قطع درختان در جنگل‌های هیرکانی منجر به ایجاد آشفتگی در جریان چرخه آب می‌شود

بر اساس مقاله منتشر شده در فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، جلد 25 شماره یک، قطع درختان در جنگل‌های هیرکانی منجر به ایجاد آشفتگی درجریان چرخه آب می‌شود.

به گزارش خبرنگار ایانا، این مقاله با عنوان "مدل‌سازی میزان هدر رفت منابع آب پس از قطع و خروج درختان از جنگل‌های هیرکانی" توسط علی اصغر واحدی نوشته شده است. این پژوهشگر مطالعه خود را در جنگل آمیخته راش گلندرود نور انجام داده است.

در این مقاله مروری بر سابقه مطالعات انجام شده در زمینه ذخایر آب در توده‌های جنگلی و نقش درختان در ذخیره‌سازی یا هدر رفت آب انجام شده است. بر این اساس، موجودی آب در اکوسیستم‌های جنگلی ارتباط مستقیم با روند پویایی پوشش گیاهی، میزان رطوبت، میزان بارندگی و چرخه دینامیکی آب دارد. درختان جنگلی سهم بسیار مهمی در ذخایر وزنی آب جنگل دارند. ذخایر آب موجود در درختان تاثیر بارزی در شدت روند چرخه آب و کربن در جنگل‌های پهن برگ دارد.

آن طور که در این نوشتار آمده است: به طور میانگین، درختان به ازای جذب یک مولکول دی اکسید کربن، 180 مولکول آب از دست می‌دهند. بنابراین افزایش غلظت دی اکسید کربن باعث افزایش رشد گیاهان می‌شود اما افزایش بیش ازحد غلظت دی اکسید کربن در تابستان که فصل رویش گیاهان به حساب می‌‎آید، باعث ایجاد اختلال در رویش گیاهی و کاهش منابع آب می‌شود.

نویسنده مقاله با انتخاب مدل‌های مختلف تلاش کرده‌است بهترین مدل برای بررسی میزان آب و شناسایی مدل مناسب برای بررسی چرخه آب جنگل را به‌دست آورد. در ادامه این مقاله اشاره شده است: توده‌های آمیخته راش در جنگل‌های هیرکانی با توجه به موقعیت و پراکنش آنها در ارتفاعات میان بند، به عنوان مهمترین منابع آب ذخیره شده، در روند چرخه آب و تعادل جریانات اقلیم برای رسیدن به آخرین مرحله توالی به شمار می‌روند. از این رو با توجه به میزان رطوبت و شرایط مه آلود در این جنگل‌ها، عملیات قطع و خروج درختان از جنگل‌های مذکور منجر به هدر رفت گسترده ذخایر آب و ایجاد آشفتگی در جریان چرخه آب می‌شود.

در نتایج این مطالعه آمده است: با استناد به بند 6 تبصره ماده 148 مصوبه هیات وزیران مبنی بر عدم قطع درختان و خروج درختان از اکوسیستم طبیعی جنگل، برخی نظرات اجرایی مبنی بر این است که حداقل برای جبران بخشی از درآمدهای اقتصادی و اهداف مختلف دیگر، خشک‌دارها با شدت بیشتری از جنگل خارج شوند. خشک‌دارها و درختانی که در آستانه دیرزیستی هستند، دارای کمترین فعالیت فتوسنتزی و کمترین جذب دی اکسید کربن بوده و روند خروج کربن در آنها زیادتر است. اما باید در نظر داشت که در واقع شروع پوسیدگی درختان با شروع فعالیت تنفسی شدید بیشتر از روند طبیعی در درختان سالم است، بنابراین انتظار می‌رود منابع WUE (میزان آب بهره‌وری درختان که همان ذخایر آب در اندام‌های اصلی درختان است) موجود در اجزای این درخت از جمله تنه، در یک بازه زمانی مشخص وارد فضای اتمسفر و چرخه آب شود و در زمانی که میزان بارندگی کمتر است یا آب قابل بهره‌وری در دسترس درختان نیست، میزان آب وارد شده در روند چرخه آب، در دسترس درختان جوان‌تری قرار گیرد که شدت فعالیت جذب کربن اتمسفری برای زی‌توده در آنها زیاد است.

نتیجه مطالعات این پژوهشگر نشان داد: قطع و خروج یک درخت راش با قطر 90 سانتی متر در جنگل، می‌تواند 650 لیتر آب موجود در ارتفاع 20 متر از تنه درخت با متوسط جرم حجمی 0.61 گرم بر سانتی‌متر مکعب را از اکوسیستم خارج کند که خروج این میزان آب، در بخش‌هایی از جنگل می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای در روند چرخه آب داشته باشد.

L-960330-01