قائممقام صندوق بیمه کشاورزی:
تعرفه بیمه طیور و زراعت شهرستانی میشود
دلیل اصلی دیرکرد پرداخت خسارت، دیر رسیدن سهم دولت از حق بیمه است
در بیمهنامه نوشتیم که 70 درصد حق بیمه محصولات کشاورزی را دولت میدهد، اما بعضی کشاورزان نمیخوانند. کشاورز من را دولت میدانند. حق با کشاورز است. اینکه منم میگویم سازمان برنامه بودجه را تخصیص نمیدهد، اما ما چون جزو دولتیم، این مفهوم برای کشاورز تفکیکشده نیست و حق با کشاورز است. انتظارات از صندوق واقعی نیست و ما نمیتوانیم این انتظارات را برآورد کنیم
شرین سعیدی|| بیمه محصولات کشاورزی یا به عبارت بهتر «صندوق بیمه محصولات کشاورزی»، بخش مهمی از فرایند کشاورزی و حتی زنجیره ارزش تولید محسوب میشود. بیمه محصولات کشاورزی در واقع پایداری و توسعه کشاورزی را به نوعی تضمین میکند.
اهمیت بیمه محصولات کشاورزی جایی مشخص میشود که کشاورزی مکانیزه میشود اما نمیتوان حوادث طبیعی و تغییر عوامل محیطی را تحت کنترل در آورد. اما با وجود همه اهمیتی که بیمه محصولات کشاورزی دارد هنوز بخش مهمی از جامعهای که وابسته به این بیمه هستند (در گام نخست و با اهمیت کشاورزان و بهرهبرداران) اطلاع دقیق و درست از بیمه محصولات کشاورزی، نحوه عملکرد، روند بیمه کردن، روند پرداخت خسارت، چتر بیمهای، سقف پرداخت خسارت، فرانشیز بیمه محصولات کشاورزی و هزاران مورد ابتدایی یا تخصصی که در مورد این بیمه مغفول مانده و از آن بیاطلاع هستند.
تنها موردی که بیش از همه در مورد بیمه محصولات کاورزی گفته میشود موضوع «پرداخت خسارت» و طولانی بودن روند خسارت است که هنوز کسی به درستی نمیداند چرا این اتفاق افتاده است. به همین دلیل است که صحبت از موضوع بیمه محصولات کشاورزی با حساسیتهای ویژهای همراه است. آنچه پیش روی شماست بخشی از مصاحبه با محمدابراهیم حسن نژاد قائم مقام صندوق بیمه محصولات کشاورزی در جریان بازدید از خبرگزاری ایاناست. در این گفتوگو تنها بخش کوچکی از فعالیتهای مهم و تاثیرگذار صندوق بیمه محصولات کشاورزی منعکس شده که خواندن آن میتواند به واقعی شدن جایگاه بیمه محصولات کشاورزی کمک ویژهای کند.
***
- بیمه محصولات کشاورزی به نسبت دیگر بیمههای بازرگانی و اجتماعی جدیدتر و جذابترولی گاهی اوقات روند آن طولانی است. آیا راهی وجود دارد که این روند کوتاه شود؟
نخست باید دانست، چرا بیمه کشاورزی لازم است و با وجود دیگر بیمههای پرتوان تجاری و بازرگانی، در صندوق بیمه کشاورزی، عرصههای مختلف بخش کشاورزی بیمه میشوند.
از سال 1316 به بعد امکان قانونی بیمه محصولات کشاورزی برای بیمههای تجاری و بازرگانی وجود داشته، اما به دلیل اینکه ریسکها در بخش کشاورزی وسیع، گسترده و پرتواتر است، شرکتهای بیمهای، نسبت به بازار بیمههای کشاورزی اقبالی نشان ندادهاند.
