وابستگی بیمه کشاورزی به اعتبارات دولتی

قهر طبیعت همیشه دامنگیر کشاورزی ایران بوده و کشاورزان ایرانی از دیرباز تا کنون در حال دست وپنجه نرم کردن با این حرفه پرریسک هستند. کشاورزان به علت اتکای زیاد به طبیعت و وابستگی‌شان به عوامل و شرایط جوی هر لحظه ممکن است زندگی اقتصادیشان در معرض خطر جدی قرار بگیرد و از سمت طبیعت تهدید شوند.

در یک چشم برهم‌زدن طبیعت قادر است دسترنج چندین ساله یک کشاورز یا باغدار را به ورطه نابودی بکشد.

در میان خطرات و بلاهای طبیعی، شاید تاسیس صندوق بیمه کشاورزی همان راه حلی بود که می‌شد به کشاورزان و باغداران کمی آسودگی خاطر داد تا از عرصه کشاورزی عقب نشینی نکنند و در برابر قهر طبیعت مقاوم باشند.

اما اگر بخواهیم به تاریخچه شکل‌گیری بیمه در ایران اشاره کنیم باید به زمان ناصرالدین شاه قاجار باز گردیم، همان دوره‌ای که برای نخستین بار روس‌ها صنعت بیمه را وارد کشور کردند.

البته که دوهزار و هفتصد سال پیش نیز بیمه به شکل و شمایل دیگری دربین تاجران ایرانی رواج داشت، اما برای نخستین بار و در همان سال‌های 1314 بود که شکل رسمی به خود گرفت و قانون بیمه در سال 1316به تصویب رسید.

 بنابراین در همان آغاز کار بود که بیمه توانست جای خود را  در بخش کشاورزی باز و اقدام به فروش بیمه در این بخش کند. اما با توجه به اینکه بیشترین منفعت بیمه در بخش اقتصادی بود بخش کشاورزی تا مدتها در صنعت بیمه مظلوم ماند.

چغندر قند و پنبه بانی تاسیس بیمه کشاورزی شدند

در این باره رامین امینی زارع، کارشناس مسئول صندوق بیمه کشاورزی در گفت و گو با «خبرگزاری ایانا »می‌گوید: « برای اولین بار در سال 1797 بیمه تک خطری یا همان بیمه تگرگ در کشور آلمان شکل گرفت و بعد از آن در فرانسه، کانادا، آمریکا و ترکیه نیز گسترش یافت. دامنه این گستردگی به ایران نیز رسید و ایران در سال 1316صاحب بیمه کشاورزی شد.»

در دهه 40 بود که بیمه خصوصی امید بیمه دام را به صورت محدود اجرا کرد و شرکت سهامی بیمه ایران نیز با بیمه چغندر قند و پنبه وارد حوزه کشاورزی شد. امینی زارع با بیان اینکه صندوق بیمه کشاورزی در سال 1355 در وزارت تعاون شکل گرفت ادامه می‌دهد: « ایران جزو 10 کشور پر ریسک جهان است که از 40 نوع بلایای طبیعی ثبت شده در جهان 31 مورد آن در کشور ما رخ داده است. ایران دارای طول و عرض جغرافیایی خاصی است و وضعیت خاصی از لحاظ اقلیمی دارد. یکی دیگر از مواردی که باید در ایران جدی گرفته شود، مساله خشکسالی است؛ به علت اینکه ایران بر روی کمربند خشکسالی قرار گرفته.»

او می‌گوید: «خشکسالی جزو جدا نشدنی اقلیم ایران است که سهم آن در بیمه کشاورزی محفوظ مانده است. برخی از کشاورزان گله‌مند هستند که چرا پرداخت‌ خسارت‌ها کم است و غرامت‌ها دیر واریز می‌شود. در این باره باید مقدمه‌ای را بگویم و بعد به سراغ موشکافی علت‌ها بروم.

در ابتدا باید تاکید کنم که صندوق بیمه کشاورزی در ایران 100 درصد دولتی است و شخصی که مدیر عامل بانک کشاورزی باشد مدیر عامل صندوق بیمه کشاورزی نیز است. در هر حال دولت‌ها از گذشته تا کنون به عنوان حاکمیت وظیفه داشتند تا در زمینه خسارت‌های کشاورزان تدبیری را بیاندیشند. خوشبختانه بیمه کشاورزی توانست با ایجاد سازو کاری اصولی به این موضوع رسیدگی کند.»

امینی زارع در ادامه توضیحات خود می‌گوید: «صندوق بیمه کشاورزی از طریق داده‌های دولت و مردم تامین می‌شود و ورودی صندوق حق بیمه نام دارد. حدود 70 درصد سهم ورودی این صندوق سهم دولت و 30درصد آن سهم کشاورزان است.»

او با اشاره به اینکه 130 آیتم بیمه‌ای در بیمه کشاورزی وجود دارد، می‌افزاید: « در همه جای جهان بخش اعظمی از بودجه صندوق بیمه کشاورزی توسط دولت تامین می‌شود. در جهان روزانه به‌طور متوسط کشورهای عضو OECDرقمی معادل 1.6میلیارد دلار برای حمایت از بخش بیمه کشاورزی سوبسید دریافت می‌کنند.  

اما در ایران با توجه به اینکه دولت نقشی اساسی در پرداخت غرامت‌ها دارد، گاهی تخصیص اعتبارات دولتی با کندی روبه‌رو می‌شود و در نتیجه پرداخت غرامت‌ها هم به کندی صورت می‌گیرد. این موضوع نارضایتی کشاورزان را در پی دارد. اما در حال حاضر خوشبختانه بخش اعظمی از بدهی‌ها پرداخت شده و میزان باقی‌مانده نیز به زودی پرداخت خواهد شد. »

او در زمینه ناکافی بودن برخی از غرامت‌ها برای کشاورزان می‌گوید: « گزینه‌های مختلفی پیش روی کشاورزان در زمینه بیمه کردن محصولات وجود دارد. بر این اساس کشاورزان حق انتخاب دارند که کدام مبلغ و گزینه را برای بیمه محصولات خود انتخاب کنند. بنابراین صندوق بیمه کشاورزی میزان غرامت پرداختی به بیمه شده را براساس میزان گزینه انتخابی کشاورز یا باغدار می‌پردازد. همچنین ارقام بیمه با توجه به میزان مساحت و حتی موقعیت استان یا شهر مورد نظر متفاوت خواهد بود. در کل هیچ بیمه‌ای وجود ندارد که کل خسارت را پوشش دهد. »

در حال حاضر صندوق بیمه کشاورزی با قدمتی بیش از سی سال در سه حوزه اقدام به بیمه کردن تولیدات این بخش کرده است. حوزه اول مربوط به بیمه زراعت و باغبانی، حوزه دوم بیمه دام، طیور و آبزیان و نیز حوزه سوم مربوط به بیمه جنگل، مرتع و آبخیزداری است.  

در هر حال بقا و دوام تولیدات در بخش کشاورزی نیاز به حمایت جدی دولت در این حوزه است و در بین سیاست‌هایی که دولت در پیش گرفته، بیمه محصولات کشاورزی می‌تواند راه حل مناسبی برای مقابله با خطرات باشد.