قنات 17 درصد آب مورد نیاز کشور را تأمین می‌کند

بر اساس اطلاعات مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی در حال حاضر ایران 37 هزار رشته قنات فعال دارد که در مجموع هفت میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی را تخلیه می‌کنند. این رقم معادل 10 درصد از آبی است که از سفره‌های آب زیرزمینی خارج می‌شود و رقم قابل توجهی است. قنات‌های کشور به‌دلیل عدم رعایت حریم آنها توسط برنامه‌ریزان و صدور مجوز چاه‌های عمیق برای بهره‌برداران به تدریج در حال خشک شدن است. در حالی که قنات سازه‌ای است که بهره‌برداری پایدار از منابع آب زیرزمینی را امکان‌پذیر کرده و حفظ آن برای کشور یک ضرورت به‌شمار می‌رود، اما بخشی از بدنه کارشناسی با این توجیه که قنات پاسخگوی نیازهای فعلی نیست، همچنان حریم قنات‌ها را رعایت نکرده و به حقوق بهره‌برداران این سازه تاریخی احترام نمی‌گذارند.

عبدالکریم بهنیا، عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدچمران اهواز در گفتگو با خبرنگار ایانا معتقد است: اگرچه قنات برای جامعه کم‌مصرف مثل زمانی که کشور 30 میلیون جمعیت داشت، سازه مناسبی بود. در حال حاضر نیز قنات می‌تواند در تأمین بخشی از آب مورد نیاز نقش بازی کند.

وی تأکید کرد: البته اگر بخواهیم تمام آب مورد نیاز ر را از طریق قنات تأمین کنیم، قطعا موفق نخواهیم بود.

پدر قنات ایران افزود: مسئله اصلی این است که در ایران هدررفت آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت و آشامیدنی زیاد است. دولتی‌ها بیشتر به مردم و بخش خانگی برای کاهش مصرف فشار می‌آورند، اما مصرف آب خانگی زیر 10 درصد است.

بهنیا ادامه داد: 85 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و تنها راه علاج برای نجات بخشی منابع آب زیرزمینی و دستیابی به خودکفایی در محصولات کشاورزی، تغییر شیوه آبیاری از روش‌های سطحی به شیوه‌های مدرن شامل قطره‌ای، بارانی، نشتی و زیرزمینی است.

اگرچه عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدچمران اهواز بر تغییر شیوه‌های آبیاری تأکید دارد، اما بسیاری از کشاورزان به‌ویژه در مناطقی نظیر کرمان که آب چاه‌های آن به‌شدت شور شده، از اجرای شیوه‌های نوین آبیاری راضی نبوده و معتقدند به‌دلیل شوری آب، سیستم آبیاری قطره‌ای برای آبیاری مناسب نبوده و اغلب لوله‌های تعبیه شده در زمین دچار مشکل گرفتگی شده و باغ بدون آب باقی می‌ماند.

وی در این باره خاطرنشان کرد: برای استفاده از این تکنولوژی‌، باید روش استفاده را هم بلد باشیم. وقتی آبیاری بارانی و قطره‌ای در مزرعه پیاده شد؛ باید بدانیم که گرفتگی لوله‌ها را چگونه رفع کنیم.

بهنیا اضافه کرد: اگر آب به حدی شور شود که دائماً لوله‌ها دچار گرفتگی شوند، این آب برای کشت هیچ محصولی مناسب نیست.

وی اظهار داشت: گیاهانی نظیر نخل و پسته به آب شور مقاوم هستند، اما اگر شوری به حدی باشد که لوله‌های آبیاری را به‌طور مداوم مسدود کند، از این آب حتی برای کشت این گونه‌های شورپسند نیز نمی‌توان استفاده کرد و باید ابتدا آب را شیرین کرد./

L-950616-01