تعاونیهای نسل جدید، نقطه اطمینان تامین زنجیره
حسین شیرزاد_ مدیرعامل سازمان مرکزی تعاونی روستایی ایران|| موضوع زنجیره ارزش، مساله سلامت و ایمنی غذا، شکاف قطبی شدن جامعه، پیری جمعیت، فربه شدن طبقه متوسط، مشارکت زنان در بازار کار، رشد شهرنشینی، کوچکتر شدن اندازه خانوارها، و شکافهای درآمدی، بر الگوهای سنتی تعاون در بخش کشاورزی تاثیر گذارده و آنها را ناکارآمد جلوه میدهد. در حقیقت دو تفاوت ماهوی بین تعاونیهای سنتی و نسل جدید تعاونیهای فعال در حوزه روستایی و کشاورزی وجود دارد، یکی اینکه تعاونیهای نسل جدید هدف گرا- نتیجهمحور و دارای اعضاءخاص بوده و عضویت در آنها آزادانه نیست و دیگر اینکه روش اجرایی آنها نیز بر محور محصولی خاص و بر اساس قراردادی است که بین اعضاء و شخصیت حقوقی تعاونی شکل گرفته است.
فعالیت تعاونیهای نسل جدید در نتیجه تمایل اعضا به هماهنگی در زنجیره ارزش فعالیتهای تعاونی با موقعیتهای بازاری و تقاضای کشاورزان برای سود بیشتر در زنجیره، کشف بازارهای نو و اخذ سهمی افزونتر از فروش در بازار محصولات کشاورزی شکل گرفته است.
تعاونیهای نسل جدید فقط بر مبنای قرار گرفتن در نقطهای مطمئن از زنجیره تامین تاسیس شده و مجوز میگیرند و مبنای تاسیس تعاونی کشاورزی بر خلاف کشور ما دستوری و از سر سیری یا بر اساس مناسبات اخذ وام کم بهره، معافیتهای مالیاتی و روابط رانتی و بیقاعدگی و آشفتگی در تاسیس و ایجاد نیست، بلکه منطق ایجابی زنجیره ارزش در تشکیل تعاونی روستایی و کشاورزی حکمفرماست. آنها از هیات مدیره حرفهای، انعطاف پذیری در تنوع موضوعی اساسنامهای و ساختارهای مالی محکمتری برخوردارند. ظهور فینتکها در بازار محصولات کشاورزی و ترکیب تکنولوژیهای جدید ارتباط اطلاعات با تلفنهای هوشمند منجر به تغییرات عمیقی و ساختاری در تعاونیهای نسل نو شده است.
تقاضا برای ایجاد یک بازار آنلاین برای محصولات کشاورزی که به تعاونیهای روستایی اجازه میدهد از بازارهای محلی خود فراتر رفته و محصولات خود را به بهترین خریداران عرضه کنند و تقاضای مصرفکنندگان شهری برای محصولات کشاورزی ارگانیک و سالم و شفافیت در زنجیره تأمین غذا از جمله مواد غذایی ارگانیک، که امروزه بسیاری از مردم در حال حرکت به این سمت هستند، به سرعت در حال افزایش است.
تعاونیها با در اختیار داشتن فینتکها ناب، سریعالانتقال و خلاقانه خریدوفروش کرده فرصتهایی را نه تنها برای اعضاء بلکه برای بانکها و معامله گران حرفه ای محصولات کشاورزی فراهم میآورد، فرصتهایی متنوع که سرچشمههای جدیدی را برای درآمدزایی در تعاونیهای روستایی ایجاد میکند. از سوی دیگر فناوری بلاکچین هم که ساختاری غیرمتمرکز و باز است، پتانسیل ایجاد تغییرات پهن دامنهای را در فعالیت تعاونیهای کشاورزی فراهم ساخته است. بلاک چین نوعی فناوری زیرساختی است که میتواند فرآیندهای دیجیتالسازی، اتوماسیون و رهگیری (که همگی از عناصر بنیادین کشاورزی نوین هستند) را تسریع کند.
