دستِ یاریِ سامانه‌های نوین آبیاری برای بهره‌وری آبِ کشاورزی

فریبرز عباسی مشاور وزیر و مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گو با ایانا، ضمن تاکید بر اهمیت بالابردن بهره‌وری آب کشاورزی با استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری، اظهار داشت: در صورتی که متوسط بارندگی سالانه در ایران 250 میلیمتر باشد، مجموع آب قابل استحصال، سالانه 112 تا 113 میلیارد مترمکعب خواهد بود اما به دلیل کاهش بارندگی در سال‌های اخیر، این عدد به 100 میلیاد مترمکعب در سال رسیده است.

وی ادامه داد: روش‌های مختلفی برای محاسبه آب مصرفی بخش کشاورزی وجود دارد ولی برآورد ما حجمی کمتر از 70 میلیارد مترمکعب، یعنی کمتر از 70 درصد مجموع آب قابل استحصال کشور است.

او با تاکید بر رویکرد برنامه‌ریزان کشور در توسعه روش‌های نوین آبیاری در شرایط بحرانی آب، گفت: به صورت کلی در ایران حدود 8.5 میلیون هکتار اراضی آبی وجود دارد که 30 درصد از این اراضی، یعنی حدود 2،5 میلیون هکتار، به انواع سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده است.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی، اضافه کرد: با توجه به اینکه از کل میزان اراضی آبی، تنها 5،5 میلیون هکتار، قابلیت تجهیز شدن به سامانه‌های نوین آبیاری را دارد، عملکرد وزارتخانه در این طرح تا کنون رضایت بخش بوده‌است.

عباسی با بیان اینکه برنامه ما برای امسال، اجرای 85 هزار هکتار انواع سامانه‌های نوین آبیاری بوده است، خاطرنشان کرد: تاکنون پیاده سازی 41 هزار هکتار از این سامانه‌ها محقق شده است. با توجه به اینکه تخصیص اعتبارات امسال کم و به صورت اوراق سه ساله بوده است، در اجرای طرح‌ها‌ با محدودیت مالی مواجه شده‌ایم، اما همچنان امیدواریم تا پایان سال جاری بتوانیم مابقی طرح را نیز اجرا کنیم.

او افزود: شیوه‌های مختلفی از جمله روش آبیاری قطره‌ای، آبیاری نواری (تیپ)، سیستم‌های آبیاری بارانی، کم فشار و ... در طرح سامانه‌های نوین آبیاری پیاده‌سازی می‌شود و رویکرد وزارت جهاد کشاورزی، توسعه روش‌های با راندمان و بهره‌وری بیشتر است.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری اظهار داشت: بیشترین راندمان در میان این سیستم‌ها، به روش میکرو اختصاص دارد که آبیاری قطره‌ای سطحی و زیر سطحی و آبیاری نواری(تیپ)، زیر مجموعه این روش به حساب می‌آیند. پس از آن، ماشین‌های آبیاری بیشترین بهروری را دارند که توسعه آن‌ها در اولویت بعدی طرح قرار دارد.

این مقام مسئول با اشاره به تاثیر طرح سامانه‌های نوین آبیاری در کاهش مصرف آب، گفت: اجرای این سامانه‌ها می‌تواند مصرف آب را تا حدود 30 درصد کاهش دهد و سبب بهبود عملکرد تولید بین 20 تا 30 درصد شود. همچنین با این شیوه،  بهره‌وری آب تا  40 درصد افزایش و مصرف انرژی و نیاز به سموم و کودهای شیمیایی نیز به صورت کلی کاهش خواهد یافت.

وی در ارتباط با هوشمندسازی سیستم‌های آبیاری، عنوان کرد: فناوری هوشمندسازی سامانه‌های نوین آبیاری، مزایای زیادی دارد و امسال نیز در نقاطی از کشور به صورت آزمایشی اجرا شده است. اما با توجه به هزینه‌بر بودن این تکنولوژی، پس از شناسایی موثرترین و کم‌هزینه‌ترین سیستم‌ها،  نسبت به بومی‌سازی و توسعه آن در آینده اقدام خواهیم کرد.

عباسی تصریح کرد: در برنامه ششم توسعه، ردیف‌های بودجه‌ای برای اعطای کمک‌های بلاعوض به بهره‌برداران اختصاص یافته است تا بتوانند نسبت به توسعه سیستم‌های نوین آبیاری در اراضی تحت کشت خود اقدام کنند. اما با توجه به استقبال زیاد کشاورزان و محدودیت‌ در تامین بودجه، تنها قادریم سالانه 100 هزار هکتار از اراضی آبی را تحت پوشش قرار دهیم.

راندمان آبیاری 70 درصدی در حوضه زاینده رود

وی در خصوص وضعیت آب در حوضه زاینده رود، یادآور شد: تاکنون 35 درصد از اراضی آبی منطقه زاینده رود به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز شده‌است. با توجه به اینکه پیاده‌سازی سامانه‌های نوین آبیاری، به منبع پایدار آب نیاز دارد و برخی از زمین‌های منطقه به آب فصلی زاینده‌رود وابسته هستند، امکان تجهیز همه زمین‌های این منطقه به سیستم‌های آبیاری نوین وجود ندارد.

مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری تصریح کرد: با اجرای عملیات سامانه‌های نوین آبیاری و تجهیز و نوسازی اراضی، راندمان آبیاری در حوضه زاینده رود به بالای ۷۰ درصد رسیده در حالی که متوسط راندمان آبیاری در کشور  ۴۵ درصد است و این شرایط با مشارکت مردم منطقه و بهره برداران محقق شده است.

عباسی در پایان خاطرنشان کرد: وزارت جهاد کشاورزی در حوزه آب و خاک منطقه زاینده رود، عملیات اجرایی دیگری را نیز مانند توسعه کشت‌های گلخانه‌ای به جای کشت‌های باز و عملیات آبخوانداری اجرا کرده، اگرچه عبور از بحران آب در این منطقه، مستلزم نهضت همگانی در کاهش مصرف آب و افزایش بهره وری آن است.