رئیس جنگلهای خارج از شمال سازمان مراتع
زندگی بلوطهای زاگرس بودجه میخواهد
زاگرس در سالیان گذشته دورههای خشکیدگی را تجربه کرده و توانسته است با آن سازگاری نشان دهد.
استان ایلام یکسوم جنگلهای کشور را دارد که 90 درصد گونههای آن را درختان بلوط تشکیل میدهد. بر اساس پژوهشهای ارائه شده در نخستین کنفرانس ملی دستاوردهای نوین در علوم زیستی و کشاورزی، ارزش جذب کربن محاسبه شده با استفاده از روش ارزشگذاری سایهای، معادل 830 میلیارد ریال و ارزش تولید اکسیژن محاسبه شده با استفاده از روش هزینه جایگزین 801/250 میلیارد ریال است. همچنین میزان گردوغبار رسوبگذاری شده توسط جنگلهای بلوط منطقه سالیانه نزدیک به 43/6 میلیون تن است. با این حال وجود کانونهای داخلی و خارجی ریزگرد سبب شده است، خسارتهای جبرانناپذیری به این جنگلها وارد شود. فریبرز غیبی رئیس جنگلهای خارج از شمال سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتوگو با ایانا تأثیر ریزگردها بر بلوطهای زاگرس و راهکارهای رفع برونرفت از این بحران را تشریح کرده است.
شما در رساله دکتری خود تأثیر ریزگردها بر بلوطهای زاگرس را بررسی کردهاید، این پدیده چگونه باعث خشکیدگی بلوطها میشود؟
در این پروژه میزان جذب و ترکیبات شیمیایی اندازهگیری شد که نشان میداد ریزگردها با نشستن روی برگها، روزنه آنها را مسدود میکنند. البته حجم، تراکم و تداوم ریزگردها عامل مؤثری در خشکیدگی بلوطها است. آسیب رساندن به درختان بلوط یکباره انجام نمیشود بلکه تداوم در بروز ریزگردها چنین نتیجهای به دنبال دارد. ریزگردها فتوسنتز برگها را دچار اختلال کرده و در نهایت به درخت و ریشه آن آسیب میزنند.
شما از ترکیبات شیمیایی در موضوع ریزگردها نام بردید. گردوغبار و ریزگردها ورودی به ایران چرا باید حاوی مواد شیمیایی باشد؟
ذرات خاک عراق بهواسطه بروز جنگهای متعدد و بمبارانهای متوالی آلوده شده و با بروز ریزگردها این خاکآلوده زاگرس را میپوشاند. درخت یک موجود زنده است و آستانه تحمل خود را دارد که اگر مازاد بر این ظرفیت به آن فشار و آلودگی وارد شود، توان سازگاری خود را از دست میدهد.
وجود دام مازاد بر ظرفیت یکی از چالشهایی است که مراتع و جنگلها چه در زاگرس و چه در البرز با آن مواجهاند و کار به جایی رسیده است که برخی گزارههایی مبنی بر خروج دام عشایر را در پهنههای زاگرس مطرح کردهاند، فارغ از این موضوع جنگلهای بلوط با چه تهدیدهایی روبهروست؟
دام مازاد بر ظرفیت باعث میشود نهالهای تازه نتوانند رشد کرده و از همان ابتدا سرشاخههای آنها از بین برود. اما در کنار چالش دام و ریزگردها، ما با تغییر اقلیم بهعنوان یک پدیده منطقهای و کاهش بارش مواجهیم که خشکیدگی بلوطها را سرعت بخشیده و کاهش توان اکولوژیک زاگرس را سبب شده است.
سازمان جنگلها بهعنوان اصلیترین متولی عرصههای طبیعی چه راهکاری برای رفع این بحران دارد؟
سیزده پروژه تحقیقاتی در قالب یک طرح به مرکز تحقیقات جنگلها ارائه شده است. خوشبختانه این پروژهها پایانیافته و در آن تمام مؤلفهها در خصوص خشکیدگی بلوط و راهکارهای کاهش آن توسط محققان بررسی و به صورت دستورالعمل به شورای عالی جنگل ارجاع شده است. با این حال با مشکل تأمین اعتبار برای اجرای این برنامهها مواجه هستیم. ما باید با همکاری تمام بخشها و به ویژه جوامع محلی تابآوری اکوسیستم زاگرس را بالا ببریم. توانمندسازی جامعه محلی و در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت گذشته نیز میتواند به دستورالعملی برای پایداری در اکوسیستم در جنگلهای غرب منجر شود.
با توجه به شرایطی که ما با کمبود بودجه در بخشهای مختلف مواجه بوده و همکاریهای بین بخشی میان سازمانهای مختلف و حتی معاونتهای مختلف در یک سازمان ضعیف است آیا شما امیدی به احیای زاگرس دارید؟
زاگرس در سالیان گذشته دورههای خشکیدگی را تجربه کرده و توانسته است با آن سازگاری نشان دهد. در این پهنهها برخی گونههای بلوط خشک شدهاند اما بسیاری از گونهها که دارای ساختار ژنتیکی خاصی هستند توان سازگاری و تابآوری دارند که همین امر نوید خوبی برای حفاظت از آنهاست. احیای عرصههای تخریبی با این گونههای مقاوم میتواند زاگرس را نجات دهد.
در میان پهنههای زاگرس، ایلام دارای بالاترین حساسیت است، چرا؟
این استان در نوک پیکان ورود ریزگردهاست و بیشترین سطح خشکیدگی بلوطها را در آن شاهد بودهایم. در همین راستا اقداماتی مانند قطع بهداشتی، سوزاندن درختان بیمار و سامانه آبی در پای درختان در این منطقه و سایر مناطق انجام میشود. امیدواریم با تخصیص اعتبار جهت جنگلکاری مشارکتی و همکاری ارگانهای مختلف با محققان مرکز آموزش و تحقیقات سازمان جنگلها شاهد کاهش روند خشکیدگی بلوطها باشیم.
بخش اعظم ریزگردها از کشور عراق وارد ایران میشود، همکاری و هماهنگی بخشهای داخلی بخشی از فرآیند احیای زاگرس است، اما منشأ آسیب همچنان وجود دارد، برای رفع این چالش به نظر میرسد دیپلماسی بیشترین نقش را داشته باشد و در آن هماهنگی و همکاری سازمان جنگلها و وزارت امور خارجه ضروری است. آیا مذاکرهای در این خصوص انجام شده است؟
سدسازیهای انجام شده در ترکیه برای بهرهگیری از آب دجله و فرات موجب شده است بسیاری از زمینهای کشاورزی در عراق خشک شده و کانونهای ریزگرد را ایجاد کنند. ما برنامهای را با کشور عراق جهت تثبیت این کانونها داریم که در حال پیشبرد آن هستیم. همچنین برنامههای درختکاری در بخشهایی از عراق نیز صورت گرفته است.
دیدگاه تان را بنویسید