خروجی «سد هراز» فاضلاب خواهد بود

جایی مانند مرکز تخلیه زباله آمل که در بالادست محل احداث سد هراز واقع شده است، برای پاک‌سازی کامل حداقل به صد سال زمان نیاز دارد. این بخشی از گفته‌های محمدجعفر طاهرزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه بوراس سوئد و مسئول مرکز بازیافت منابع این دانشگاه در گفت‌وگو با «شرق» است.

ساخت سد هراز در نزدیکی شهر آمل در استان مازندران که از سال ٨٩ شروع شده، بر اساس آمار رسمی اعلام‌شده در وب‌سایت شرکت مدیریت منابع آب ایران، قرار است سالانه ٢٠/٦٤٥میلیون مترمکعب، آب قابل تنظیم سالانه داشته باشد؛ بااین‌حال، فاصله کمتر از پنج‌کیلومتری محل احداث آن با مرکز تخلیه زباله آمل که ٣٥ سال است در آن زباله تخلیه می‌شود و همین الان هم بر اساس آمار شهرداری آمل، روزانه پذیرای ٢٠٠ تا ٢٥٠ تن زباله است، پروژه ساخت و تکمیل آن را با ابهام و پرسش‌های بزرگی همراه کرده است. به‌ویژه آنکه در صورت اتمام پروژه و آبگیری، این مرکز زباله در دریاچه سد غرق خواهد شد؛ موضوعی که به گفته پرفسور طاهرزاده، در صورت وقوع، خروجی آب سد هراز را تبدیل به فاضلاب خواهد کرد.

این استاد ایرانی دانشگاه بوراس سوئد، در پاسخ به سؤال «شرق» مبنی ‌بر اینکه «مسئولان گفته‌اند برای ساخت سد هراز که دریاچه آن به این محل می‌رسد، این مرکز را تعطیل کرده و زباله آن تخلیه می‌شود. آیا با تخلیه زباله از این محل، مشکل این آلودگی حل می‌شود و می‌توان امیدوار بود که آب سد را آلوده نکند؟»، این‌طور پاسخ داد: «با توجه به اینکه زباله دپوشده در این مرکز به صورت مخلوط است و بارندگی هم در این منطقه زیاد اتفاق می‌افتد، این منطقه با دو مشکل مواجه است؛ اول اینکه ترکیبات آلی که باعث بالارفتن COD آب (COD مخفف Chemical Oxygen Demand، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش آلودگی فاضلاب است. آلودگی ناشی از مواد خارجی که وارد آب شده و به صورت معلق یا محلول باعث آلودگی آن و تولید فاضلاب می‌شوند) شده و عملا آب را تبدیل به فاضلاب می‌کند و دوم اینکه ترکیبات فلزات سنگین که سمی هم هستند، وارد آب می‌شوند.

بر همین اساس، عملا در صورت آبگیری و راه‌اندازی این سد، خروجی آن فاضلاب خواهد بود نه آب شرب».او دراین‌باره افزود: «در این محل‌های دفن زباله مواد آلی به‌تدریج تجزیه و به گاز تبدیل می‌شوند؛ منتها این پروسه و روند طولانی است و حدود صد سال بعد از بستن یک مرکز تخلیه زباله آغاز می‌شود که البته این مرکز زباله خاص در مازندران هنوز باز و فعال است و این یعنی هنوز تجزیه در این محل ادامه دارد. ولی مواد غیرآلی مانند فلزات سنگین آنجا باقی می‌مانند و تنها راه، تخلیه این مواد است و این کار هم پرهزینه است».طاهرزاده همچنین در پاسخ به سؤالی در رابطه با اینکه «اگر در هر صورت سازندگان سد برای ساخت آن اصرار کنند و راهی جز آن نباشد، آیا راه‌حلی برای این مشکل و پاک‌کردن اثر آلودگی این مرکز زباله برای اینکه روی آب دریاچه سد تأثیر نگذارد وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است این راه‌حل چیست؟» نیز این‌طور توضیح داد: «در دنیا تنها راه بستن این محل‌ها و روی‌آوردن به روش‌های نوین، امحای زباله است.

