حفظ جنگل‌های هیرکانی ایران از راه ثبت جهانی

جنگل‌های هیرکانی واقع در شمال ایران به مساحت دو میلیون و 125 هزار هکتار و با قدمت 40 میلیون سال نمادی از فسیل‌های زنده‌ای است که ثبت جهانی آن به حفظ و احیای این میراث طبیعی کمک مؤثری می‌کند.

از عرصه‌ جنگل‌های هیرکانی که در ساحل جنوبی خزر و به عبارتی در شمال ایران گسترده شده سهم استان مازندران 53 درصد، گیلان 26 درصد و گلستان 21 درصد است.

این جنگل‌ها از آستارا در گیلان تا گلیداغ در شرق گلستان به طول 800 کیلومتر و با عرض 20 تا 70 کیلومتر گسترده است و با توجه به ارزش طبیعی، قدمت و وسعت زیاد؛ ویژگی‌های ثبت به‌عنوان میراث طبیعی جهان را دارد.

گسترش عمومی جنگل‌های شمال از سطح دریا شروع و تا ارتفاع حداکثر دو هزار و 800 متر ادامه دارد، جنگل‌های هیرکانی متراکم‌ترین ناحیه جنگلی کشور است.

گفته می‌شود برای ثبت جهانی این جنگل‌های منحصربه‌فرد، 13 نقطه با وسعت 150 هزار هکتار با توجه به تنوع حیات‌وحش، حفاظت و پوشش گیاهی، تنوع زیستی و ارتفاع مناسب انتخاب شده است.

این نقاط شامل پارک ملی گلستان، جنگل افراتخته، جهان‌نما، بولای دودانگه و چهاردانگه، جنگل الیمستان هراز در آمل، جنگل واز با درختان سرخدار، حوزه کجور، چهارباغ چالوس، جنگل خشک داران، گچ رودخان، سیاه رودبار و منطقه حفاظت‌شده لیسار است.

در اهمیت این جنگل‌ها، پروفسور «هانس کناپ» جنگل‌شناس آلمانی گفت: درختان پهن‌برگ جنگل‌های واقع در شمال ایران در جهان نمونه ندارد.

وی که به نمایندگی از بنیاد سوکو آلمان یکی از شرکای تدوین معرفی‌نامه ثبت جنگل‌های هیرکانی ایران در فهرست میراث طبیعی جهان است، افزود: در اولین سرکشی از جنگل‌های هیرکانی در 19 سال پیش به این نتیجه رسیدم که یکی از راه‌های حفظ این جنگل باارزش جهان؛ ثبت آن در فهرست میراث طبیعی یونسکو است.

پروفسور کناپ اضافه کرد که تلاش‌ها برای ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی شمال ایران از سال 1395 آغاز شده است.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز گفت: پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی به مراحل خوبی رسیده و این مهم با همراهی استان‌های گلستان، مازندران و گیلان در حال پیگیری است.

محمدحسن طالبیان اظهار امیدواری کرد که یک‌صدا و یکدل این اقدام مهم در آینده نزدیک به نتیجه برسد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: در سال‌های اخیر با توجه به برنامه‌های احیا و توسعه؛ وسعت جنگل‌ها رو به افزایش بوده و مساحت جنگل‌های هیرکانی شمال ایران از 1.9 میلیون هکتار به 2.1 میلیون هکتار افزایش یافته است.

ابوطالب قزلسفلو اظهار کرد: سهم گلستان از جنگل‌های هیرکانی افزون بر 452 هزار هکتار بوده و در مقایسه با مازندران و گیلان از سطح کمتری برخوردار است.

وی اضافه کرد: از این سطح حدود 65.7 درصد جنگل‌های تجاری، 15.79 درصد جنگل‌های مخروبه و 18.44 درصد جنگل‌های حفاظتی به‌ویژه در شرق گلستان است.

به گفته وی جنگل‌های گلستان به طول 260 کیلومتر از گلوگاه در شرق مازندران آغاز و تا منطقه گلیداغ شهرستان مراوه‌تپه در منتهی الیه شرق گلستان ادامه دارد.

وی همچنین رویش سالانه جنگل‌های استان را حدود دو هزار مترمکعب در هکتار عنوان کرد و افزود: این رویش از غرب به شرق گلستان کاهش دارد.

قزلسفلو تنوع گیاهی در استان را مانند جنگل‌های دیگر مناطق شمال با 80 گونه درختی و 50 گونه درختچه‌ای بیان کرد و گفت: از ویژگی‌های جنگل‌های گلستان، آمیختگی تنوع گونه‌ها بوده و نیز وجود گونه‌های بومی سوزنی‌برگ شمال کشور و درختان سرخدار، زربین و سرونوش است.

به گفته وی این درختان دارای رویشگاه غنی بوده و بیشترین و وسیع‌ترین رویشگاه سرخدار ایران در شمال کشور در علی‌آباد از شهرستان‌های مرکزی گلستان قرار دارد.

وی بهترین و غنی‌ترین رویشگاه‌های «بلوط بلندمازو» ایران و جهان را نیز در حوزه شهرستان گالیکش در شرق استان بیان کرد.

مدیرکل منابع طبیعی گلستان به طرح‌های توسعه‌ای جنگل نیز اشاره کرد و افزود: از سال 1346 تاکنون حدود 75 هزار هکتار جنگل‌کاری در استان انجام‌شده است.

وی با بیان اینکه 197 هزار هکتار از جنگل‌های استان دارای طرح مصوب جنگلداری تا سال 1396 بود، گفت: از سال جاری با تغییر نگرش سازمان جنگل‌ها به طرح‌های جنگلداری، اولویت بر حفاظت، احیا، توسعه و پرورش جنگل است.

به گفته وی؛ در این راستا منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیازمند اعتبار سالانه بیش از 250 میلیارد ریال برای امور حفاظتی تا احیا، توسعه و پرورش جنگل است.

وی همچنین وجود بیش از دو میلیون هکتار جنگل هیرکانی در ایران (حدود 20 هزار هکتار نیز در جمهوری آذربایجان است)، وجود بقایای جنگل‌های دوران سوم زمین‌شناسی، ثبت شش نقطه این جنگل‌ها در فهرست آثار ملی و طبیعی ایران و ازجمله شصت‌کلاته گرگان را از ویژگی‌های مطلوب و مؤثر برای ثبت در فهرست جهانی این میراث طبیعی بشر بیان کرد.

قزلسفلو افزود: زیست‌بوم 296 گونه پرنده، 98 گونه پستاندار، یافت 150 گیاه بومی درختی و بوته‌ای (شمشاد، انجیلی، لرگ و ولیک)، وجود جنگل‌های پهن‌برگ خزان کننده باستانی در شمال ایران باوجود از بین رفتن این جنگل‌ها در همه دنیا؛ از دیگر ویژگی‌های ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی ایران است.

هیرکان نام گرگان به زبان یونانی است، گفته می‌شود نام ورکان در کتیبه‌های به‌جامانده از دوران هخامنشی نیز اشاره به جنگل‌های هیرکانی داشته و اثباتی بر قدمت آن است.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، روز پنج‌شنبه هفته جاری شرکت‌کنندگان در این نشست از سایت‌های جنگلی استان گلستان شامل پارک ملی گلستان، جهان‌نما، جنگل ابر و افراتخته دیدن می‌کنند.