راهکار ناگریز آب
شهروند| «اوضاع آب خوب نیست و حمید چیتچیان، وزیر نیرو تصمیم دارد در روزهای آینده واقعیاتی با رسانهها در میان بگذارد.» محمد حاجیرسولیها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب این موضوع را دیروز به یکی از خبرگزاریها گفته است. او تأکید میکند انعکاس سیلابها در کشور تصویر مثبتی در ذهن مردم ایجاد کرده است؛ اما واقعیت این است که نهتنها وضع خشکسالی بهبود نداشته که آب ورودی به ٨٠درصد سدهای کشور کاهش داشته است.
رئیس سازمان هواشناسی هم دیروز اعلام کرد امسال با کمبارشی و کاهش ٧درصدی بارشها مواجه هستیم. این در حالی است که با وجود کاهش بارشها و افزایش دمای هوا، وزارت نیرو تأکید کرده که با صرفهجویی ٥ تا ١٠درصدی امسال کمبود آب و قطعی برق نخواهیم داشت؛ توصیهای که به نظر میرسید مردم خیلی جدی نگرفتهاند. این موضوعی است که مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب هم به آن اشاره دارد و تأکید میکند که امسال نسبت به سال گذشته شرایط بدتری را در زمینه میزان بارندگی، ذخایر آب و مصرف آن تجربه میکنیم. در عین حال حمید چیتچیان، وزیر نیرو هم از توقف ساخت ٥٠ سد خبر داده است. به گفته این مقام مسئول در زمان آغاز به کار دولت یازدهم ١٤٥ سد در حال احداث و اجرا بود که با بررسیهای زیستمحیطی و فنی انجامشده ٥٠ سد از برنامه اجرای وزارت نیرو خارج شد.
چیتچیان با تأکید بر اینکه در امر سدسازی باید معیارهای فنی در نظر گرفته شود، گفت: تلاش کردیم که برنامه سدسازی خود را منطقی کنیم؛ چرا که تنها ابزار مدیریت منابع آب احداث سد نیست.
در این شرایط دولت موضوع انتقال آب را مطرح کرده است؛ پروژهای بسیار پرهزینه و غیراقتصادی و البته راهکار ناگریز. در غیر این صورت جمعیت زیادی از مناطق مختلف کشور مجبور به کوچ و جابهجایی هستند که این مسأله میتواند هزینه سنگینتری به کشور تحمیل کند.
انتقال آب فقط جنبه مهندسی ندارد
در حالی که ایران ١٠ سالی است که وارد دوره خشکسالی شده، طرحهای انتقال آب از سالهای پیش در کشورمان مطرح شده؛ از طرح انتقال آب بهشتآباد تا طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران. طرحهایی که به گفته منتقدان، پرهزینه و غیرکارشناسی و دارای تبعات زیستمحیطی و اقتصادی و اجتماعی هستند و به اعتقاد موافقان، با شرایطی که منابع آبی در برخی مناطق دارد، چارهای به جز آن وجود ندارد و جابهجایی جمعیت از این مناطق پرهزینه است.
در همین حال دنیا اقدامات گستردهای را برای حل بحران آب از طریق شیرینسازی آب دریا و اقیانوسها انجام داده است. حالا در دنیا ۷۵۰۰ کارخانه شیرینکننده آب دریا وجود دارد که ۶۰درصد این کارخانهها در خاورمیانه هستند و جالب است بدانید ۷۰درصد آب مصرفی عربستان از این کارخانهها به دست میآید. عربستان کارخانههای بزرگ شیرینسازی آب دریا را دارد که روزانه ٥٨٠میلیون لیتر آب قابل شرب از دریا استحصال میکند؛ اما به گفته هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو سهم ایران از تجهیزات شیرینکنندههای آب تنها ٢درصد است.
با وجود آنکه شیرینسازی آب دریا و انتقال آب در برخی از مناطق دنیا انجام میشود، کارشناسان و صاحبنظران اما و اگرهایی را برای این مسأله در کشورمان مطرح میکنند. هدایت فهمی، معاون دفتر برنامهریزی آبفای وزارت نیرو در گفتوگو با «شهروند» تأکید میکند که انتقال آب از حوزههای داخلی به شرطی درست است که در حوزه مقصد حتما مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف انجام شده باشد و هیچ راه دیگری به جز انتقال آب برای تأمین آب مورد نیاز حوزه مقصد وجود نداشته باشد.
به گفته فهمی در عین حال باید تمام ارزیابیهای زیستمحیطی و مطالعات فنی و اجتماعی و فنی انجام شود تا صدمهای به مبدأ و مقصد وارد نشود؛ همچنین باید نیازها و مصارف آینده حوزه مبدأ در نظر گرفته شود.
