متوسط سن کشاورزان جهان: 60 سال

دسترسی به فناوری و سرمایه در کشاورزی می‌تواند بهبود و زیرساخت‌ها می‌توانند توسعه پیدا کنند؛ اما هیچ‌کدام از این تلاش‌ها نمی‌‌تواند آینده کشاورزی و تأمین غذایی را تضمین کند اگر نتوان نیروهای جوان را برای کار به سوی کشاورزی سوق داد. بر اساس تخمین‌های فائو، جهان نیاز دارد تولید جهانی غذا تا سال 2050 را 60 درصد افزایش دهد. بر اساس الگوهای کنونی تولید، باید حجم بیشتر این تولید از خانواده‌های کوچک کشاورزی (حتی شامل فقیر‌ترین خانواده‌ها) تأمین شود که اکنون حدود 80 درصد زمین‌های آبی را در زیر کشت قرار می‌دهند و حجم بالایی از غذای جهان را تولید می‌کنند. بهبود کارایی و افزایش تولید کشت میان این کشاورزان می‌تواند کلیدی برای تأمین امنیت غذایی و پایان گرسنگی باشد.

چالش‌های جمعیت‌شناختی

علاوه بر مشکلات شناخته‌شده بخش کشاورزی، چیزی که کمتر به آن پرداخته‌شده تغییرات مربوط به سن کشاورزان است. چالشی که می‌تواند تولید جهانی غذا را محدود کند. جمعیت کشاورز جهان به سرعت در حال پیر شدن است. براساس گزارش ایفاما (International Food And Agribuisiness managment) متوسط سن کشاورزان جهان شامل کشورهای در حال توسعه 60 سال است و بسیاری از این کشاورزان زنان و افراد کم‌سواد هستند. کشاورزان مسن‌تر نسبت به تکنیک‌ها و فناوری‌های جدید علاقه کمتری نشان می‌دهند.

شاید کسی انتظار داشته باشد که فرزندان کشاورزان دست به این کار بزنند، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که 60 درصد زیر 25 سال است و بیشتر آن‌ها در مناطق روستایی زندگی می‌کنند. مشکل اینجاست که بر اساس گزارش ایفاد (International Fund for Agricultural Development) تعداد کمی از جوانان آینده خود را در بخش کشاورزی می‌بینند. از سوی دیگر 60 درصد جمعیت جهان تا سال 2030 شهرنشین خواهند بود. با رشد شهرنشینی تقاضا برای غذاهای با پروتئین بالا افزایش خواهد یافت و بیشتر زمین‌های کشاورزی به دامداری تغییر کاربری خواهند داد.

سؤالی که در چنین وضعیتی پیش می‌آید این است که آیا می‌توان این چالش‌ها را هم‌زمان مدیریت کرد؟ برخی تحقیق‌های انجام‌شده این‌طور پاسخ می‌دهند که تنها در شرایطی می‌توان از این چالش‌های هم‌زمان عبور کرد که تمرکز روی حمایت از کشاورزان باشد تا بتوانند برنامه‌هایشان را خودشان طراحی کنند و البته بخش قابل‌توجهی از کشاورزان جهان را به کار بگیرند.

متوسط سن کشاورزی در ایران

وضعیت سنی کشاورزان در ایران هم همین‌گونه است. به گفته اسکندر زند، رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی میانگین سنی کشاورزان ایران رو به پیری می‌رود.

به گفته وی «میانگین سن کشاورزان در ایران، ٥٣‌ سال اعلام شده است. جاذبه‌های پایین کشاورزی کنونی کشور باعث می‌شود، نتوان از جوان‌ترها انتظار داشت که جذب این بازار شوند حتی اگر تحصیلات مرتبط و آکادمیکی در این حوزه داشته باشند.»

با توجه به آمار و توضیحاتی که رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی ایران می‌دهد سن کشاورزی در ایران بسیار کمتر از متوسط جهانی است و از این نظر، فعلاً در شرایط مطلوبی قرار دارد. اگر در سال‌های آینده با تزریق نیروی جوان به بخش کشاورزی بتوان متوسط سن را پایین نگه داشت، مسئله دوم یعنی نیاز به استفاده از نوآوری در کشاورزی به‌خودی‌خود تسهیل می‌شود. به گفته‌ای بیش از 70 درصد کشاورزان در ایران هنوز به شیوه سنتی کشت می‌کنند و استفاده از مهندسی کشاورزی در ایران نیازی ضروری به نظر می‌رسد.

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که بر اساس تحقیقات کارآمدترین سن برای کشاورزی در محدوده 40 تا 50 سالگی است. به این جهت که بخش مهمی از دانش در حرفه کشاورزی به‌صورت تجربی به دست می‌آید. به این دلیل نیاز به جذب دانش‌آموخته‌های رشته کشاورزی که با روش‌های جدیدتر برای افزایش بهره‌وری کشت آشنا هستند در این صنعت بسیار ضروری است؛ امری که طی 30 سال گذشته در آن موفق نبوده‌ایم.