خریداران محصولات تعاونیهای تولید کشاورزی با کمک بلاک چین میتوانند از کیفیت محصولات خود مطمئن شوند. بلاک چین با شفافیت کامل در اکوسیستم تولید غذا و از بین بردن واسطهها و کاهش کارمزدها، قیمت محصولات تولیدی تعاونیهای تولید کشاورزی را برای مصرف کننده شهری منصفانهتر ساخته و اعضای تعاونیها که در گذشته محصولات خود را با قیمتی پایینتر به دلالها میفروختند بیشتر از حاشیه سود مطمئن برخوردار شوند. فناوری بلاکچین، پتانسیل بزرگی در زمینه رفتارهای مسئولانه در حوزه کشاورزی دارد که مدیریت زمان واقعی، زنجیره تأمین، کاهش ریسک مالی و پرداخت با تلفن همراه را شامل میشود. استفاده از بلاکچین، توانایی تعاونیهای تولید روستایی را برای ایجاد یک زنجیره تأمین کاملاً شفاف و غنی با ارائه دادههای دقیق و کامل افزایش میدهد. فناوری بلاکچین، اطمینان ایجاد میکند که هیچ یک از اعضای زنجیره تأمین نمیتوانند تغییری در این اطلاعات ایجاد کنند.
با استفاده از بلاکچین، خریداران کلان شهرها میتوانند از روی اطلاعات برچسب مواد غذایی مطلع شوند که تعاونی چه چیزی را در چه زمانی برای تولید محصول بکاربرده است و محصول از کدام تعاونی در چه نقطه کشور تأمین میشود و چگونه تولید میشود. در واقع ردیابی یک محصول از مزرعه تعاونی تا قفسههای فروش میتواند به جای چند روز یا چند هفته در عرض چند ثانیه انجام شود. فناوری بلاکچین در اروپا و ایلات متحده و کانادا، کارایی و شفافیت فعالیتهای تجاری در تعاونیهای کشاورزی را در زمینه صنعت کالاهای تند مصرف افزایش داده است.
فراموش نکنیم، زنجیرههای ارزش در تعاونیهای کشاورزی بر روی ایجاد ارزش از طریق نوآوری در محصولات یا فرآیندهای مالی بازار یابی، تمرکز دارد. بررسیهای به عمل آمده حاکی از آن است که شرکتهای تعاونی تولید به دلیل وجود زیر ساختهایی که تا کنون از طریق تسطیح، یکپارچه سازی، اجرای عملیات آب و خاک و به کارگیری شیوههای نوین آبیاری ایجاد کردهاند در حال حاضر قادر به تولید متمرکزمحصولات کشاورزی بوده و در تولید تعدادی از این محصولات دارای کوردهای قابل قبولی است.
از سویی، طرح ایجاد فروشگاههای زنجیرهای در ایران که از دهه ۱۳۵۰ ایجاد شد و فروشگاههای شهر و روستای در ارتباط با شرکتهای سهامی زراعی و تعاونیهای تولید روستایی که به منظور حفظ بازار از شوکهای ناگهانی و تعدیل و تثبیت قیمت کالاهای اساسی کشاورزی تشکیل شده، آخرین حلقه در زنجیره تأمین و ارزش محصولات کشاورزی تجارت و به عبارتی بازار یابی و بازارسانی محصولات کشاورزی بهشمار میآیند که با وجود شرکتهای تعاونی تولید (۶۳ اتحادیه استانی و شهرستانی و اتحادیه مرکزی شرکتهای تعاونی تولید) یکی از وظایف اصلی آنها بازار یابی و بازار رسانی محصولات تولید شده در شرکتهای تعاونی تولید بوده است.
این عناصر نقش مهمی را در تکمیل زنجیره تولید (از جمله کشاورزان عضو تعاونیها، تامینکنندگان، صنایع فرآوری، توزیعکنندگان، خردهفروشان، تنظیمکنندهها و مصرفکنندگان شهری) در این شرکتها ایفا میکند اما دلیل ناموفق بودنشان، فقدان استراتژی فروش، رفتارها و روشهای سنتی، بیتوجهی به پارامترهای بازاری، اعتیاد به کمکهای دولتی، غیرحرفهای بودن هیات مدیرهها و عدم استفاده از فنآوریهای مالی و مدرن روز در بازار محصولات کشاورزی است.
نباید از قافله ابتکارات و نوآوریهای تکنولوژیک بازار مدار و حاکمیت شرکتی کارآ در تعاونیهای نسل جدید غافل شد. باید بیشتر در این زمینه کار کرد و به بی تحرکی، رخوت و بوی ناکی و کهنگی روشها در تعاونیهای روستایی و کشاورزی خط بطلان کشید.
دیدگاه تان را بنویسید