فرسایش خاک از بحرانی‌ترین خطرهای زیست‌محیطی در منطقه غرب آسیا است

به گزارش خبرنگار ایانا، محمود عرب­خدری دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در جلسه «تخریب اراضی در ایران و راهکارهای مهار آن»، گفت: فرسایش خاک به دلیل گستره و تنوع خسارت‌ها، مهمترین شکل تخریب زمین و یکی از بحرانی‌ترین خطرهای زیست‌محیطی در منطقه غرب آسیا معرفی شده است.

وی با بیان اینکه درباره مقدار فرسایش خاک عددهای متفاوتی ارائه شده است، گفت: بررسی‌های انجام شده نشان می دهند که مقدار تخریب خاک و تولید رسوب حدود یک میلیارد تن در سال است.

دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: یکی ازپدیده­‌های تخریب اراضی به شکل «رسوبات معلق» است که افزون بر آلوده کردن منابع آب، در انتقال مواد آلاینده نقش اساسی دارد.

عرب­خدری با تاکید بر اینکه بر اساس اندازه‌گیری‌های مستقیم در کرت­ های فرسایش، تلفات خاک از سطح اراضی مرتعی، جنگلی و دیم‌زار‌ها بسیار کمتر از یک تن در هکتار در سال است، افزود: در مقابل، عددهای بسیار بالاتر تا 34 تن در هکتار در سال روی مارن­ ها اندازه گیری شده  که نشانگر نقش تعیین کننده سازندهای حساس به فرسایش در تولید رسوب است.

دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تصریح کرد: در اراضی شخم خورده دیم کشور نیز عددهای بیشتر از 10 تن در هکتار ثبت شده است. همچنین میانه رسوبدهی ویژه (مجموع بار معلق و کف) در حوضه‌های آبخیز که در سطح کشور اندازه­‌گیری شده، 336 تن بر کیلومتر مربع در سال برآورد شده است.

وی با بیان اینکه تاکنون 5.6 درصد حجم کل مخازن از رسوب پر شده است، گفت: این موضوع در نهایت رسوب سالانه 250 میلیون تن در دریاچه سدها شده است.

عرب­خدری ادامه داد: از جمله عوامل­ی که در تولید رسوب نقش بیشتری دارند، می‌توان به اختلاف زیاد تلفات خاک کرت‌های فرسایش و رسوب‌دهی رودخانه ­ها، فرسایش مارن‌ها و سایر سازندهای حساس (بیش از دو میلیون هکتار اراضی تحت سیطره فرسایش خندقی) و همچنین رانش زمین و فرسایش­ کناری (دستکم در بخشی از چند صد هزار کیلومتر رودخانه ­های کشور) اشاره کرد.

دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: این موضوع با مطالعات بسیار محدود منشا‌یابی رسوب در منطقه‌های نیمه‌خشک کشور که نشانگر سهم بیشتر فرسایش از حرکت‌های توده‌ای و ایجاد هزار دره در تولید رسوب معلق دارد را تایید می ­شود.

وی بابیان اینکه از عوامل طبیعی مؤثر بر فرسایش، می­توان به بارش به نسبت کم در بخش بزرگی از کشور اشاره کرد گفت: بارش مانع از استقرار و توسعه پوشش گیاهی متراکم، که خاک را به‌طور کامل بپوشاند، می شود. از سوی دیگر، باران‌های شدید، خاک‌های بدون پوشش کافی را در معرض فرسایش قرار می‌دهد. وی ادامه داد: فرسایش‌پذیری ذاتی خاک‌ها به دلیل وجود برخی از سازندهای حساس به فرسایش مانند مارن‌ها را نباید ازنظر دور داشت.

عرب­خدری از عوامل تشدیدکننده فرسایش آبی در دهه‌های اخیر را تغییر کاربری جنگل و مرتع، شخم در جهت شیب و چرای بی‌رویه عنوان کرد و ادامه داد: بر اساس اندازه‌گیری‌های انجام‌شده، در میانگین فرسایش دیمزارها 7 برابر مراتع، اراضی آیش 8 برابر و مرتع با چرای شدید به قرق حدود 5.2 برابر افزایش را در نرخ فرسایش نشان می‌دهند.