بازار گیاهان دارویی ایران در دست رقبا

صادرات گیاهان دارویی یکی از ارز‌آورترین تجارت‌ها در دنیاست و ایران نیز می‌تواند جایگاه مناسبی در این تجارت داشته باشد. ایران با داشتن چندین هزار گونه گیاه دارویی از لحاظ تنوع گیاهان گیاهی در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند ظرفیت قابل ‌توجهی برای به‌دست آوردن بازارهای جهانی در این زمینه داشته باشد اما با توجه به کاستی‌ها و مشکلاتی که در این بخش وجود دارد، سهم ایران از تجارت جهانی گیاهان دارویی کمتر از دو درصد برآورد شده است. این در حالی است که از هشت هزار گونه گیاه دارویی در جهان بیش از شش هزار نوع آن در ایران وجود دارد.

اما با همه این احوال، چندی پیش مجتبی خسرو‌تاج معاون وزیرصنعت، معدن و تجارت در مورد تجارت کالاهای کشاورزی به‌خصوص گیاهان دارویی اعلام کرد: «در بخش‌های خشکبار، دام، گیاهان دارویی، و... تراز تجاری منفی بوده که همه موارد بسیار قابل توجه است. با توجه به ظرفیت‌های موجود گیاهان دارویی در کشور، وجود تراز تجاری منفی و بالا بودن واردات این محصولات، توجیه پذیر نیست.»

با این حال به نظر می‌رسد که صادرات یا واردات گیاهان دارویی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. هرچند که در روزهای اخیر صادرات هر کالایی از کشور با چالش جدید پیمان‌سپاری ارزی مواجه است. همچنین صادرات خام و فله کالاها به‌خصوص کالاهایی مانند زعفران و گیاهان دارویی میزان واقعی صادرات را نشان نمی‌دهد.

جلیل مغازه‌ای رئیس اتحادیه صادرکنندگان گیاهان دارویی، وضعیت صادرات و واردات گیاهان دارویی را بسیار پیچیده‌تر از آنچه هست می‌داند و در گفت‌وگو با خبرنگار «خبرگزاری ایانا» می‌گوید: گیاهان دارویی در ایران 200 قلم است. برخی مجاز هستند، برخی مجاز مشروط، که برای صادرات آنها باید حق بهره‌برداری به سازمان منابع طبیعی و جنگل‌ها پرداخت شود و میزان صادراتش نیز محدود است.

او اضافه می‌کند: برخی نیز مجاز به صادرات هستند. البته گونه‌هایی از گیاهان دارویی که پرورشی و کشت بودن‌شان محرز شوند امکان صادرات دارند.

مغازه‌ای معتقد است، به دلیل اینکه صادرات گیاهان دارویی بیش از حد تصور کاهش پیدا کرده، موجب منفی‌تر شدن تراز تجاری و بازرگانی گیاهان دارویی شده است.

او دراین‌باره توضیح می‌دهد: در مورد گیاهان دارویی باید گفت کاهش صادرات قابل توجه بوده و دلایل متعدد و مختلفی باعث این کار شده است. یکی اینکه دستمزد کارگر و کشاورز برای بهره‌برداری، جمع‌آوری و چیدن گیاهان دارویی بسیار گران شده و صرفه اقتصادی برای خرید و صادرات آن وجود ندارد.

رئیس اتحادیه صادر کنندگان گیاهان دارویی در مورد دلیل مهم‌تر کاهش صادرات می‌گوید: رقیب برای گیاهان دارویی زیاد شده به‌خصوص در مورد گیاهان دارویی ایران که چین، ترکیه، افغانستان و... وارد بازار گیاهان دارویی ایران شده‌اند. بسیاری از این کشورها رقیب جدی در برخی گونه‌های گیاهی ایران هستند.

او اضافه می‌کند: البته در مورد گیاهان دارویی یک مشکل دیگری هم وجود دارد که برخی از گونه‌های گیاهی صادراتی ایران به شیوه فله و به شکل عمده به خارج صادرات می‌شود، اما در کشورهایی مثل ترکیه و امارات بسته‌بندی شده و به نام این کشورها صادرات می‌شود.

مغازه‌ای مشکل جدید صادرکنندگان بخش خصوصی را شامل حال صادرکنندگان گیاهان دارویی نیز می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر با همه مشکلات و چالش‌هایی که بر سر صادرات به خصوص صادرات کالاهایی مانند گیاهان دارویی وجود دارد، مصوبه اخیر دولت در مورد پیمان‌سپاری ارزی و محدودیت برای بخش خصوصی به‌طور کلی انگیزه را برای صادرکنندگان از بین برده است.

او اضافه می‌کند: پیش از بخشنامه دولت برای پیمان‌سپاری ارزی بانک‌های خارجی برای ارسال پول یا گشایش اعتبارات با مشکل مواجه بودند اما این کار مشکل را دوچندان کرده و موجب می‌شود مشکلات جدیدتری هم اضافه شود.