در کشورهایی مثل سوئد، آلمان، اتریش و هلند دفن زباله دقیقا صفر شده است. ولی مراکز تخلیه زباله قدیمی هم هستند که اطراف و روی آنها بسته و پوشانده شده و به صورت آرام‌آرام کار تخلیه در آنها انجام می‌شود. در پرسشی دیگر از این عضو هیئت علمی دانشگاه بوراس سوئد پرسیدم «در جایی مانند این محل، تا چه مدت اثرات آلایندگی زباله‌ها و شیرابه زباله‌ها در خاک و زمین منطقه باقی می‌ماند؟» و این پاسخ او به پرسشم بود: «اگر همین امروز هم این مرکز بسته شود، آلودگی ناشی از این زباله‌ها و شیرابه آنها تا صد سال هم در زمین‌های آن منطقه باقی می‌ماند و واقعیت این است که ساخت سد نزدیک مرکز تخلیه زباله، باعث فاجعه برای آب رودخانه هراز می‌شود؛ چون همان‌طور که گفتم، در این صورت خروجی آب سد به‌جای آب، فاضلاب خواهد بود».به‌جز این، چند روز پیش نیز حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی، مدیرکل محیط‌ زیست استان مازندران، در گفت‌وگویی با «شرق» در رابطه با ساخت این سد در کنار مرکز زباله، این‌طور گفته بود: «طبق توافقات، قرار بود دو سال پیش از آبگیری، مشکل زباله کاملا پاک‌سازی شود وتا امروز هیچ اتفاقی نیفتاده است. درصورتی‌که طبق اعلام خود مسئولان، این سد قرار است در سال ٩٨ یا ٩٩ افتتاح و آبگیری شود؛ یعنی الان زمان رسیدگی به تعهداتشان است. ٣٥ سال است که روزانه ٢٠٠ تا ٢٥٠ تُن زباله در این محل دفن می‌شود. اصلا آیا شدنی است که در شش ماه این حجم زباله را پاک‌سازی کرد؟ آن ‌همه شیرابه نفوذکرده در زمین را آیا اساسا می‌شود پاک‌سازی کرد؟ حتی اگر بخواهند این کار را از همین امروز هم بکنند، با چه روش و مکانیسمی قرار است این کار انجام شود؟ این مسائل است که ما را به‌شدت نگران می‌کند. وظیفه من این است که بررسی و اعلام نگرانی کنم. من حتما در چنین مواقعی موضع‌گیری خواهم کرد و حتما هشدارهای لازم را خواهم داد. ما می‌گوییم اتفاق و خطر بزرگی ممکن است رخ دهد، بیاییددست‌ به‌ دست هم بدهیم و این مشکل را حل کنیم. اگر به این مشکل رسیدگی نشود و طبق قانون اگر به تعهداتی که در قالب ارزیابی زیست‌محیطی دادند عمل نکنند، حتما پیگیر می‌شویم؛ چون حیات مردم نباید قربانی کشمکش بی‌خود بین دستگاه‌ها شود. به خدا سرطان در حال کشتن مردم است».با وجود این‌گونه نظرات تخصصی، اما مدیران استانی و محلی همچنان بر ساخت این سد اصرار دارند و مشغول سخنرانی و مصاحبه و تلاش برای جذب بودجه‌های بیشتر برای نهایی‌کردن این سد هستند؛ سدی که بر اساس اعلام یک‌ هزار ‌میلیارد تومان بودجه ساخت آن خواهد بود. همین چند روز پیش و در اولین روزهای شهریورماه بود که جعفر رسولی، فرماندار ویژه آمل، در واکنش به مخالفت و اعتراض مدیرکل محیط‌زیست با ساخت این سد در جلسه شورای اداری شهرستان آمل این‌طور گفته بود: «کلنگ سد هراز در سال ٨٩ با درنظرگرفتن تمام جوانب زیست‌محیطی و با حضور معاون‌اول رئیس‌جمهور و وزیر وقت نیرو به زمین زده شد.