فلسفه ایجاد بیمه به آن معناست که با جلب مشارکت جمع کثیری از بیمهگذاران در پرداخت حق بیمه، بتوان خسارت جمع قلیلی را جبران کرد. حال آنقدر تعداد آسیبدیدگان و وسعت خسارت در بخش کشاورزی بالاست، که تنها با همراهی دولتها از بیمه کشاورزی، امکان حمایت مالی از کشاورزان فراهم میشود.
مطالعات نشان میدهد در 104 کشور دنیا بیمههای کشاورزی «جدا» از «بیمههای بازرگانی» فعالیت میکنند و دولتها با پرداخت بخشی از حق بیمه (یارانه) از بیمههای کشاورزی حمایت میکنند. چراکه چنین خطراتی توسط خود کشاورزان به تنهایی قابل جبران نیست.
- پرداخت حق بیمه بر چه مبنایی انجام میشود، چرا بسیاری از کشاورزان غرامت پرداختی را متناسب با میزان خسارت نمیدانند؟
گفته میشود غرامت پرداختی کم است و به طور کامل خسارت را جبران نمیکند، اما باید انتظارمان را از بیمه کشاورزی مطابق با وضعیت ریسک در بخش کشاورزی تنظیم کنیم. مقایسه بیمه کشاورزی با بیمههای بازرگانی اشتباه است. تعداد خسارتهایی که در بیمههای دیگر اتفاق میافتد با حجم خسارتهایی که در بخش کشاورزی رخ میدهد، متفاوت است. در بیمه کشاورزی، به ازاء 100 نفر کشاورزی که محصول خود را نزد بیمه کشاورزی، بیمه کردهاند، 70 حتی در مواردی 90 درصد، غرامت دریافت کردهاند و خسارت با این وسعت هر سال اتفاق میافتد.
حال منطقی است از کشاورز حق بیمه بالا یا حق بیمهای متناسب با خسارت محصولش دریافت کرد یا باید حق بیمهای مطالبه کرد که برای کشاورز مطلوبیت و توان پرداخت داشته باشد. تا جایی میتوان حق بیمه دریافت کرد که محدودیت برای کشاورز ایجاد نکند.
تعیین حقبیمه شیوه و فرمول خاصی دارد و اگر براساس محاسبات بیمهای و فرمول، حق بیمه تعیین نشود، هر سال باید برای پوشش ریسک بزرگتر، میزان حق بیمه بیشتری دریافت شود که با این شیوه بیمه در مدت کوتاهی به بنبست میرسد.
بنابراین باید در بخش کشاورزی از نظر فنی ضریب ریسک را پایین آورده تا بیمه بتواند به درستی فعالیت کند. این در حالی است که از نظر اصول بیمه زمانی که خطرات رو به افزایش است، بیمه باید نقشآفرینی کند و پوشش مناسبی ارائه دهد.
- بیمه کشاورزی بهعنوان بیمه حمایتی، بر اساس اظهارات بیمهگذار، محصول را بیمه میکند یا شواهد؟
بر اساس اصل حسن نیت و با هدف رضایت کشاورزان از آنجایی که بیمهگذاران چندین سال است که نسبت به بیمه محصول خود اقدام میکنند و برای سیستم شناخته شده، هستند، اغلب بر اساس خوداظهاری است اما هنگام بروز خسارت، بازدید میدانی صورت میگیرد. زمانی که خسارت حادث شد مورد بازبینی قرار میگیرد و حسن نیت کشاورز نیز تأیید و در سامانه ثبت میشود. این سامانه هوشمند بوده و تمام اطلاعات بیمهگذاران، اعم از ضریب ریسک، نوع کشاورزی و... قابل بررسی و پایش است.
اما اگر بیمهگذاری جدید باشد، در مرحله اول مورد بازدید قرار میگیرد، مشخصات زمین جیپیاس داده میشود سپس بر اساس عملکرد مزرعه و سنوات گذشته همان منطقه ثبت میشود.
