چرا نوسانات شدید ارزی نرخ تورم را کمتر از پیش‌بینی‌ها بالا برد؟

بازگشت تورم دورقمی به آمارهای رسمی در کنار آنچه مردم این روزها در بازار اقلام مصرفی می‌بینند، داستان نگران‌کننده‌ای را برای مردم روایت می‌کند از قیمت‌های افسار گسیخته‌ای که تا حدود یک سال پیش تورم دو رقمی را به آنها تحمیل می‌کرد، همان اتفاقی که بار دیگر در جریان است و در ماه‌های اخیر نوسانات قیمتی بار دیگر تورم دو رقمی را به آمارها باز گردانده. طبق آخرین آمار بانک مرکزی ایران نرخ تورم 12 ماه منتهی به شهریور 1397 نسبت به مدت زمان مشابه خود در سال گذشته 13.5درصد اعلام شده و با وجود اینکه نرخ تورم اعلامی از سوی مراجع رسمی در ماه‌های اخیر روندی صعودی در پیش گرفته اما مردم معتقدند که تورمی که احساس می‌کنند بسیار بیشتر از نرخی است که اعلام می‌شود.

نرخ تورم در حالی از سوی بانک مرکزی 13.5 درصد اعلام شده که این نرخ در فروردین و اردیبهشت ماه که ماه‌های آغاز نوسانات ارزی بود به ترتیب 9.1 و 9.2 درصد برآورد شده بود. حالا این نرخ که در سال‌های اخیر همواره با دو برآورد متفاوت از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی اعلام شده و همواره سوال بوده که کدام‌یک از این برآوردها درست بوده، از آن سوی مرزها هم به چالش کشیده شده است و یک اقتصاددان آمریکایی هم داستان نرخ تورم ایران را به چالش کشیده. استیو هانکه استاد اقتصاد دانشکده جان هاپکینز در پست توئیتری خود نرخ واقعی تورم سالانه ایران را 293 درصد اعلام کرده. او که از اقتصاددانان جنجالی ایالات متحده آمریکا است، مدعی شده رقم مورد نظر را با استناد به آمارهای بانک مرکزی ایران، مرکز آمار آمریکا و سایتی به نام بن بست محاسبه کرده. چنین رقمی در حالی توسط این اقتصاددان آمریکایی ارائه شده که مرکز آمار ایران به تازگی نرخ تورم 12 ماه منتهی به شهریور سال جاری را 11.3درصد اعلام کرده است.

در این باره هادی حق شناس، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایانا می‌گوید: «مفهوم واقعی تورم افزایش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات طی یک سال است. بر این اساس علم اقتصاد تورم را به سه دسته تقسیم‌بندی می‌کند که شامل تورم ماهانه، تورم نقطه به نقطه و تورم میانگین است. بنابراین تورم در اقتصاد ایران در غالب یک سبد کالا که حدود 370قلم در 11 گروه است، تعریف می‌شود. این 11 گروه‌ شامل خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها، لوازم خانگی، مسکن و... بوده که به صورت ماهانه سنجیده می‌شود. اما داستان اینجاست که به طور یقین اگر به این اقتصاددان آمریکایی گفته شود که قیمت نفت چه 30 دلار شود چه 80 دلار تاثیری در قیمت بنزین ایجاد نمی‌شود، او تعجب خواهد کرد!»

او با اشاره به اینکه محاسبات این اقتصاددان آمریکایی بر اساس واقعیت موجود در متن جامعه نبوده، ادامه می‌دهد: «اگر به استیو هانکه می‌گفتند تغییر قیمت نفت و گاز اثری بر روی قیمت برق نخواهد داشت، به طور قطع باور نمی‌کرد! چرا که سیستم حاکم بر تغییر قیمت‌ها و ارتباط آنها نسبت به یکدیگر در ایران، متفاوت‌تر از سایر نقاط دنیا عمل می‌کند.»

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه دو واژه گرانی و تورم جداگانه تعریف می‌شود، می‌گوید: «این روزها قیمت دلار بیش از 300 درصد گرانتر شده، اما نرخ بهره در اقتصاد ایران نه تنها 300درصد بالاتر نرفته، بلکه نرخ آن در همان حد 20تا 30درصد بوده. نمی‌شود در اقتصاد آمریکا  ارز سه برابر شود، اما نرخ بهره تفاوت آنچنانی نداشته باشد! اگر گفته می‌شود در اقتصاد ایران تورم میانگین 11.3 درصد است، به طور حتم در سبد کالا اجاره مسکن، قیمت خوراکی‌ها  و... گران شده، اما نرخ آب، برق، بنزین و ... افزایش 30یا 40 درصدی نداشته.»

او معتقد است، اقتصاددان آمریکایی نرخ تورم سالیانه 293 درصدی را به طور قطع بر اساس دلار سنجیده است. استیو هانکه تصور کرده، در ماه‌های اخیر، نرخ دلار بیش از سه برابر شده، پس تورم ایران به بالای 300درصد رسیده. این حساب و کتاب در حالی توسط این اقتصاددان رخ داده که سبد مصرفی کالاها در ایران، بر اساس نرخ دلار قیمت‌گذاری نشده. بنابراین نتیجه‌گیری می‌شود که محاسبات این اقتصاددان براساس نرخ دلار رخ داده نه ریال. البته نباید فراموش کرد، بخشی از اقلام این سبد مانند لوازم خانگی به نرخ دلار بستگی دارد و نمی‌توان به صورت مطلق افزایش قیمت چند برابری آنها را رد کرد. بنابراین نه می‌شود محاسبات هانکه را قبول کرد و نه رقم مورد نظر را بر اساس تصورات خودش نادرست دانست.»