پیوستن به WTO کشاورزی را رونق می‌بخشد؟

موضوع الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت از دهه 70 در دستور کار قرار گرفت. الحاقی که می‌تواند بخش کشاورزی و صادرات محصولات این بخش را با رونق همراه کند و یا مانند تجربه چین، این بخش را با مشکل مواجه کند.

به گزارش ایانا به نقل از اتاق بازرگانی تهران، موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی در گزارشی به بررسی الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت و تاثیر آن بر کشاورزی منتشر کرده است. در این گزارش، مطالعه مورد کشورهایی که به این سازمان ملحق شده‌اند و کشاورزی‌شان با تغییر مواجه شده آورده شده. چین یکی از این کشورهایی است که در این مطالعه بررسی شده است.

طبق این گزارش، از سال 2000 و 2004 که سال انجام تعهدات اعضای سازمان تجارت جهانی محسوب می‌شود، بازارهای بین‌المللی کشاورزی و سیاست‌های تجاری و کشاورزی کشورها دستخوش تغییراتی شده است.

این گزارش می‌نویسد: یکی از مراحل سیاست‌گذاری و تدوین برنامه‌های عملیاتی که می‌تواند به آسیب‌شناسی سیاست‌های داخلی کشور در زمینه موضوع مورد بررسی کمک کند، مطالعه تجربه کشورهاست. اینکه به طور خاص در خصوص الحاق به سازمان تجارت جهانی کشورهای دیگر چه اصلاحاتی قبل از الحاق انجام داده‌اند و به چه نتایجی دست یافته‌اند یا چه میزان تعهدات را به ویژه در حوزه کشاورزی و محصولات حساس و خاص قبول کرده‌اند، چشم‌اندازی از الحاق به دست خواهد داد.

تعهدات الحاق برای بخش کشاورزی طبق «موافقت نامه کشاورزی» مصوب 1996 در سازمان تجارت جهانی در سه حوزه «دسترسی به بازار»، «حمایت‌های داخلی» و «یارانه‌های صادراتی» دسته‌بندی می‌شوند. مذاکرات دسترسی به بازار شامل مذاکره برسر نرخ‌های تعرفه و سهمیه‌های تعرفه‌ای است.

چین از الحاق به سازمان تجارت جهانی چه به دست آورد؟

در اواخر سال 2001 چین به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمد. این کشور یکی از پرچالش‌ترین کشورها برای الحاق به سازمان تجارت جهانی بود و دوره مذاکراتش 15 سال به طول انجامید. عمده چالش‌ها بر سر کشاورزی بود که بخش مهمی از اقتصاد چین را تشکیل می‌دهد. پیش از الحاق به سازمان تجارت کشاورزی 11.8 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌داد، 41.3 درصد نیروی کار در این بخش اشتغال داشتند و به طور کلی 56 درصد از کل جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می‌کردند.

از آنجا که چین پیش از الحاق برنامه اصلاحات اقتصادی خود را آغاز کرده بود و پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیز از جمله اهداف این کشور بود، پیش از الحاق از سال 1992 شروع به کاهش متوسط ساده تعرفه‌های خود کرد. به طوری که از 43.2 در سال 92 به 9.9 در سال 2004 کاهش داد. تعرفه‌های بخش کشاورزی را نیز از 30 درصد در سال 2000 به 17 درصد در سال 2001 و نهایتا 15.6 درصد در سال‌های اخیر کاهش داده است.

چین محصولات برنج، گندم، ذرت، روغن‌های خوراکی، شکر، پنبه و پشم را به دلایل امنیت غذایی و ایجاد حق حاکمیت ملی برای کشور به عنوان کالاهای حساس بخش معرفی کرد و توانست تعرفه سهمیه‌ای برای آنها اعمال کند. با این وجود بررسی آمارها نشان داد که واردات برنج، گندم و شکر به میزان قابل توجهی افزایش یافت. آمار فائو برای سال های پس از الحاق چین نشان می‌دهد که واردات ذرت علوفه‌ای به میزان قابل توجهی افزایش یافته و با 4700 درصد رشد در سال 2004 نسبت به سال 2003 از 2 تن به 96 تن و سپس در سال 2005 به رقم 1873 تن رسیده است. سرانجام دولت چین این تعرفه‌های سهمیه‌ای را حذف و معادل تعرفه ارزشی برای آنها وضع کرد. در زمینه محصولات دام و طیور به نظر می‌رسد چین از پیوستن به سازمان تجارت جهانی منتفع شود. مهمترین دلیل آن را می‌توان کاربر بودن این صنایع دانست که چین با هزینه‌های رقابتی در آن فعالیت می‌کند.

همزمان با آزادسازی تجاری چین در سال 2001 تراز تجاری بخش کشاورزی این کشور که تا پیش از این مثبت بود، روند منفی و افزایشی داشته به طوری که از 2.9 میلیارد دلار به منفی 69 میلیارد دلار بالغ شد که نشان دهنده افزایش قابل توجه واردات این بخش پس از الحاق بوده است. در مجموع می‌توان گفت الحاق چین به سازمان تجارت جهانی بیش از کشاورزی برای سایر بخش‌ها آن سودمند بوده است. به طوری که در سال‌های پس از الحاق در بخش صنعت تبدیل به دومین تولیدکننده بزرگ اتومبیل با تولید سالانه 8.5 میلیون دستگاه در جهان شد. همچنین در حوزه ارتباطات، حمل و نقل و رقابت مندی هم پیشرفت‌هایی حاصل شد.