- بهعنوان بیمهگر منابع محدودی برای پوشش بیمهای دارید اما با همه این احوال چرا خسارتها دیر پرداخت میشود، بیمه محصولات کشاورزی چه بخشهایی را بیمه میکند، مراحل کاشت (کاشت، داشت، برداشت و...) را بیمه میکند یا فقط محصول یا زمین میشود؟
خسارت کشاورزان را میدهیم، اما دیر دادن دو دلیل دارد. یکی اینکه وقتی کشاورز را بیمه میکنیم بخشی از حق بیمه سهم خودش را میگیریم، بخشی را که دولت باید بدهد، با تاخیر میگیریم در واقع هیچوقت به موقع نگرفتیم. چون کشاورز نمیتواند کل حق بیمه را بدهد، دولت حق بیمه را میدهد. سهم دولت 70 درصد حق بیمه را تشکیل میدهد و اعتبارات دولت به مرور محقق میشود و یکجا پرداخت نمیشود و طی سال پرداخت میشود، هیچوقت بهموقع اعتبار سهم دولت نمیآید. وقتی نمیآید یعنی حق بیمهای دریافت نشده است. بیمه کشاورزی، به حدی شفاف است که وقتی ما حق بیمه را بگیریم، بهموقع و به سرعت میتوانیم خسارت را پرداخت کنیم. دلیل دیگر تاخیرمربوط به نحوه تقویم کشاورزی است. وقتی سرمایی اتفاق افتاده، بخشی از میوه درخت و باغ را زده و به کشاورز آسیب وارد میکند. اما این آسیب وارد شده، چقدر است؟ بخشی از باغ از بین رفته، بخشی از محصول از بین رفته...؟ باید بار بیاید، محصول برسد، برداشت شود. این باغ قرار بود 70 تن بدهد، 40 تن داده و 30 تن کاهش داشته است. این خسارتها بیشتر در زمان رویش اتفاق میافتد، اما پرداخت غرامتها در زمان برداشت محصول است. ممکن است کشاورزان انتظار داشته باشند که همان لحظه که این خسارت اتفاق افتاده پرداختی انجام شود.
خسارت در منطقه اتفاق میافتد، اما فیزیولوژی گیاه در ماههای آینده این خسارت را جبران میکند و در زمانی که ما پیگیری میکنیم، با اینکه قبول داریم این خسارت وارد شده و تا حدودی ترمیم شده، اما خسارت پرداخت میشود. بنابراین دلیل اصلی دیرکرد پرداخت خسارت، دیر رسیدن حق بیمه سهم دولت است. بیمه کشاورزی هیچوقت حق بیمه کامل نگرفته. جزئی از حق بیمه دریافت میکنیم که سهم کشاورز است. البته سهم کشاورز را میگیریم و چون سهم کشاورز را میگیریم، در قبال کشاورز متعهد هستیم. خودمان چون جزئی از دولت هستیم، این بخش با تأخیر میآید و ما شرمنده کشاورز هستیم. منتی بر سر کشاورز نمیگذاریم، این بخش را باید جبران کنیم اما بهعنوان دولت، عذرخواهیم که حق بیمه به سرعت نمیرسد.
- راهکاری برای بهبود وضعیت و کاهش تاخیر در پرداخت داریم؟
شیوههای بیمهای را باید تغییر دهیم تا بتوانیم بهتر و مناسبتر به کشاورزان کمک کنیم. برای این تغییر شیوهها نیازمند این هستیم که همه نقشآفرینان و همه ذینفعان به ما کمک کنند. تا هم بیمه کشاورزی شناخته شود و هم دید و بینش «واقعی» نسبت به بیمه محصولات کشاورزی و عملکرد آن حاصل شود.
