آیا اسنپ راهش را گم می‌کند؟

جامعه فردا: کار آنان از همان نخستین روز هم دشوار بود. استارتاپ کوچکی بودند که سراغ کاری بزرگ رفته بودند؛ می‌خواستند با «آسان و سریع» کردن درخواست خودرو، بروند سراغ کسب درآمد از مسافربری درون شهری؛ زمینی که پیش از این کم صاحب نداشت، از راننده‌های تاکسی‌های خطی و گردشی و آژانس‌ها تا مسافرکش‌های شخصی پراکنده. نخستین دست‌اندازها هم با شکایت همینان پیش پایشان کاشته شد؛ همان‌هایی که خود اسنپی‌ها در موردشان می‌گفتند «منافعشان به خطر افتاده». اسنپ آن زمان حمایت دولت را داشت و البته کاربرانی که از خدماتش راضی بودند؛ پس، به سلامت از آن دست‌اندازها گذشت. اکنون اما دستور مقام قضایی پیرامون ممنوعیت استفاده از اپلیکیشن مسیریاب «ویز» (waze) از جانب راننده‌های اسنپ و همراهی اسنپ با این تصمیم، که آن را وادار به افزدون دسترسی جدیدی به اطلاعات گوشی‌های کاربران در نسخه نو این برنامه کرده، اعتراض کاربران این برنامه را برانگیخته و آنان برنامه پیشتر محبوبشان را متهم به «نقض حریم خصوصی» و «دزدی اطلاعات» کرده‌اند. اسنپ درحال از دست دادن حامیان اصلی‌اش است.

سر به‌راه
«ویز» پس از آغاز به‌کار به‌تندی از «گوگل مپس» سبقت گرفت و بدل به محبوب‌ترین برنامه مسیریابی میان کاربران گوشی‌های هوشمند شد و همین موضوع هم گوگل را واداشت تا در سال 2013 با پرداخت هزینه‌ای بسیار هنگفت این شرکت را از پایه‌گذاران اسرائیلی‌اش بخرد. ویز بسیار کاربردی بود؛ مدام اطلاعاتش را از راه‌ها و راه‌بندان‌ها، وضعیت ترافیک و میانبرهای نو به‌روز می‌کرد و با رابط کاربری صوتی‌اش، مسافرها را در میان خیابان‌ها پیش می‌برد. این برنامه از سیستم ناوبری ترن‌بای‌ترن استفاده می‌کند و اطلاعات نقشه، زمان سفر و اطلاعات ترافیکی را از کاربرانش می‌گیرد و به سرورهایش می‌فرستد. کاربران ویز یا «ویزرها» می‌توانند تصادفات، ترافیک، سرعت و تله‌های پلیس را‌گزارش دهند و از طریق ویرایشگر نقشه آنلاین، می‌توانند جاده‌ها، نشانه‌ها، شماره‌های خانه‌ها و دیگر داده‌ها را به‌روز کنند. این امکانات منحصر‌به‌فرد، موجب شدند تا سازندگان نخستین برنامه درخواست خودرو ایران، این اپلیکیشن را ضمیمه نسخه مخصوص رانندگان برنامه‌شان کند تا مسافرها از پیچاپیچ میان‌برها و مسیرهایی با ترافیک سبک، زودتر به مقصد برسند.
اما ویز، در میانه‌های آخرین ماه زمستان پارسال، ناگهان فیلتر شد. اما این تصمیم را نه کمیته فیلترینگ، که یک مقام قضایی گرفته بود. آن زمان دلیل مسدود‌شدن این اپلیکیشن «جاسوسی بودن» آن و تابعیت اسرائیلی پایه‌گذارانش اعلام شد؛ ادعا می‌شد که این برنامه، به‌محض نصب روی گوشی، به تمام اطلاعات شخصی کاربر، از جمله مسافرت‌ها و موقعیت جغرافیایی و دیگر اطلاعات خصوصی او دسترسی می‌یابد. ویز از کاربرانش می‌خواهد تا در صورت تمایل، عکسی از مقصد برایش بفرستند و این مسئله می‌تواند برای امنیت مردم و کشور مشکلاتی ایجاد کند. پس از آن اسنپ در بیانیه‌ای، اعلام کرد که از مدتی پیش با اتکاء به دانش بومی و نخبگان علمی و دانشگاهی، درحال آماده‌سازی یک نرم‌افزار کاملا بومی و امن و بدون هیچگونه خروج اطلاعات از کشور، برای استفاده در سرویس‌های ناوبری این شرکت است. پیش از آن «مسیریاب صوتی ایرانی دال» که با همکاری جمعی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف ساخته شده، در دسترس قرار گرفته بود.
هفته نخست مهرماه امسال اما، فیلتر این اپلیکیشن برداشته شد؛ این‌بار البته، با امکانی نو و با پشتیبانی از زبان فارسی. این چنین احتمال پیش کشیده شد که شاید مقامات قضایی و تصمیم‌گیران فضای مجازی، همچون تلگرام، با مدیران این اپلیکیشن هم به توافقی پیرامون چگونگی کار آن در ایران دست یافته‌اند. با این همه، مراجع رسمی نخست در این مورد سکوت کردند تا روشن نشود که این برنامه، به‌طور‌کلی و قطعی از فیلتر خارج شده یا این، پیشامدی موقتی است. این سکوت عاقبت اواخر آبان‌ماه شکست. عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون دادستان در امور فضای مجازی و دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، با تأیید خبر رفع شدن فیلتر این برنامه، گفت: «از وزارت ارتباطات و شرکت زیرساخت خواستیم تا ترتیبی بدهد مجدد فیلتر شود.» و پس از آن، تاکسی‌یابهای اینترنتی، از جمله اسنپ، در اطلاعیه‌ای از رانندگانشان خواستند بنابر دستور مقام قضایی، پس از تاریخ ۳۰ آبان‌ماه، دیگر از اپلیکیشن مسیریاب ویز استفاده نکنند.