او شرط دیگر را این میداند که اگر آبی از مبدأ به مقصدی برده شد و در مقصد ارزش افزوده بیشتری تولید کرد، باید حوزه مبدأ که آب از آن انتقال داده شده از این ارزش افزوده اقتصادی استفاده کند.
فهمی با تأیید بر این موضوع که طرحهای انتقال آب در هر دو شکل آن اشکالاتی دارد، تأکید میکند که در برخی از مناطق کشور چارهای به جز انتقال آب وجود ندارد. به گفته او اگر در شرق کشور، تأمین آب انجام نشود، شاید با دهها برابر هزینه انتقال آب هم نتوان امنیت منطقه را تأمین کرد. همچنین اگر در فلات مرکزی تأمین آب صورت نگیرد، با کوچ ساکنان مواجه خواهیم بود.
این کارشناس منابع آب با تأکید بر اینکه هر طرح عمرانی و ازجمله طرحهای انتقال آب، تبعات زیستمحیطی دارد، میگوید: یکی از تبعات شیرینسازی آب دریا و انتقال آن، شور آبهایی است که به دریا برمیگردد و بسیار سنگین هستند و چاره کار هم این است که از استانداردهای جهانی تبعیت کرد و این تبعات را به حداقل رساند.
آنطور که فهمی میگوید انتقال آب از حوزههای داخلی هم دو اشکال عمده دارد؛ یکی تبعات زیستمحیطی که به واسطه دخالت در چرخه طبیعت رخ میدهد و دیگری اینکه این نوع انتقال آب میتواند از نظر اجتماعی مسألهآفرین باشد. او در توضیح این موضوع میگوید: در ایران تنوع قومی و مذهبی و گسلهای عمیق اجتماعی وجود دارد که با هر مسألهای میتواند این گسلها تحریک شود و انتقال آب بین حوزهای این ظرفیت را دارد.
شیرینسازی گران آب دریا
اما پرهزینه بودن شیرینسازی و انتقال آب موضوعی است که این کارشناس منابع آب هم بر آن تأکید دارد. به گفته فهمی شیرینسازی هر مترمکعب آب دریا ٣هزار تا ٤هزار تومان هزینه دارد و با هزینه انتقال آن، هر مترمکعب از این آب برای انتقال به مناطق نزدیک ٧هزار تومان، به مناطق میانی ١٠هزار تومان و به مناطق دوردست ١٥هزار تومان تمام میشود. این در حالی است که هزینه انتقال هر متر مکعب آب از حوزههای داخلی بسته به مسافتی که باید طی کند، بین ٢هزار تا ٤هزار تومان است.
آنطور که این کارشناس منابع آب میگوید در کشورمان ١٥ طرح انتقال بین حوزهای به میزان ٢,٤میلیارد مترمکعب در دست بهرهبرداری است و تا یکمیلیارد مترمکعب شیرینسازی و انتقال آب دریا مجوز به بخش خصوصی داده شده که البته باید مجوزهای زیستمحیطی بگیرند.
قیمت آب و برق باید واقعی شود
اما وزیر نیرو که شنبه شب در برنامه نگاه یک سیما حضور پیدا کرده بود، به فقیربودن منابع آبی ایران اشاره کرد و اظهار داشت: کشور ما در مقایسه با دنیا ٣/١ میلیمتر بارندگی دارد و طی تجربیات خوبی که به دست آوردیم، یاد گرفتهایم که چگونه با کمبود آب رفتار کنیم.
به گفته حمید چیتچیان ما قادریم با همین مقدار آب زندگی خود را بگذرانیم و لذا باید در برخی از رفتارهای مصرفی تجدیدنظر کنیم.
وزیر نیرو در عین حال گفت: همانطور که قانون هدفمندی یارانهها تأکید کرده باید قیمت برق و آب تا ٥ سال واقعی میشد که متاسفانه اینگونه نشد، اما باید قیمت آب و برق واقعی شود.
او با بیان اینکه بهرغم کمبود منابع آب، خشکسالی و پدیده گرمایش جهانی در حال حاضر با اتکا به توانمندیهای ملی قادریم کشاورزی صنعتی و نیاز شرب مردم را به خوبی تأمین کنیم، گفت: حدود ٩٢درصد آب در بخش کشاورزی، ٦درصد در مصارف شرب و بهداشتی و ٢درصد در بخش صنعت مورد استفاده قرار میگیرد و بنابراین باید بهرهوری آب در بخش کشاورزی ارتقا پیدا کند.
وزیر نیرو با اشاره به اینکه منابع آب در سال ١٠٠میلیارد مترمکعب است، عنوان کرد: موضوع آب گرانکردن آن نیست، هر محصول و هر کالایی باید به قیمت خود عرضه شود، کشاورزانی که آب از چاه برداشت میکنند، هیچ پولی پرداخت نمیکنند و اینکه مصرفکنندگان آب در منزل قیمت بسیار کمی را پرداخت میکنند.
دیدگاه تان را بنویسید