هیچ بیمهگری تمامی لایههای ریسک را پوشش نمیدهد. چرا باید همه لایههای خطر را پوشش دهیم تا حق بیمه بالا برود. با این شیوه نه کشاورز و نه دولت نمیتوانند حق بیمه را پرداخت کنند. بهعنوان مثال وارد مزرعه میشوید ارزیابی میکنید 20 درصد آسیب دیده، یک مزرعه ممکن است 30 یا 10 درصد آسیب دیده باشد یک مزرعه ممکن است 100 درصد از بین رود. تعداد مزارعی که در کشور بهطور کامل از بین میرود کم است، اما مزارعی که 10 تا 20 درصد آسیب دیدند، خیلی زیاد است. اگر بیمهگر تمام لایههای خطر را تحت پوشش بیمه ببرد، تعداد زیاد خواهد شد. اگر بخشی از لایهها را پوشش ندهیم و حذف کنیم و فقط بخشی از خطر را پوشش دهیم که احتمال وقوع آن به نسبت زیاد است و خسارت بیشتری را هم وارد میکند به مرور کشاورزان یا بیمهگذاران تعدادشان کم میشود و آن دسته که ضریب خطرشان بالاست میزان وقوع خطر نیز معقول میشود و میتوانم تعهد بالاتری بدهم.
بنابراین با این کار با لایهبندی ریسک و پذیرش لایههای پرخطرتر و حذف لایههای خطر که ضریب پایینتر و شدتش پایینتر است، خودبهخود امکان کاهش حق بیمه و امکان افزایش پوشش بیمه فراهم میشود. این کار را در خیلی از بیمهها انجام میدهیم. در بخش صنعت بیمه طیور اجباری است و بیشتر واحدهای مرغداری تحت پوشش بیمه هستند. اما در گذشته بسیاری از خطرهای بیمهای را پوشش میدادیم. سالانه حدود 20 هزار بار خسارت پرداخت میکردیم، اما خسارتهای جزئی بود. دو میلیون و 10 میلیون و 15 میلیون و 30 میلیون بابت تلفاتی که اتفاق میافتد. ما با مرغداران توافق کردیم که ما خطراتی را فقط پوشش دهیم که مدیریت کردن از توان مرغدار خارج است و اگر خارج شود شدتش بالا است. مثل آنفلوآنزا یا تب برفکی یا بیماریهای طاعون یا لمپیاسکین، که باید دام کل مزرعه معدوم شود. در بخش دامداری چه باید کرد؟ چه مقدار باید پوشش بیمهای وجود داشته باشد. در حالی که در بیماریها دامدار بیشتر میتواند مدیریت کند. آیا دامدار نگران این است که بیماری معمولی موجب تلف شدن داماش شود؟ دامدار بیشتر نگران این است که بر اثر این حادثه یا یک بیماری نوظهور خارج از مدیریت خودش گلهاش دچار تلفات شدید شود و از بین برود. ما باید این بیماریها را پوشش دهیم.
باید نگرانیهای جدی در بخش کشاورزی داشته باشیم. این کار را انجام دادیم. در سال گذشته بیماری آنفلوآنزا که اتفاق افتاد و 25 میلیون قطعه مرغ معدوم شد، همه خسارت را بهموقع پرداخت کردیم. به 478 واحد مرغداری پرداخت کردیم، که مؤثر بوده است چون بیشتر دامداران به مدار تولید برگشتهاند. بیمه باید بتواند در واقع خسارتهای جدی را پوشش دهد و از پرداخت تواتر خسارتهای ریز دوری کند. ممکن است تولیدکنندگان علاقهمند باشد حق بیمهای بدهند و آن حق بیمه را دوباره پس بگیرند! (که این نوع موارد کم نبوده است) این آسیب زیاد و جدی برای بیمه است. به دنبال این هستیم که تولیدکنندگان و بیمهگزاران را متوجه این مفهوم کنیم که دریافت بیمه برای چیست. برای روز مبادا، برای روزی که خطر بزرگی بیاید. به عبارت دیگر بیمه یعنی جمع کثیری بیمهگزار مشارکت کنند در ریسک و جمع قلیلی بیمه دریافت کنند.
