است. فرسایش خاک در ایران از روند افزایشی برخوردار بوده است این در حالی است که به طور متوسط در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران بیش از 300 سال زمان لازم است تا یک سانتیمتر خاک زراعی به وجود آید.

 از مهمترین اثرات فرسایش خاک می توان به کاهش نفوذپذیری خاک و رخداد سیل های سهمگین، کاهش حاصلخیزی خاک، هدر رفت عناصر مغذّی خاک، کاهش توان تولید محصول، از دست رفتن کربن آلی خاک، و افزایش شوری خاک، کاهش کیفیت و افزایش کدورت، آبهای سطحی و آلودگی آب به مواد آلی و عناصر سنگین، کاهش ظرفیت مخازن از طریق افزایش رسوبگذاری پشت سدها و کاهش عمر مفید سدها، پراکنش ریزگردهای پایدار در هوا اشاره کرد.

حفاظت خاک در واقع حفاظت از سرمایه کشور و تضمین زندگی برای نسلهای آینده است. بنابراین بر ماست که با اراده ای راسخ با  مدیریت بهینه اراضی از هدر رفت خاک؛ این ماده ارزشمند و امانت آیندگان محافظت کنیم.

برنامه های مختلفی در ستاد سازمان جهادکشاورزی و شهرستانها در راستای فرهنگ سازی حفاظت از خاک بعنوان بستر حیات تمامی مخلوقات و بستر تولید انواع محصولات کشاورزی تدارک دیده شده است .

متاسفانه خاک در معرض انواع تهدیدات اعم از فرسایشهای بادی و آبی در اثر تغییرات اقلیمی و تغییرکاربری ها در اثر توسعه شهرها و روستاها وآلودگیها دراثر ورود آبهای نامتعارف به آن و مصرف انواع نهاده های شیمیایی قراردارد و اگر در استفاده از خاک اصول علمی و ملاحظات زیست محیطی رعایت نشود این سرمایه خدادادی از بین خواهد رفت خوشبختانه قانون حفاظت از خاک در سال ۱۳۹۸ مصوب و ابلاغ شده و وظیفه هر کدام از دستگاه های مربوطه در آن مشخص شده است طبیعتاً حفاظت از خاک یک عزم عمومی را می طلبد مخصوصاً استفاده کنندگان از این سرمایه در حفاظت و پربار نمودن آن وظایف سنگین تری دارند که در این راستا کشاورزان عزیز و زحمتکش در هماهنگی با کارشناسان این حوزه در زمینه نحوه استفاده صحیح از نهاده های شیمیایی و اقدامات به زراعی مشتمل بر کم خاکورزی و کشت مستقیم و روشهای صحیح شخم و...اقدامات خوبی را انجام می دهند که ضرورت دارد در تمامی سطوح کشت بسط یابد.

اکبر فتحی

رئیس سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان شرقی