- بخش کشاورزی در حال گذار از سنتی به صنعتی است. خسارتهایی که پرداخت میکنید بیشتر در کدام بخش است، صنعتی یا سنتی؟
صنعتیها بیشتر از بیمه استقبال میکنند. ما الان در ارتباط با واحد گاوداری اغلب واحدهای دامداری اصیل تحت پوشش بیمه هستند. مرغداریها و مزرعهها تحت پوشش بیمه هستند. بخش سنتی به جهت معیشتی بودن و پایین بودن درآمد، کشاورزان کمتر استقبال میکنند. باید تلاش کنیم توسعه دهیم. کلاً همه در ارتباط با بیمه اموال کمی قصور میکنند. شما میتوانید مالتان را بیمه نکنید، اما وقتی بیمه کردیم شاید نگران حادثه شخص ثالث هستیم. آنجا به راحتی بیمه میکنیم. فقط مختص بخش کشاورزی نیست.
- وقوع خسارت کدام بخش بیشتر است؟
بیشترین خطرات در حال حاضر که در بخش کشاورزی حادث میشود در کشور، خشکسالی و سرمازدگی است. سرمازدگیها در باغها و خشکسالیها در زراعت، بیماری قرنطینهای نوظهور، اگر شما بخواهید بگویید کدام بیشتر، هر دو خسارت بیشتر دیدهاند و جالب است که این نوع خطرات جزو خطرات سیستمی است. مزرعهای نیست در چندین استان بروز میکند.
- در کدام مناطق بیشتر است؟
نمیتوان به طور دقیق گفت فلان منطقه، اما مناطقی هست که بیشتر آسیب میبینند، یکی اقلیم منطقه است، یکی رقمهایی که در آن اقلیم کشت کردیم که در حال حاضر با توجه به تغییر اقلیم الان جواب نمیدهد و دچار آسیب و سرمازدگی میشوند که باید چاره بیاندیشیم.
- کانونهای بحرانی از دید بیمه کدام بخشها هستند؟ کدام مناطق و استان هستند؟ برای این کار گزارشی تهیه کردید که به وزارت جهاد کشاورزی نشان دهد این مشکلات وجود دارد و با وجود این مشکلات بیمهگر (صندوق یمه محصولات کشارزی) نمیتواند فعال باشد؟
اطلاعات کل مناطق و کشاورزان را داریم و میتوانیم بگوییم کدام کشاورز خطرش بالاست و بیشتر آسیب میبیند. در جریان آنفلوآنزا یکسری مرغدار ثابت شیوعکننده هستند چون مزرعههایشان مناسب نیست. برای این کار، سامانه آنلاین داریم که کل کشور را در آن سامانه میتوانید ببینید.
برای طیور و زراعت امسال (سال زراعی 97-98) تعرفهها را شهرستانی کردیم. در سنوات آتی تعرفهها را مزرعهای خواهیم کرد. یعنی برای هر کشاورز به طور خاص حق طراحی مشخص میشود که الان به این شیوه نیست. در واقع حق بیمه بر اساس میزان خطرات شهرستانی تعیین میشود. تا پیش از این استانی بود و قادر نبودیم بین کشاورزان کمخطر و پرخطر تمایز قائل شویم. الان که سابقه داریم تفکیک میکنیم. اگر بیمهگران قادر نباشند بین بیمهگذار خوب و بد تمایز قائل شوند، نمیتوانند مطلوبیت در ارائه خدمات داشته باشند. بنابراین جمعآوری این اطلاعات ضروری است.
- بیمهگذار میداند که بخشی از حق بیمه را دولت میدهد؟
در بیمهنامه نوشتیم، اما بعضی کشاورزان نمیخوانند. کشاورزان من را دولت میدانند. حق با کشاورز است. من میگویم سازمان برنامه، بودجه را تخصیص نمیدهد، اما ما چون جزو دولتیم، این مفهوم برای کشاورز تفکیکشده نیست و حق با کشاورز است. انتظارات از صندوق واقعی نیست و ما نمیتوانیم این انتظارات را برآورد کنیم. کشاورزان میتوانند از طریق پرتال صندوق بیمه کشاورزی به نشانی sbkiran.ir از آخرین اخبار، طرحهای نوین و رویدادها مطلع شوند.
دیدگاه تان را بنویسید